Αφιέρωμα στον καθηγητή Παναγιώτη Σουκάκο

Το διεθνούς φήμης ιατρικό περιοδικό «Injury» (Τραύμα), που εκδίδεται ανελλιπώς από το 1969, αφιέρωσε ολόκληρο το τεύχος Δεκεμβρίου 2021 στην προσωπικότητα και στο έργο του μεγάλου Έλληνα ιατρού.

Ακόμη μία διεθνής τιμητική διάκριση στο πρόσωπο του βετεράνου καθηγητή της Χειρουργικής Ορθοπεδικής Παναγιώτη Σουκάκου, που θεωρείται ο Έλληνας «γκουρού» της τραυματολογίας, με χιλιάδες επεμβάσεις αποκατάστασης στο ενεργητικό του. Στο ξεχωριστό αυτό τεύχος του «Injury», γίνεται αναφορά σε μία σειρά επιστημονικών άρθρων σχετικά με εξαιρετικά περίπλοκες επεμβάσεις μικροχειρουργικής αποκατάστασης άνω και κάτω άκρων που γράφτηκαν από παγκοσμίου κύρους χειρουργούς προς τιμήν του. Ο Παναγιώτης Σουκάκος, που και σήμερα, στα 80 του χρόνια, παραμένει ένας από τους πιο μάχιμους ορθοπεδικούς χειρουργούς, με τεράστια εμπειρία στην αποκατάσταση τραυματισμών, ήταν ο άνθρωπος που ουσιαστικά έφερε τη «μικροχειρουργική» στην Ελλάδα, δημιουργώντας ένα πρότυπο ιατρικό κέντρο στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ιωαννίνων.

Το παρακάτω συνοπτικό βιογραφικό σημείωμα του καθηγητή Σουκάκου είναι στην πραγματικότητα η παρακαταθήκη του, η τεράστια συμβολή του στη φροντίδα των ασθενών με μυοσκελετικά προβλήματα και η αναγνώριση που απέκτησε στον ακαδημαϊκό κόσμο με τις επιτυχίες του.

Ο Παναγιώτης (Τάκης) Σουκάκος γεννήθηκε στην Αθήνα στις 27 Απριλίου 1941 και αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή της Αθήνας το 1965. Έπειτα από μια πρακτική άσκηση στον Στρατό και δύο χρόνια στρατιωτική θητεία στο Ναυτικό Νοσοκομείο της Αθήνας, ολοκλήρωσε την ορθοπεδική ειδικότητα στο Ορθοπεδικό Νοσοκομείο του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο νοσοκομείο ΚΑΤ το 1971. Στη συνέχεια, εργάστηκε ως ερευνητής και κλινικός συνεργάτης στο ορθοπεδικό χειρουργείο του Duke University School of Medicine, μέχρι το 1975. Μάλιστα, ήταν ένας από τους τρεις χειρούργους που συμμετείχαν στην πρώτη μεταμόσχευση αντίχειρα στο Duke, το 1973.

Από το 1975 έως το 1980 ο δρ Σουκάκος επέστρεψε στην Αθήνα ως βοηθός καθηγητή στο Ορθοπεδικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών. Είχε βραβευτεί με το πτυχίο διδακτορικού διπλώματος (ίσο με το σημερινό PhD) το 1978 για τη διατριβή του στο ενδιάμεσο κάρφωμα των καταγμάτων της κνήμης. Κατά την επιστροφή του στην Ελλάδα, άρχισε αμέσως να συνθέτει και να οργανώνει μια ομάδα μικροχειρουργικής αναφύτευσης. Μέσα σε μόλις λίγα χρόνια ο καθηγητής Σουκάκος έγινε όχι μόνο «πατέρας» της μικροχειρουργικής στην Ελλάδα, αλλά και υπεύθυνος για τις τεχνικές και εφαρμογές της μικροχειρουργικής στην Ευρώπη, μέσω των ετήσιων σεμιναρίων και εργαστηρίων μικροχειρουργικής τα οποία συνέχισε να παραδίδει για περίπου τέσσερις δεκαετίες.

Το 1980 έγινε ο πρώτος καθηγητής και πρόεδρος του Ορθοπεδικού Χειρουργείου στο Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων, το οποίο μόλις είχε ιδρυθεί. Στην παραπάνω θέση παρέμεινε μέχρι το 2003, όταν κι έγινε καθηγητής και πρόεδρος στο Ορθοπεδικό Χειρουργείο του Πανεπιστημίου Αθηνών. Μέσα σε τέσσερις δεκαετίες, υπό τη δική του ηγεσία, τόσο το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων όσο και το Πανεπιστήμιο Αθηνών απέκτησαν διεθνή αναγνώριση. Από τις επτά στο σύνολο ιατρικές σχολές που είχε η Ελλάδα, πέντε πρώην μαθητευόμενοι του δρος Σουκάκου έγιναν μόνιμοι καθηγητές ή και πρόεδροι. Ωστόσο, το πιο συναρπαστικό είναι το γεγονός πως σε όλα τα ορθοπεδικά τμήματα και σε αυτά της χειρουργικής χεριού στην Ελλάδα εργάζονται επαγγελματίες που μέντοράς τους έχει υπάρξει ο δρ Σουκάκος.

Ο καθηγητής έχει αναπτύξει και διατηρήσει στενές ακαδημαϊκές σχέσεις και συνεργασίες με το εξωτερικό, όπως, για παράδειγμα, με τα Duke, Wake Forest, Medical College of Virginia, University of Pittsburgh, University of Southern California, University of Mexico, University of Pennsylvania όσον αφορά τις ΗΠΑ, αλλά και συνεργασίες με ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Έχει υπηρετήσει ως πρόεδρος σε διάφορες διεθνείς συλλόγους, όπως ο Ελληνικός Σύλλογος Ορθοπεδικής Χειρουργικής και Τραυματολογίας με τον Βρετανικό Ορθοπεδικό Σύλλογο, τον Αμερικανικό Ορθοπεδικό Σύλλογο και τον Αμερικανικό Κύκλο Χειρουργικής στο Χέρι. Επιπλέον, ως μέλος σε 26 εθνικούς αλλά και διεθνείς συλλόγους, έχει διδάξει ως επισκέπτης καθηγητής σε όλον τον κόσμο σχεδόν.

Έχει υπηρετήσει, επίσης, ως πρόεδρος σε πολλούς ελληνικούς και διεθνείς ιατρικούς κύκλους, όπως στην Ελληνική Εταιρεία Χειρουργικής Χεριού, στην Ελληνική Εταιρεία Ορθοπεδικής Χειρουργικής και Τραυματολογίας, στην Παγκόσμια Εταιρεία Επανορθωτικής Μικροχειρουργικής, στην Ελληνική Εταιρεία Χειρουργικής της Σπονδυλικής Στήλης, αλλά και ως ιδρυτικός εταίρος στην Ελληνική Εταιρεία Επανορθωτικής Μικροχειρουργικής.

Ωστόσο, εκτός από τα παραπάνω, έχει γράψει και συμμετάσχει συγγραφικά σε πάνω από 450 ακαδημαϊκές εκδόσεις και τέσσερα εγχειρίδια. Επιπλέον, έχει λάβει πάνω από 40 βραβεία, συμπεριλαμβανομένων: Ακαδημαϊκή Αριστεία από τον Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας, βραβείο Συνεισφορών στη Μικροχειρουργική από το HSRM το 2000, επίτιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Πρωτοπόρος Χειρουργικής Χεριού από τη Διεθνή Ομοσπονδία Εταιρειών για τη Χειρουργική του Χεριού (IFSSH) το 2013, τιμήθηκε, επίσης, ως προσκεκλημένος της Ορθοπεδικής Εταιρείας του Piedmont (μόνο μέλος εκτός ΗΠΑ που έλαβε τη συγκεκριμένη διάκριση) το 2014, Legend in Microsurgery από την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Εταιρειών Μικροχειρουργικής (EFSM) το 2018, επίτιμος συνεργάτης του America College of Surgeons 2019, πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Βραβείων Ακαδημαϊκής Αριστείας στην Ελλάδα.

Παρότι ο ίδιος «αποχώρησε» από τη θέση του προέδρου του Ορθοπεδικού Χειρουργικού τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών το 2009, παραμένει ενεργός, ακαδημαϊκά και κλινικά, δουλεύοντας στο Αττικό Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο, όπου και εγκαθίδρυσε το Κέντρο Ορθοπεδικής Έρευνας και Εκπαίδευσης, το οποίο λέγεται και Κέντρο Ορθοπεδικής Έρευνας και Εκπαίδευσης «Παναγιώτη Ν. Σουκάκου».

Η συμβολή του δρος Σουκάκου στη διδασκαλία ιδίως νέων γιατρών είναι πραγματικά τεράστια. Πίστευε στην ανάπτυξη μιας μοναδικής σχολής σκέψης σχετικά με την αξιολόγηση και διαχείριση μυοσκελετικών παθήσεων. Μάλιστα, ένα από τα πιο βασικά χαρακτηριστικά του ήταν ότι έδινε ίσες ευκαιρίες σε όλους τους νέους γιατρούς και ερευνητές, προκειμένου να εκπαιδευτούν και να επισκεφτούν πανεπιστήμια του εξωτερικού. Ήταν και είναι προσιτός στο να δίνει συμβουλές και καθοδήγηση στους άλλους, υποστηρίζοντας την καριέρα τους και ανά τα χρόνια πολλοί συνάδελφοι και μαθητευόμενοί του ταξίδεψαν και συνεργάστηκαν με άλλα αναγνωρισμένα ορθοπεδικά κέντρα στον κόσμο. Η αφοσίωσή του και το πάθος του να βοηθά νέους γιατρούς είναι ένα από τα βασικά του χαρακτηριστικά.

Όσον αφορά τις καθημερινές του ασχολίες, ο καθηγητής είναι λάτρης της χαρτογραφίας. Έχει φοβερή συλλογή από χάρτες-αντίκες της Ελλάδας και έχει προσκληθεί να την παρουσιάσει τόσο στη Κύπρο και την Αυστραλία όσο και στο Σικάγο. Εξάλλου, οι Έλληνες είναι γνωστοί για την ανδρεία τους στα καράβια και στο ναυτικό και ο καθηγητής Σουκάκος είναι ο καπετάνιος των καπετάνιων στον ακαδημαϊκό κύκλο, στην ορθοπεδική, στη μικροχειρουργική και τη χειρουργική χεριού. Για την ακρίβεια, ακόμα πλέει για νέα λιμάνια.

Βέβαια, παρά την επιτυχία και το όνομα που έχει χτίσει, ο καθηγητής φαίνεται να έχει παραμείνει ταπεινός. Πριν από έναν αιώνα και κάτι ο Βρετανός φιλόσοφος G. K. Chesterton είχε πει: «Υπάρχουν σπουδαίοι άνθρωποι που κάνουν τους πάντες να νιώθουν μικροί, αλλά υπάρχουν κι αυτοί που τους κάνουν να νιώθουν σπουδαίοι». Ένας τέτοιος άνθρωπος είναι ο Παναγιώτης Σουκάκος.