Ἡ κληρονομιά ἀντίδοτο στήν ἀσυδοσία

O ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ μας Θεόδωρος Τριανταφυλλόπουλος…

… ἀπό τό Αἴγιο εἶχε τήν καλοσύνη νά μοῦ στείλει σέ μετάφραση τοῦ Εὐάγγελου Νιόνιου μιά συνέντευξη πού ἔδωσε τόν Μάρτιο τοῦ 2019 ὁ (ἐκλιπών) Ἄγγλος φιλόσοφος καί συγγραφέας Ρότζερ Σκράτον στήν γαλλική ἐφημερίδα Le Figaro (στήν Εὐγενία Μπαστιέ) μέ θέμα τήν Ἀριστερά καί τούς λογίους της. Ἀφορμή ἀποτέλεσε ἡ κυκλοφορία τοῦ βιβλίου του στά γαλλικά γιά τήν ἐλίτ τῆς «Νέας Ἀριστερᾶς». Ὅταν κυκλοφόρησε τό βιβλίο καί δημοσιεύτηκε ἡ συνέντευξή του ἀμφιβολία δέν ὑπῆρχε καμμία: Ὅσα ἔλεγε ὁ διάσημος ἐπίμονος συντηρητικός ἀφοροῦσαν καί τήν καθ’ ἡμᾶς Ἀριστερά. Ὄχι μόνο τήν γαλλική. Μετά δύο χρόνια ὅμως καί μετά ἀπό ὅλα ὅσα ἔχουν συμβεῖ στήν πατρίδα μας, νομίζω ὅτι ἀφοροῦν καί τήν καθ’ ἡμᾶς Δεξιά. Δέν θά ἐπεκταθῶ πολύ.

Ὁ ὁρισμός πού δίδει ὁ Σκράτον γιά τόν συντηρητικό καί τόν δεξιό πολίτη, ἡ ἀνάλυση πού κάνει γιά τό πῶς ἡ ὑπεράσπιση τῆς κληρονομιᾶς καί τῆς ταυτότητας τῶν Ἐθνῶν εἶναι ὁ μόνος δρόμος γιά νά μπεῖ φραγμός στήν ἀσυδοσία τῆς ἀνεξέλεγκτης ἀγορᾶς καί τοῦ καταναλωτισμοῦ, ἡ ἀποκάλυψη πού κάνει γιά τό πῶς ἡ Ἀριστερά ἐπινόησε τήν ἔννοια τοῦ «λαϊκισμοῦ» ὅταν οἱ πλειοψηφίες τήν προσπερνοῦσαν, ὅλα αὐτά ἀρκοῦν γιά νά ἐξηγήσουν πολλά ἀπό ὅσα συμβαίνουν στήν πατρίδα μας τά τελευταῖα εἴκοσι χρόνια. Μέ μιά προσθήκη ἔκπληξης ὅμως: Ἡ καθ’ ἡμᾶς Δεξιά δανείζεται ἀπό τήν Ἀριστερά τήν λέξη «λαϊκισμός», ὅταν καί αὐτή νοιώθει ἀμήχανη κάθε φορά πού οἱ πλειοψηφίες τήν προσπερνοῦν. Ἡ Δεξιά ἐπίσης στίς ἡμέρες μας μάχεται τήν κληρονομιά ἀπεμπολώντας ἕνα κατ’ ἐξοχήν ὅπλο της γιά τήν διατήρηση τῆς κοινωνικῆς συνοχῆς καί τήν ἐνίσχυση τῆς κοινωνικῆς δικαιοσύνης. Μέ ὁρατό τόν κίνδυνο νά προκύψει στό μέλλον μιά μεγάλη ἀκροδεξιά σέ πολλά μικρά κομμάτια, ὑπερδιψήφια στό ἄθροισμά της. Μέ ὁρατό τόν κίνδυνο ἐπίσης νά πραγματοποιηθεῖ ὑπό συνθῆκες ἁπλῆς ἀναλογικῆς ἡ ἔξοδος τοῦ Μεσολογγίου ἀπό τά κόμματα ἐξουσίας. Ἀντί ἄρθρου λοιπόν, σήμερα …Σκράτον. Ἀκολουθοῦν ἀποσπάσματα ἀπό τήν ἐνδιαφέρουσα συνέντευξή του ἡ ὁποία δημοσιεύτηκε μέ τόν τίτλο «Εὐαγγελιστές χωρίς Θεό, κηδεμόνες τοῦ λαοῦ».

Ὁ μέσος δεξιός ἄνθρωπος (ὅπως ἐγώ) ἔχει τήν αἴσθηση ὅτι ἀνήκει σέ κάτι πού κληρονόμησε: ἔθνος, θρησκεία, ἔθιμα, οἰκογένεια. Εἶναι μιά σφαῖρα ἀγάπης. Ἡ ἀριστερά ἀντιστοιχεῖ σέ διαφορετικό τύπο χαρακτῆρα. Δέν βλέπει τήν ταυτότητά της μέ ὅρους κληρονομικῶν προσηλώσεων, ἀλλά μέ ὅρους ἐμπειριῶν πού ἐπεκτείνουν τήν ἐλευθερία καί παρέχουν ἴσα δικαιώματα σέ ὅλους. (…) Στή δεκαετία τοῦ ’60, ἡ κληρονόμος τοῦ μαρξισμοῦ ἀριστερά πρότεινε μιά στενή σχέση μεταξύ τοῦ προσώπου τοῦ λόγιου καί τοῦ λαοῦ. Οἱ ἀριστεροί λόγιοι θά ὁδηγήσουν τό προλεταριᾶτο σέ μιά συλλογική ἀντιπαράθεση μέ τήν «ἀστική τάξη». Ἦταν ὁ ἱδρυτικός μῦθος τῆς μεταπολεμικῆς γαλλικῆς διανοητικῆς κουλτούρας. Ὁ μῦθος αὐτός διαλύθηκε ὅταν οἱ λόγιοι ἀνακάλυψαν ὅτι ἡ ἐργατική τάξη δέν τούς ἀγαποῦσε.

Οἱ ἁπλοί ἄνθρωποι ἦταν σέ θέση νά βελτιώσουν τή θέση τους ἀνεξάρτητα ἀπό τίς ἰδέες αὐτῶν τῶν λογίων, μέσω τοῦ κράτους-πρόνοιας καί τῆς οἰκονομικῆς ἀνάπτυξης, καί νά γίνουν μικρά αφεντικά καί μικροί γαιοκτήμονες. Μέ τήν πρώτη εὐκαιρία, τά μέλη τῆς ἐργατικῆς τάξης ἐγκατέλειπαν τήν τάξη τους, τή δουλειά τους στό ἐργοστάσιο γιά μικρές ἐπιχειρήσεις καί ἀνεξάρτητη ζωή. Ἀποτέλεσμα: ἡ μπουρζουαζία καί ἡ ἐργατική τάξη ἑνώθηκαν μέ τά ἴδια συμφέροντα. Τρομοκρατημένοι ἀπό αὐτή τήν ἐξέλιξη, οἱ ἀριστεροί λόγιοι ἐπινόησαν μιά νέα λέξη, «λαϊκισμός», γιά νά περιγράψουν τήν ἀποστροφή τῶν ἀνθρώπων πρός αὐτούς. Ὁ «λαϊκισμός» χρησιμοποιεῖται γιά νά περιγράψει αὐτό πού θέλει ὁ λαός, χωρίς τίς ὑποδείξεις τῶν ἀριστερῶν λογίων.

– Γιατί οἱ ἀριστεροί λόγιοι μισοῦν τόσο πολύ τόν «ἀστό»;

Μόνο στή Γαλλία ἡ λέξη «ἀστός» ἔχει σχεδόν μεταφυσική σημασία. Ὁ Φλωμπέρ ἀφιέρωσε σκληρές σελίδες στούς ἀστούς καί ὁ Μάρξ πῆρε τόν ὅρο γιά νά ὁρίσει τούς ἰδιοκτῆτες τοῦ κέρδους. Ὅλα αὐτά κατέληξαν στή δαιμονοποίηση, ὄχι μόνο μιᾶς κοινωνικῆς τάξης, ἀλλά ὅλων τῶν «κανονικῶν» ἀνθρώπων πού θέλουν νά ἐγκατασταθοῦν, νά παντρευτοῦν, νά κάνουν οἰκογένεια, νά ἔχουν ἕνα μικρό σπίτι, ἴσως μέ ἕνα μικρό κῆπο γιά καλλιέργεια. Ὁτιδήποτε εἶναι ἀθῶο καί φυσιολογικό ἔχει γίνει ὕποπτο, εἰδικά στή Γαλλία. Κανείς δέν ἀνταπάντησε δείχνοντας τήν ὀμορφιά τῆς ἀστικῆς ζωῆς, ἡ ὁποία συνιστᾶ μιά μορφή προόδου τοῦ ἀνθρώπου.

– Ἡ Σιμόν ντέ Μπωβουάρ ἔγραψε: «Ἡ ἀλήθεια εἶναι μία, τό σφάλμα εἶναι πολλαπλό. Δέν εἶναι τυχαῖο πού ἡ δεξιά ἐκφράζει τόν πλουραλισμό.». Ἔχει ἡ ἀριστερά πρόβλημα μέ τόν πλουραλισμό;

Ὑπάρχει ἕνα μεγάλο παράδοξο στήν ἀριστερά: ὁ ἠθικός σχετικισμός συνδυάζεται μέ τόν σεχταρισμό. Ὅλα εἶναι σχετικά, ἀλλά εἶναι ἀπολύτως ἀληθές ὅτι ὅλα εἶναι σχετικά. Καί ἄν δέν συμφωνεῖτε μέ αὐτό τό ἀξίωμα, ἁμαρτάνετε. Μ’ αὐτό τόν τρόπο μποροῦμε νά κερδίζουμε ἔδαφος χωρίς νά μποῦμε στόν κόπο νά ἐπιχειρηματολογήσουμε. Πίσω ἀπό τόν σχετικισμό κρύβεται ἕνας ἀπολυταρχισμός. Στήν πραγματικότητα, δέν ξέρουν τί λένε, σκέφτονται: «Ὅλα ὅσα σκέφτεστε εἶναι σχετικά.».

– Στιγματίζετε τήν ὑπερβολικά συστηματική κριτική τοῦ καπιταλισμοῦ. Ἀλλά δέν πρέπει ἡ ἀντίθεση στήν ἐμπορευματοποίηση τοῦ κόσμου νά ἀνησυχεῖ τόν συντηρητικό;

Εἶμαι συντηρητικός ἐπικριτής τῆς καταναλωτικῆς κοινωνίας, τοῦ ὑλισμοῦ καί τῆς φετιχοποίησης τῶν ἐμπορευμάτων. Ἀλλά, σέ ἀντίθεση μέ τήν ἀριστερά, νομίζω ὅτι αὐτό εἶναι μέρος τῆς ἀνθρώπινης φύσης καί δέν μποροῦμε νά τό καταστρέψουμε, ἀλλά μόνο νά τό ἐλέγξουμε, νά βάλουμε ὅρια καί νά θέσουμε ὑψηλότερους σκοπούς. Τό μεγάλο λάθος τῆς ἀριστερᾶς εἶναι ὅτι πιστεύει ὅτι ἐπειδή δέν μᾶς ἀρέσει κάτι, μποροῦμε νά τό ἀνατρέψουμε μέ μιά μονοκοντυλιά. Δέν μᾶς ἀρέσει ἡ ἰδιοκτησία πού ὁδηγεῖ σέ καταχρήσεις: πρέπει νά τήν καταργήσουμε. Αὐτό δημιουργεῖ γκούλαγκ. Δέν εἶναι δυνατόν νά ἀπαλλάξουμε τούς ἀνθρώπους ἀπό τήν ἐπιθυμία νά καταναλώνουν, ἐπειδή σ’ αὐτή τήν ἐπιθυμία βασίζεται κάθε οἰκονομία. Αὐτό πού πρέπει νά γίνει εἶναι μιά διάκριση μεταξύ ὅσων μποροῦν νά ὑπαχθοῦν στήν ἀγορά καί ὅσων ὄχι. Μπορεῖτε νά πουλήσετε τόν καρπό τῆς ἐργασίας σας, ἀλλά ὄχι τά παιδιά σας, τό σῶμα σας ἤ τό φῦλο σας. Ὑπάρχει κάτι σωστό στήν ἀριστερή κριτική τῆς καταναλωτικῆς κοινωνίας: ὅτι ὅλα δέν πρέπει νά ἀντιμετωπίζονται ὡς ἀγαθά, ὅτι ὑπάρχουν πράγματα πού ἔχουν μιά τιμή ἐκ φύσεως. Πολλοί δεξιοί συμφωνοῦν μέ αὐτό. Ἐκτός ἀπό τό ὅτι ἡ ἀριστερά προσφέρει ὡς ἐναλλακτική λύση στόν καπιταλισμό μιά οὐτοπία πού δέν ἔρχεται ποτέ, ἐκεῖ πού ἡ δεξιά βλέπει στήν κληρονομιά φυσικούς προμαχῶνες στήν παντοδύναμη ἀγορά. Ἡ ἀριστερά καταστρέφει μέ τόν προοδευτικό ἀκτιβισμό της τά τελευταῖα ἐμπόδια πού ἐξακολουθοῦν νά ἀντιτίθενται στήν ἀγορά. Πιστεύω, λοιπόν, ὅτι οἱ μόνες δυνατότητες πού μᾶς ἐπιτρέπουν νά ἀντιταχθοῦμε στόν ὑλισμό εἶναι πνευματικοῦ χαρακτῆρα.

– Ἔχετε διοριστεῖ ἀπό τή βρεταννική κυβέρνηση ἐπί κεφαλῆς μιᾶς ἐπιτροπῆς γιά τήν ὀμορφιά στήν ἀγγλική ἀρχιτεκτονική. Ποιό ρόλο παίζει ἡ ὀμορφιά στή διαίρεση σέ δεξιά – ἀριστερά;
Νομίζω ὅτι μιά συγκεκριμένη ἀριστερά ἐχθρεύεται τήν ὀμορφιά, ὅταν τήν ἔχουμε συνηθίσει. Τό νά φορέσετε τά καλά σας τήν Κυριακή, νά ἔχετε ὄμορφα ἔπιπλα, νά προτιμᾶτε κλασσικές γεύσεις, ὅλα αὐτά εἶναι ὕποπτα. Τά τερατώδη κτίρια κοινωνικῶν κατοικιῶν πού χτίστηκαν σέ ὁλόκληρο τόν 20ό αἰῶνα εἶναι αἰσθητικές καταστροφές πού προκαλοῦν μεγάλη κοινωνική καί ἠθική δυστυχία. Ἡ ἄνεση ἔχει ἀντικαταστήσει τήν ὀμορφιά, ἡ ὁποία δέν εἶναι μετρήσιμη. Ἡ ὑπαγορευόμενη ἀπό τό συγκεντρωτικό κράτος ὁμοιομορφία μερικές φορές ἔκρυβε σιωπηρά τήν καταδίκη τῆς ἀστικῆς ἀρχιτεκτονικῆς.