Ὕμνος πρός τήν ἀφοσίωση σέ ἐπιγραφή τῆς Ὀδύσσειας

Ἀνεκαλύφθη στήν Ὀλυμπία ἡ Ραψωδία ξ σέ πήλινη πλάκα

ΔΕΚΑΤΡΕΙΣ στίχοι τῆς ραψωδίας ξ τῆς Ὀδύσσειας τοῦ Ὁμήρου, στήν ὁποία καταγράφεται ἡ συνομιλία τοῦ Ὀδυσσέως μέ τόν Εὔμαιο, εὑρίσκονται χαραγμένοι σέ πήλινη πλάκα, ἡ ὁποία ἦλθε στό φῶς κατά τήν διάρκεια ἀνασκαφῶν σέ θέση προκείμενη τοῦ ἱεροῦ τῆς Ἀρχαίας Ὀλυμπίας μέ κατάλοιπα τῆς Ρωμαϊκῆς Ἐποχῆς.

Ἡ ραψωδία αὐτή ἀποτελεῖ ἕναν ὕμνο στήν ἔννοια τῆς ἀφοσιώσεως. Εἰδικώτερα, ὁ πιστός χοιροβοσκός τοῦ Ὀδυσσέως, ὁ Εὔμαιος, καλοδέχεται καί φιλοξενεῖ στό καλύβι του τόν ἀφέντη του, τόν ὁποῖο ἡ θεά Ἀθηνᾶ εἶχε μεταμφιέσει σέ ζητιάνο. Ἀπό τήν μεταξύ τους συνομιλία ὁ Ὀδυσσεύς διαπιστώνει τήν ἀφοσίωση τοῦ ὑπηρέτου του ἀλλά καί τῆς συζύγου του πρός τόν ἴδιο. Τόν ἀκούει νά ἀπαριθμεῖ μέ ὑπερηφάνεια τήν μεγάλη κτηνοτροφική περιουσία του, στήν ὁποία ὁ Εὔμαιος μέ κόπο εἶχε συμβάλει. Δέν παραλείπει νά ἐκφράσει, μάλιστα, τό παράπονό του γιά τήν ἀπουσία του, ὥστε νά δεῖ τήν προκοπή του καί νά τόν ἀνταμείψει, ὅπως καί τήν ἀγανάκτησή του ἔναντι τῶν μνηστήρων, οἱ ὁποῖοι τρῶνε καί πίνουν ὁλημερίς στό παλάτι του. Τόν διεβεβαίωσε γιά τήν συζυγική πίστη τῆς Πηνελόπης, καθώς καί γιά τό ἐνδιαφέρον της νά ζητεῖ πληροφορίες ἀπό ξένους περαστικούς γιά τόν σύζυγό της. Ὁ βασιλεύς τῆς Ἰθάκης ἐπληροφορήθη, ἐπίσης, γιά τό ταξίδι τοῦ υἱοῦ του Τηλεμάχου στήν Πελοπόννησο καί τήν φονική ἐνέδρα τῶν μνηστήρων κατά τήν ἐπιστροφή του.

Ὅταν τό γεῦμα ὁλοκληρώθηκε, ὁ Ὀδυσσεύς ἔδωσε ψευδῆ στοιχεῖα τῆς ταυτότητός του, δηλώνοντας πάλι ὅτι εἶναι Κρητικός, καί διηγήθηκε μιά ἐκτεταμένη πλαστή ἱστορία, παρεμβάλλοντας καί ἀρκετά ἀληθῆ στοιχεῖα.

Παραθέτουμε ἐνδεικτικῶς τούς στίχους 144 καί 145 τῆς Ραψωδίας ξ τοῦ Ὁμηρικοῦ ἔπους:

«… ἀλλά μ᾿ Ὀδυσσῆος πόθος αἴνυται οἰχομένοιο.
τὸν μὲν ἐγών, ὦ ξεῖνε, καὶ οὐ παρεόντ᾿ ὀνομάζειν
αἰδέομαι· περί γάρ μ᾿ ἐφίλει καὶ
κήδετο θυμῷ·
ἀλλά μιν ἠθεῖον καλέω καὶ νόσφιν
ἐόντα.»

(«… μὰ τοῦ Ὀδυσσέα ποὺ χάθηκε μὲ
συνεπαίρνει ὁ πόθος.
Ποὺ τ’ ὄνομά του ντρέπουμαι νὰ πῶ, κι ἂς λείπη, ὦ ξένε,
τί μ’ ἀγαποῦσε ὁλόψυχα καὶ μὲ
πονοῦσε ἐκεῖνος·
φίλο ἀδερφὸ τὸν κράζω ἐγώ, κι ἂς
βρίσκεται μακριά μου.»

Μετάφρασις: Ἀργύρης Ἐφταλιώτης)

Τό σπάνιο εὕρημα ἴσως ἀποδειχθεῖ ἀκόμη πιό μοναδικό, καθώς, συμφώνως πρός τίς πρῶτες ἐκτιμήσεις, μετά τήν πρόσφατη ὁλοκλήρωση τῆς συντηρήσεώς του στό ἐργαστήρι τῆς Ἐφορείας Ἀρχαιοτήτων Ἠλείας, μπορεῖ νά χρονολογηθεῖ στήν Ρωμαϊκή Ἐποχή καί πιθανῶς πρίν ἀπό τόν 3ο αἰ. μ.Χ. Ἐάν ἡ προκαταρκτική αὐτή χρονολόγησις ἐπιβεβαιωθεῖ, κατά τήν συστηματική μελέτη τῆς ἐπιγραφῆς, τότε ἡ πήλινη πλάκα θά διασώζει, ἴσως, τό παλαιότερο σωζόμενο γραπτό ἀπόσπασμα τῶν Ὁμηρικῶν Ἐπῶν πού ἔχει μέχρι στιγμῆς ἀνακαλυφθεῖ. Αὐτό σημαίνει πώς πέραν τῆς μοναδικότητός της, ἡ πήλινη πλάκα ἀποτελεῖ ἕνα σπουδαῖο ἀρχαιολογικό, ἐπιγραφικό, φιλολογικό καί ἱστορικό τεκμήριο. Ἡ πήλινη πλάκα τῆς Ὀλυμπίας εἶχε ἐντοπισθεῖ ἀπό τούς ἀρχαιολόγους τόν προηγούμενο χρόνο κατά τήν διεξαγωγή τῆς ἐπιφανειακῆς-γεωαρχαιολογικῆς ἐρεύνης, στό πλαίσιο τοῦ τριετοῦς ἐρευνητικοῦ προγράμματος πού φέρει τόν τίτλο «Ὁ πολυδιάσταστος χῶρος τῆς Ὀλυμπίας», τό ὁποῖο ὑλοποιεῖται σέ θέσεις γύρω ἀπό τό ἱερό. Οἱ ἀρχαιολόγοι προχώρησαν στήν μελέτη καί ἔπειτα προέβησαν στίς ἀνωτέρω ἀνακοινώσεις. Ἡ πλάκα ἦταν καλυμμένη ἀπό βλάστηση, ἅλατα καί ἐπικαθίσεις ἐξ αἰτίας τῆς ἐκθέσεώς της στίς καιρικές συνθῆκες.

Ἡ ἀνασκαφή γίνεται ὑπό τήν διεύθυνση τῆς δρος Ἐρωφίλης-Ἴριδας Κόλλια, Προϊσταμένης τῆς Ἐφορείας Ἀρχαιοτήτων Ἠλείας, σέ συνεργασία μέ τούς καθηγητές τοῦ Γερμανικοῦ Ἀρχαιολογικοῦ Ἰνστιτούτου καί τῶν Πανεπιστημίων Darmstadt, Tübingen καί Frankfurt am Mainz, κ.κ. Franziska Lang, Birgitta Eder, Andreas Vött καί Hans-Joachim Gehrke.

ΝΕΚΤΑΡΙΑ ΜΑΡΑΓΙΑΝΝΗ