«Ἀντίπαλος τῆς δημοκρατίας ὁ ἑαυτός της, ὄχι μόνον φασισμός – κομμουνισμός»

«Γιά τήν πατρίδα, χωρίς προστάτες, γιά τίς λαϊκές τάξεις»

ΣΕ μία ἀπό τίς πλέον ἐνδιαφέρουσες συνεντεύξεις πού ἔδωσε ὁ Μίκης Θεοδωράκης ἐν ζωῇ στό «Κανάλι τῆς Βουλῆς» (στήν συνάδελφο Ἀλεξία Κουλούρη), ἀποκάλυψε κάτι ἄγνωστο: Ὅτι ὁ Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς, βαθειά προβληματισμένος γιά τήν κατάσταση στήν ὁποία παρέλαβε τήν χώρα τό 1974, μελετοῦσε τήν πιθανότητα νά ὑπάρξει μεταβατικό διάστημα ἀπό τήν δικτατορία στήν ἐγκαθίδρυση τῆς δημοκρατίας καί τόν κοινοβουλευτισμό.

Τοῦ εἶχε ἐκμυστηρευτεῖ ὅτι ἡ Ἑλλάς ἔπρεπε νά κυβερνηθεῖ ἀπό κυβέρνηση ἐθνικῆς ἑνότητας ἐπί πενταετία καί μόνον ὅταν εἶχε ἐμπεδωθεῖ πλήρως κλῖμα ἀσφάλειας καί κοινωνικῆς εἰρήνης, θά ἐνεργοποιοῦνταν τά κόμματα καί θά διεξάγονταν ἐθνικές ἐκλογές. Τελικῶς, ἐπεκράτησαν, ὀρθῶς ὅπως ἀπεδείχθη, ἀντίθετες ἀπόψεις καί σάν σήμερα, στίς 4 Ὀκτωβρίου 1974, προχώρησε στήν ἵδρυση τῆς «Νέας Δημοκρατίας». Ἡ ἀναδρομική ἀνάγνωση τῆς ἱδρυτικῆς διακήρυξης τῆς ΝΔ, 47 χρόνια μετά, ἐπιβεβαιώνει πλήρως τήν ἀποκάλυψη τοῦ Μίκη. Ὁ Καραμανλῆς πουθενά δέν ὀνομάζει τήν ΝΔ «κόμμα» ἀλλά διαρκῶς «παράταξη», ἐνῶ τά 2/3 τοῦ συγκλονιστικῶς ἐπίκαιρου σήμερα κειμένου εἶναι ἀφιερωμένα στήν ἀγωνία του γιά τήν στερέωση τῆς δημοκρατίας. Γιά νά θυμοῦνται οἱ παλαιότεροι καί νά μαθαίνουν οἱ νεότεροι, παραθέτω ἀκολούθως τά σημαντικότερα ἀποσπάσματα τῆς ἱδρυτικῆς διακήρυξης καί στό τέλος καταθέτω ἕναν προβληματισμό:

Ἔγραφε τότε ὁ Καραμανλῆς :

«Τό μέγα θέμα τῆς ἐποχῆς μας εἶναι ἡ δημοκρατία. Ὅλοι μιλοῦν περί δημοκρατίας, ὀλίγοι ὅμως τήν καταλαβαίνουν˙ καί ὀλιγότεροι ἔχουν τήν θέληση καί τήν ἱκανότητα νά τήν ἐφαρμόζουν.

Ἀπό τίς 140 χῶρες πού ὑπάρχουν στόν κόσμο, μόνον 19 ἔχουν πραγματική δημοκρατία. Τοῦτο σημαίνει ὅτι αὐτό τό θαυμάσιο καί εὐαίσθητο πολίτευμα εἶναι δύσκολο στήν ἐφαρμογή του. Καί προϋποθέτει εἰδικές συνθῆκες, χωρίς τίς ὁποῖες δέν ἠμπορεῖ νά ἀνθίσει καί νά καρποφορήσει.

Δημοκρατία θά ἤθελαν νά ἔχουν ὅλοι οἱ λαοί. Ἀλλά δέν τήν ἔχουν παρά μόνον ἐκεῖνοι πού, ἐκτός ἀπό τήν συνειδητοποίηση τῶν προτερημάτων της, σέβονται καί τούς ὅρους τῆς λειτουργίας της.

Ἡ νεωτέρα Ἑλλάς υἱοθέτησε τήν δημοκρατία ὡς σύστημα διακυβερνήσεως. Καί ἦτο φυσικόν, ἀφοῦ γεννήθηκε στόν τόπο μας. Ἐλειτούργησε, ὅμως, ἀτελῶς καί παρουσίασε συχνές καί μακρές διαλείψεις. Ἀλλεπάλληλα ὑπῆρξαν τά κινήματα, οἱ ἐπαναστάσεις, οἱ δικτατορίες, οἱ μεταπολιτεύσεις, οἱ ἐμφύλιοι πόλεμοι. Ἀντιθέτως, ὀλίγες καί βραχεῖες ὑπῆρξαν αἱ περίοδοι τῆς δημοκρατικῆς διακυβερνήσεως τῆς χώρας – φωτεινά διαλείμματα στήν ταραγμένη ἱστορία τῆς συγχρόνου Ἑλλάδος.

Ἄν δέν ἐλειτούργησε ὁμαλά ἡ δημοκρατία στήν Ἑλλάδα, αὐτό ὀφείλεται στό γεγονός ὅτι ἔλειψαν ἤ δέν μπόρεσαν νά δημιουργηθοῦν οἱ ὅροι τῆς ὑπάρξεώς της. Οἱ ὅροι, δέ, αὐτοί εἶναι τό ἤπιο πολιτικό κλῖμα, τά ἥμερα πολιτικά ἤθη καί θεσμοί, πού νά προσαρμώζονται στίς ἰδιαίτερες συνθῆκες τοῦ τόπου μας.

Οἱ Ἕλληνες ἔχουν τήν γεύση ὅλων τῶν πολιτικῶν καταστάσεων. Γεύση τόσο πικρή, πού νά μή συγχωρεῖ καινούργια σφάλματα καί πλάνες. Ἤδη εἰσερχόμεθα σέ νέα περίοδο τῆς ἐθνικῆς μας ζωῆς. Καί ὀφείλουμε, μέ τήν πεῖρα τοῦ παρελθόντος, νά δημιουργήσουμε τίς ἀναγκαῖες προϋποθέσεις, γιά νά ἀποκτήσωμε, ἐπί τέλους, μίαν ὑγιᾶ καί βιώσιμη δημοκρατία. (…)

Ἐγγίζει, πράγματι, τά ὅρια τοῦ πολιτικοῦ θαύματος αὐτό πού μέ τήν συμπαράσταση τοῦ λαοῦ συνέβη στήν Ἑλλάδα, μέσα στούς δύο τελευταίους μῆνες. Διότι ἡ μετάβαση ἀπό τήν δικτατορία στήν ἐλευθερία ἔγινε μέ τρόπον ἀνώδυνο, ἐνῶ πολλοί ἀνέμεναν ὅτι θά γίνη μέ τρόπον αἱματηρό, μέ ἀδελφοκτόνο σπαραγμό. Πολλοί, ἐπίσης, ἐπίστευαν ὅτι θά ἦταν βραδεῖα καί ὀδυνηρά ἡ ἀποδιοργάνωση τοῦ μηχανισμοῦ τῆς τυραννίας καί ἡ διαδικασία γιά τήν ἐπάνοδο στήν δημοκρατία. Καί ὅμως, καί αὐτό ἔγινε μέσα στούς δύο αὐτούς μῆνες.

Τό σπουδαῖο ὅμως αὐτό ἔργο, πού συνετελέσθη ταχύτατα καί μεθοδικά, δέν σημαίνει ὅτι ἔλυσε κατά κάποιο τρόπον ἀσφαλῆ καί μόνιμο τό πρόβλημα τῆς ἑλληνικῆς δημοκρατίας. Κίνδυνοι ὑπάρχουν πάντοτε. Καί θά ἀπαιτηθῆ ἡ ἐπαγρύπνησις ἀλλά καί ἡ συσπείρωσις τοῦ λαοῦ σέ ἰσχυρούς πολιτικούς σχηματισμούς, ἱκανούς νά προστατεύσουν τήν δημοκρατία, ὄχι μόνον ἀπό τόν κομμουνισμό καί φασισμό, ἀλλά καί ἀπό τά αἴτια πού προκάλεσαν στό παρελθόν τήν πτώση της.

Γι’ αὐτόν ἀκριβῶς τόν ἐθνικό σκοπό, ἐθεώρησα καθῆκον μου νά δημιουργήσω μίαν εὐρεῖα καί ζωντανή πολιτική παράταξη – τήν Νέα Δημοκρατία. (…)

Νέα Δημοκρατία εἶναι ἡ πολιτική παράταξις πού ταυτίζει τό Ἔθνος μέ τόν Λαόν, τήν Πατρίδα μέ τούς Ἀνθρώπους της, τήν Πολιτεία μέ τούς Πολῖτες της, τήν Ἐθνική Ἀνεξαρτησία μέ τήν Λαϊκή Κυριαρχία, τήν Πρόοδο μέ τό Κοινό Ἀγαθό, τήν Πολιτική Ἐλευθερία μέ τήν Ἔννομη Τάξη καί τήν Κοινωνική Δικαιοσύνη.

Νέα Δημοκρατία εἶναι τό σύστημα μέ τό ὁποῖο οἱ ὀλιγώτεροι καί οἱ ἐπώνυμοι καθοδηγοῦν ἀντί νά καταδημαγωγοῦν, ἐκπροσωποῦν ἀντί νά καταδυναστεύουν –καί σέ τελική ἀνάλυση ὑπηρετοῦν– καί περισσότερους καί ἀνωνύμους.

Νέα Δημοκρατία εἶναι ἡ κίνηση πού ἐπιλέγει καί συντηρεῖ ἀπό τήν παράδοση μόνον ὅσα ὁ χρόνος ἀπέδειξε σωστά καί χρήσιμα. Καί προχωρεῖ διαρκῶς μέ μεγάλα, τολμηρά ἀλλά καί ἀσφαλῆ βήματα στίς νέες διαρκῶς ἐξελισσόμενες συνθῆκες.

Νέα Δημοκρατία εἶναι ἡ πολιτική παράταξις πού ἀγνοεῖ τίς διενέξεις καί τούς διχασμούς τοῦ παρελθόντος –πού τόσα δεινά ἐπεσώρευσαν στόν τόπο μας– καί προσανατολίζεται στά εὐρύτερα δυνατά σχήματα ἐθνικῆς ἑνότητος. (… )

Καί ὑπόσχεται:

–Ὅτι θά ὑπηρετεῖ πάντα καί μόνο τά ἀληθινά συμφέροντα τοῦ ἔθνους, πού βρίσκονται πέρα καί πάνω ἀπό τίς παραπλανητικές ἐτικέτες τῆς Δεξιᾶς, τοῦ Κέντρου καί τῆς Ἀριστερᾶς. (….)

–Ὅτι ἡ ἐλεύθερη οἰκονομία στήν ὁποία πιστεύει ἡ Νέα Δημοκρατία, δέν ἠμπορεῖ νά ἀποκλείσει τήν διεύρυνση τοῦ οἰκονομικοῦ τομέως τόν ὁποῖο ἐλέγχει τό κράτος. Καί ἡ ἰδιωτική πρωτοβουλία δέν ἠμπορεῖ νά βρεῖ τήν δικαίωσή της, χωρίς παράλληλη συμμετοχή τῶν εὐρυτέρων λαϊκῶν τάξεων στήν κατανομή τοῦ ἐθνικοῦ προϊόντος. Κάθε πολίτης τῆς χώρας αὐτῆς πρέπει νά γίνει ἐργάτης μαζί καί νομεύς τῆς οἰκονομικῆς εὐημερίας· καί νά αἰσθάνεται ἥσυχος γιά τό μέλλον του καί γιά τό μέλλον τῶν παιδιῶν του.

–Ὅτι θά ἀνανεώνεται διαρκῶς ἀπό τίς νέες δυνάμεις τῆς χώρας, τίς ὁποῖες θεωρεῖ πάντα προνομιοῦχες, γιατί ἐμφανίζουν ἀμεσώτερα τόν παλμό τῆς ἐποχῆς μας. (…)

–Ὅτι δέν θά φεισθεῖ κόπων καί θυσιῶν, γιά νά καταστήσει τήν Ἑλλάδα ἰσχυρή καί ἀπρόσβλητη. Μέ ἐκσυγχρονισμένες τίς Ἔνοπλες Δυνάμεις, ἡ ἀνεξαρτησία τῆς Ἑλλάδος θά κατοχυρωθεῖ. Καί θά εἶναι σεβαστή ἀπό ὅλους, χωρίς τήν ἀνάγκη ἄλλων προστατῶν, ἐκτός ἀπό τούς συλλογικούς ὀργανισμούς στούς ὁποίους θά μετέχει μέ τήν ἐλεύθερη βούλησή της καί σύμφωνα μέ τά πάγια συμφέροντα τοῦ Ἑλληνισμοῦ, στά ὁποῖα περιλαμβάνεται καί ἡ μοῖρα τῆς Κύπρου.

Ἡ Νέα Δημοκρατία πιστεύει ὅτι ἡ Ἑλλάς ὄχι μόνο δικαιοῦται ἀλλά καί ἠμπορεῖ νά ἐξασφαλίσει τήν ἐξέχουσα θέση καί τήν εὐτυχία τοῦ λαοῦ της μέσα στήν Εὐρώπη, ὅπου ἀνήκει, ἄν ἐπιστρατεύσει ὅλες τίς ἱκανότητες καί ἄν ἀξιοποιήση ὅλες τίς ἀρετές τοῦ λαοῦ της».

Σήμερα, 47 χρόνια μετά, ἡ διακήρυξη Καραμανλῆ γιά τά «εὐρύτερα δυνατά σχήματα ἐθνικῆς ἑνότητας», γιά τό ὅτι «τά ἀληθινά συμφέροντα τοῦ Ἔθνους εἶναι πάνω ἀπό τίς παραπλανητικές ἐτικέτες Ἀριστερᾶς-Δεξιᾶς», γιά μία Ἑλλάδα «χωρίς προστάτες», γιά τήν ἀξιοποίηση «νέων δυνάμεων» καί «γιά τήν συμμετοχή τῶν λαϊκῶν τάξεων στήν κατανομή τοῦ ἐθνικοῦ προϊόντος», γιά τήν σχέση παράδοσης-νεωτερικότητας, εἶναι ἀπολύτως ἐπίκαιρες.

Πλέον ἐπίκαιρο, ὡστόσο, θεωρῶ τόν προβληματισμό του γιά τήν Δημοκρατία. Ὁ Καραμανλῆς ἀπό τό 1974 διέκρινε ὅτι ἀντίπαλος τῆς δημοκρατίας δέν εἶναι μόνον ὁ κομμουνισμός καί ὁ φασισμός ἀλλά «τά αἴτια πού προκάλεσαν στό παρελθόν τήν πτώση της». «Κίνδυνοι ὑπάρχουν πάντοτε» ἐπισήμαινε. Ἡ δέ φράση του «ἡ δημοκρατία δολοφονήθηκε σέ συνθῆκες ἐλευθερίας» ἔγινε διάσημη σέ ὅλην την Εὐρώπη.

Δυστυχῶς, ἡ ρωμαλέα σκέψη του δικαιώνεται σήμερα. Καί γιά τόν φασισμό καί γιά τά αἴτια. Ἡ δημοκρατία 47 χρόνια μετά τήν ἑδραίωσή της ἀπό τόν Κωνσταντῖνο Καραμανλῆ ἀμφισβητεῖται ὡς ἀποτελεσματικό πολίτευμα ἀπό τό 30% τοῦ πληθυσμοῦ, σύμφωνα μέ τίς τελευταῖες μετρήσεις. Ἄς ἐλπίσουμε ὅτι θά ἀνακάμψει. Σέ μία πολύ μελλοντική μείζονα ἐθνική κρίση πάντως, στά ἑπόμενα πενῆντα χρόνια πού ἀκολουθοῦν, ὁ σχηματισμός κυβέρνησης ἐθνικῆς ἑνότητας μέ συμμετοχή προσώπων ἀπό ὅλα τά κόμματα, ἡ ἀναστολή τῆς λειτουργίας τῶν κομμάτων καί ἡ διεύθυνση τῆς χώρας ἀπό κυβέρνηση καί κυβερνῶσα Βουλή ἄνευ πτερύγων γιά περιορισμένο χρονικό διάστημα, ἴσως ἐπανέλθουν στό τραπέζι. Θά μᾶς τήν θυμίζει ἄλλωστε –ἀχρείαστη νά εἶναι– ὁ Μίκης.