Ὁ νέος «σοβιετικός» κόσμος ἀνατέλλει

ΑΠΟΧΑΙΡΕΤIΣΑΜΕ τό 2019 πέρυσι, τέτοιο καιρό, μέσα σέ κλῖμα γενικῆς αἰσιοδοξίας.

Τό χαμόγελο εἶχε ἐπιστρέψει στό Μετρό τῶν Ἀθηνῶν. Στά βαγόνια του ἔβλεπες καί πάλι μετά ἀπό χρόνια πρόσωπα φωτεινά, ἀστραφτερά, λαμπερά, ἐλπιδοφόρα. Ὁ δημόσιος διάλογος κυριαρχεῖτο ἀπό τό «μεῖζον» γεγονός τοῦ φτωχικοῦ στολισμοῦ τῶν δρόμων τῆς πρωτευούσης ἀπό τά περίφημα φῶτα- «μυγοσκοτῶστρες» καί ἀπό τήν σκληρή κριτική πού ἀσκεῖτο στόν νεοεκλεγέντα Δήμαρχο Ἀθηναίων γιά τήν ἐπιλογή του (τί περίεργος λαός ὅμως οἱ Ἕλληνες –καί φέτος πού στόλισε τήν Ἀθήνα καί τήν ἔκανε κούκλα πάλι κριτική ἄκουσε ὁ Μπακογιάννης.) Στήν πολιτική μας ζωή ὅλα πέρυσι τέτοια ἐποχή περιστρέφονταν γύρω ἀπό τό ἐπικείμενο ταξίδι τοῦ Πρωθυπουργοῦ στίς ΗΠΑ στίς ἀρχές τοῦ νέου ἔτους καί ἀπό τήν σεναριολογία γιά τό ὄνομα τοῦ νέου Προέδρου τῆς Δημοκρατίας. Ὡς ἀναγνῶστες μας εἴχατε μάλιστα τό προνόμιο νά μάθετε πολύ πρίν ἀπό τήν ἀνακοίνωσή του τό ὄνομα τῆς κυρίας Σακελλαροπούλου –βάσκανος μοῖρα.

Τά ἔγκυρα ξένα περιοδικά μέ προβλέψεις γιά τό μέλλον πού ἀγοράζω γιά τό καλό κάθε χρόνο, ὅπως ἡ ἐτήσια ἐπιθεώρηση τοῦ Economist, ἑστίαζαν σέ συγκεκριμένες θεματικές. Ἡ δημόσια ὑγεία μέ τόν τρόπο πού βιώνουμε σήμερα τήν πανδημία δέν ἦταν κἄν στήν ἀτζέντα. Γενικῶς τό ἀνατέλλον 2020 ἔμοιαζε μέ ἕνα μεταβατικό ἔτος, γιά δέ ἐμᾶς τούς Ἕλληνες ὡς ἕνα ἔτος γέφυρα γιά τήν ἐπιστροφή στήν ἀνάπτυξη μετά ἀπό δέκα χρόνια φτώχειας, διασυρμοῦ, κλονισμοῦ ἐθνικῆς αὐτοπεποίθησης καί κατήφειας. Σήμερα πού ὁλοκληρώνεται αὐτό τό ἔτος μέ τά πολλά μηδενικά διαπιστώνουμε ὅτι τελικῶς ζήσαμε ἕνα μέλλον τό ὁποῖο δέν μπορέσαμε νά προβλέψουμε οὔτε στό ἐλάχιστο ποσοστό. Καί τό ἀκόμη χειρότερο εἶναι ὅτι αὐτή ἡ χρονιά στό μέλλον θά καταγράφεται ὡς χρονιά ὁρόσημο γιατί κατά τήν διάρκειά της ἄλλαξε ἐπί τό μονιμότερο –ἴσως ὄχι ὅμως καί πρός τό καλύτερο– ὁ τρόπος ζωῆς τοῦ ἀνθρώπου.

Ἄν ἡ παγκοσμοποίηση κατήργησε σύνορα καί ἀποστάσεις, ἔκανε τόν πλανήτη ἕνα μικρό χωριό καί ἔφερε τούς ἀνθρώπους πολύ κοντά, ἡ πανδημία τοῦ 2020 ἀραίωσε τόν πλανήτη. Ἔκλεισε τούς ἀνθρώπους στά σπίτια τους. Τούς ἀφαίρεσε θεμελιώδη καθημερινά δικαιώματα ὅπως ἡ συναναστροφή, ἡ ἐπικοινωνία, τό ἄγγιγμα, ὁ ἐλεύθερος χρόνος, ἡ ἐργασία. Στήν αὐγή τοῦ νέου χρόνου, τοῦ 2021, κυριαρχεῖ ἡ ἀνασφάλεια καί ὄχι τά περυσινά χαμόγελα τῆς ἀνεμελιᾶς. Στό ἐρώτημα «ποιός μπορεῖ νά προβλέψει τό μέλλον;» στοιχειωδῶς, ἀπάντηση δέν ὑπάρχει! Οἱ προβλέψεις στόν παλαιό κόσμο εἶχαν κάποια εὐστοχία διότι ὁ παλαιός κόσμος εἶχε τάξη καί σταθερές. Ἡγεσίες μέ κῦρος, συλλογικούς διεθνεῖς θεσμούς μέ ἀκτινοβολία, κοινωνίες μέ συναισθήματα ἀλληλεγγύης, ὑπερεθνικούς θεσμούς μέ ἰσχύ. Ἡ δημοκρατία καί τό διεθνές σύστημα ἐπιρροῆς πού μᾶς κληροδότησε ἡ Γιάλτα μᾶς ἔδωσαν ἕναν εἰρηνικό καί ἀσφαλῆ κόσμο γιά περισσότερα ἀπό ἑβδομήντα πέντε χρόνια. Οἱ ἡγεσίες στούς καιρούς μας ὅμως ἀντικαταστάθηκαν ἐν πολλοῖς ἀπό μαριονέτες. Ποιός Ροῦσβελτ, ποιός Στάλιν, ποιός Τσῶρτσιλ. Τά κράτη ἀντικαταστάθηκαν ἀπό ἰδιῶτες: Γκέιτς, Σόρος κ.λπ. Τά ἔθνη ἀντικαταστάθηκαν ἀπό ὑπερτοπικές κοινότητες: facebook, istangram, twitter. Τά φυσικά σύνορα ἔχασαν τήν σημασία τους, τά γκρεμίζει κάθε μέρα ὁ ἱστός μέ ἕνα κλίκ. Ἐν ὀλίγοις, χάθηκε ἡ τάξη. Καί τήν θέση της δέν ἔλαβε μία νέα τάξη ἀλλά μία συγκλονιστική ἀταξία ἑνός κόσμου στόν ὁποῖο ὁ καθείς κάνει ὅ,τι θέλει.

Οἱ συλλογικοί θεσμοί ἀσφαλείας ὅπως τό ΝΑΤΟ ἔχουν ντέ φάκτο διασπαστεῖ (Ρωσσία-Τουρκία κ.λπ.) ἐνῶ ἡγέτες ἐμβληματικῶν χωρῶν (Μακρόν) τούς θεωροῦν «ἐγκεφαλικά νεκρούς». Οἱ ὑπερεθνικοί οἰκονομικοί θεσμοί ὅπως ἡ ΕΕ ἔχουν ἐπίσης ντέ φάκτο διασπαστεῖ, τό πουλόβερ ἄρχισε ἤδη νά ξηλώνεται μέ τήν ἀποχώρηση τῆς Βρεταννίας. Ὁ ΟΗΕ, τό ὄνειρο τοῦ Ροῦσβελτ, περνᾶ κρίση ἀνάλογη μέ τῆς Κοινωνίας τῶν Ἐθνῶν λίγο πρίν ἀπό τήν κατάρρευσή της.Καί ἄν φύγουμε ἀπό τούς διεθνεῖς δικαιοδοτικούς θεσμούς καί ἀποπειραθοῦμε νά μελετήσουμε τήν κοινωνία τῶν πολιτῶν, ἐκεῖ καί ἄν θά συναντήσουμε τήν μεγίστη ἀποτυχία. Προεβλήθη ὁ πολυπολιτισμός καί ὁ διεθνισμός τῶν γνωστῶν κινημάτων ὡς ἡ νέα τάξη πραγμάτων καί ὡς ὁ νέος κόσμος. Ὡς ἡ νέα κοινότης ἀξιῶν. Πού ὁδήγησε ὅμως ἐν τέλει; Στόν διχασμό τῶν κοινωνιῶν ἐντός τῶν κρατῶν μέ πρῶτες τίς ΗΠΑ καί σέ ἕναν κόσμο πού ἀπό τό «ὅλοι μαζί» ὁδηγεῖται στό «ὁ καθένας μόνος του».

Τό νέο ἰδιωτικό σοβιέτ ἐπιβολῆς ἀξιῶν μέ τίς ὁποῖες δέν συμφωνεῖ ὁ πλανήτης ὅλος ἀλλά ἐξακολουθεῖ νά κυριαρχεῖ εἶχε ὡς ἀποτέλεσμα νά χάσει ὁ κόσμος τήν μαγεία του. Νά ὁδηγηθεῖ σέ αὐτό πού ὁ Γάλλος φιλόσοφος Ἔντγκαρ Μορέν εἶχε χαρακτηρίσει «ἀπομαγικοποίηση» τοῦ κόσμου. Ἐάν φθάσαμε ἕως ἐδῶ ἄς μήν ἀποροῦμε λοιπόν. Ἐλλείψει φωτισμένων ἡγεσιῶν, ἐλλείψει κανόνων καί ἐλλείψει Ἀξιῶν –ἔτσι τό ἔγραφε ὁ Καποδίστριας, μέ [Α] κεφαλαῖο– ὁ κόσμος ἔχασε τήν ἰσορροπία καί τήν ἁρμονία του. Κάποτε οἱ μισητοί ἐχθροί συμφωνοῦσαν ἕως ποῦ θά ἀναπτύξουν τίς πυραυλικές ἀσπίδες τους. Τώρα δέν ὑπάρχει πλαίσιο, οὔτε στούς ἐξοπλισμούς, οὔτε στήν έρευνα, ούτε στό κλῖμα, πουθενά. Ἕνα ἐργαστήριο στήν ἄκρη τοῦ πλανήτη στήν Οὐχάν ἀνέτρεψε τόν κόσμο ὅλο. Ἐλλείψει ἰσχυρῶν κρατῶν καί ὑπερεθνικῶν θεσμῶν ἐπίσης, τό νέο ἰδιωτικό σοβιέτ πού κυβερνᾶ τόν κόσμο μέ ἀλγορίθμους καί κυψέλες ἐντοπισμοῦ-ὁμαδοποίησης τῶν κινητῶν ἀνά περιοχή, προελαύνει.

Ἰδιῶτες καί πολυεθνικές οἱ ὁποῖες δέν λογοδοτοῦν πουθενά πέραν τῆς κοινότητας τῶν social media (ἐνῶ ἡ δημοκρατία ἔχει τό …ἐλάττωμα τῆς λογοδοσίας μέ ἐκλογές) σχεδιάζουν τόν κόσμο ἐρήμην τοῦ κόσμου. Οἱ δέ λαοί, ἄχ αὐτοί οἱ λαοί, ἀβοήθητοι, αἰσθάνονται τήν μεταβολή καί ἀντιδροῦν. Ὄχι ἀπαραιτήτως μέ τόν ἐνδεικνυόμενο τρόπο, ὄχι πάντοτε μέ τόν σωστό τρόπο ἀλλά κατά βάση ὀρθῶς. Ἡ ρίζα τῆς ἀντίδρασής τους εἶναι ὑγιής. Ἡ ἐπιφύλαξή τους γιά τό ἐμβόλιο δέν εἶναι προϊόν ἄρνησης ἤ ἀπόρριψης τῆς ἐπιστήμης. Εἶναι προϊόν τοῦ σεβασμοῦ τους σέ ὅλα ὅσα ὀρθολογικά τούς δίδασκε ἡ ἐπιστήμη δεκαετίες τώρα γιά τόν ἀπαραίτητο κλινικό χρόνο δοκιμῆς τῶν ἐμβολίων.
Ἡ ἄρνησή τους νά ἐφαρμόζουν γιά καιρό τά μέτρα προκύπτει ἀπό τόν φόβο τῆς ἐπικράτησης αὐτοῦ τοῦ ἰδιωτικοῦ σοβιέτ τό ὁποῖο μειώνει τίς μετακινήσεις, ἀπαγορεύει τήν προσέλευση στήν ἐργασία, μειώνει τίς ἀμοιβές, καταργεῖ τήν ἐθνική μνήμη καί παράδοση (ἐπετείους), ἐμποδίζει τήν ἄσκηση τῶν θρησκευτικῶν καθηκόντων, σαρώνει τήν διασκέδαση, καταργεῖ τό ἄγγιγμα καί ἀνάγει τούς ἀλγορίθμους καί τά ἠλεκτρονικά μηνύματα στούς ἀπόλυτους ἐξουσιαστές τῆς ζωῆς του. Ἀντιδροῦν οἱ λαοί γιατί ὁ κόσμος ἔχασε τήν τάξη του, τήν σειρά του. Γιατί διαισθάνονται ὅτι αὐτό δέν εἶναι κάτι προσωρινό ἀλλά μόνιμο. Οἱ δέ νέοι ἔχουν «ἀνέβει» στά κεραμίδια γιατί εἶναι ἡ πρώτη γενιά μετά τόν Πόλεμο πού παραλαμβάνει ἕναν κόσμο χειρότερο ἀπό αὐτόν πού παρέλαβαν οἱ γονεῖς της ἀπό τούς παπποῦδες της. Καί τό κυριώτερο· κόσμο χωρίς προοπτική. Ὁ πλανήτης δείχνει νά ἔχει πιάσει «ταβάνι» καί ἐφ’ ἑξῆς, ἐξ αἰτίας τῶν ἐπιλογῶν τοῦ ἀνθρώπου, μόνο πρός τά πίσω θά κατευθύνεται.

Στήν αὐγή τῆς νέας χρονιᾶς λοιπόν μόνο διαπιστώσεις μποροῦμε νά κάνουμε. Διαπιστώσεις γιά τά συναισθήματα τῶν ἀνθρώπων. Ὄχι προβλέψεις γιά τό μέλλον. Ὁ νέος σοβιετικός κόσμος δέν σχεδιάζεται μέ τόν ἄνθρωπο στό ἐπίκεντρο, ἀλλά μέ τήν μηχανή. Δέν σχεδιάζεται μέ βάση τά συναισθήματά του ἀλλά μέ τά μοτίβα τῶν ἀλγορίθμων πού θά καθοδηγοῦν τήν συμπεριφορά καί θά ἐπεμβαίνουν στά συναισθήματά του. Δέν σχεδιάζεται μέ βάση τήν ἐλευθερία ἀλλά τίς ἀπογευματινές «Πράβδα» τοῦ συστήματος πού μπαίνουν στά σπίτια μας μέ τόν μανδύα τοῦ «εἰδικοῦ» μέ στόχο νά μᾶς ὁδηγήσουν στήν τυραννία τῆς ὁμοιομορφίας. Στήν κατάργηση τῆς ἰδιοπροσωπίας. Στόν περιορισμό τῆς ἐλεύθερης ἀνάπτυξης τῆς προσωπικότητας.

Δέ θέλω νά εἶμαι ἀπαισιόδοξος, ἀλλά τίποτε τό ὄμορφο καί τίποτε τό ἁρμονικό δέν βλέπω σέ αὐτόν τόν νέο σοβιετικό κόσμο πού οἰκοδομεῖται τῇ μερίμνῃ τοῦ δοκιμαζόμενου καπιταλισμοῦ. Καί αὐτή εἶναι ἡ μόνη «πρόβλεψη» πού μπορῶ νά κάνω! Ὅσο γιά τήν συζήτηση περί τῆς μετάβασης ἀπό τόν πολυπολιτισμό στόν πλοῦτο τῶν Ἐθνῶν καί τό Ἔθνος-Κράτος, αὐτή διεξάγεται γιά τήν ὥρα κατά τρόπο πρόχειρο, ἄναρχο καί ἀντιπαραγωγικό ὑπό τήν ἡγεσία λαϊκιστῶν. Ὁπότε, καμμία χρησιμότης πρός στιγμήν, οὐδέν νεώτερον ἀπό τό μέτωπο. Καλή χρονιά, κατά τά λοιπά.