Τό ὕψος τῶν περιστάσεων

Τοῦ Μανώλη Κοττάκη

ΠΑΡΑΚΟΛΟΥΘΩ μέ ἰδιαίτερο ἐνδιαφέρον τήν πορεία τοῦ εἰσαγγελέα τοῦ Ἀρείου Πάγου Ἰσίδωρου Ντογιάκου στό δικαστικό σῶμα ἀπό τήν δεκαετία τοῦ 1990. Ἀπό τήν ἐποχή πού νεαρός εἰσαγγελέας, ἄφοβος τότε, δέν δίστασε νά βάλει βαθιά τό νυστέρι στό κόκκαλο γιά τίς παράνομες ἑλληνοποιήσεις ἀλλοδαπῶν πού πραγματοποιοῦνταν παραμονές ἐκλογῶν ἐπί κυβερνήσεων Σημίτη. Εἶναι ἕνας θαρραλέος εἰσαγγελικός λειτουργός, ὁ ὁποῖος μέ τήν θητεία του στήν ἕδρα ἔχει ἀποδείξει μέχρι σήμερα ἐμπράκτως ὅτι ἀντιλαμβάνεται πλήρως τήν σημασία τῆς διάκρισης τῶν ἐξουσιῶν καί τήν ἀνάγκη νά μήν ὑπάρχει ἡ παραμικρή ὑπόνοια ταύτισης μεταξύ τους. Γι’ αὐτό ἐπαξίως ἔφθασε στήν κορυφή τῆς ἱεραρχίας. Στήν πρώτη μου ἐκπομπή μάλιστα στήν ΕΡΤ τό 2004 εἶχαν φιλοξενηθεῖ, πρίν ἀπό 18 ὁλόκληρα χρόνια, δηλώσεις του, πού εἶχε κάνει στούς τότε συνεργάτες μου καί ἐξαιρετικούς συναδέλφους Ἄρη Ραβανό καί Σπῦρο Καπράλο.

Ὁ κύριος Ντογιάκος, ὁ ὁποῖος δυστυχῶς γιά τό σῶμα προήχθη στήν θέση τοῦ εἰσαγγελέα τοῦ Ἀρείου Πάγου μόλις ἕνα χρόνο πρίν ἀπό τήν συνταξιοδότησή του, εἶναι αὐτόν τόν καιρό στό ἐπίκεντρο τῆς ἐπικαιρότητας, καθώς χειρίζεται ἕνα κορυφαῖο ζήτημα Δημοκρατίας. Τήν ὑπόθεση τῶν ὑποκλοπῶν. Χθές τόν ἐπισκέφτηκε ὁ ἀρχηγός τῆς ἀξιωματικῆς Ἀντιπολίτευσης Ἀλέξης Τσίπρας, ἐνῶ ὡς ἐκ τῆς θέσεώς του, ὅταν παρίσταται σέ κοινωνικές ἐκδηλώσεις, συζητᾶ μέ ὅλον τόν πολιτικό κόσμο γιά θέματα τῆς ἐπικαιρότητας. Εἶναι ἕνας ἀνοιχτός εἰσαγγελέας. Ὁ ὁποῖος δέν κλείνεται στό γραφεῖο του, ἀλλά ἀκούει καί ἀφουγκράζεται τήν γενικώτερη πολιτική καί κοινωνική ἀτμόσφαιρα. Γι’ αὐτό ἄλλως τε καί στήν παρέμβαση τήν ὁποία πραγματοποίησε στήν Γενική Συνέλευση τῆς Ἕνωσης Εἰσαγγελέων, ἐξέφρασε ἀνοιχτά τόν προβληματισμό του γιά δύο ὄντως πολύ σοβαρά θέματα πού πλήττουν τόν θεσμό τῆς Δικαιοσύνης. Τίς καθυστερήσεις στήν ἀπονομή της καί τό τεκμήριο ἀθωότητας.

Οἱ καθυστερήσεις στήν ἀπονομή, ὅπως σημείωσε, «δηλητηριάζουν» –αὐτό τό ρῆμα μεταχειρίστηκε– τό αἴσθημα τῶν πολιτῶν καί συνακόλουθα κλονίζουν τήν ἐμπιστοσύνη τους πρός τόν θεσμό. Ἐνῶ ἀναφερόμενος στό τεκμήριο τῆς ἀθωότητας καί στίς τηλεδίκες πού πραγματοποιοῦνται, ἔκανε λόγο γιά «ἄνιση ἀλλά ὄχι χαμένη μάχη». Οἱ παρατηρήσεις τοῦ θαρραλέου εἰσαγγελέα, ὁ ὁποῖος στό παρελθόν ἔγινε στόχος βομβιστικῆς ἐπίθεσης ἀπό τρομοκρατική ὀργάνωση, εἶναι πράγματι ἀκριβεῖς. Μέ τίς ἑξῆς διαφορές ὅμως: Ἄν πράγματι βάλλεται τό τεκμήριο τῆς ἀθωότητας ἀπό τά ΜΜΕ, αὐτό ὀφείλεται καί στό γεγονός, ὅτι συμπράττουν στήν ἐπιχείρηση αὐτοί οἱ ἴδιες οἱ ἀρχές μέ τήν διαρροή στοιχείων ἀπό ἔρευνες, τά ὁποῖα βεβαίως οἱ δημοσιογράφοι ὅταν πρόκειται γιά ὑποθέσεις μείζονος ἐνδιαφέροντος λογικά ἀναζητοῦμε. Τό πῶς γίνεται ἡ χρήση τους, ὑπέρ ἤ κατά τοῦ τεκμηρίου τῆς ἀθωότητας, εἶναι ἕνα ἄλλο μέγα θέμα. Ὡστόσο δέν μπορεῖ νά μήν σημειώσει κανείς ἀπό τήν κτηθεῖσα πεῖρα, ὅτι οἱ ἐκκρεμεῖς δικαστικές ὑποθέσεις χρησιμοποιοῦνται ἀπό τήν ἐκτελεστική ἐξουσία προκειμένου νά ἀλλάζει ἡ πολιτική ἀτζέντα. Στήν πραγματικότητα λοιπόν δέν μιλᾶμε μόνο γιά τηλεδίκες ἀλλά γιά τήν λειτουργία συγκοινωνούντων δοχείων μεταξύ ἐκτελεστικῆς ἐξουσίας – δημοσίων ἀρχῶν – καί μέσων ἐνημέρωσης, ὅταν ὑπάρχει ἔκτακτη ἀνάγκη ἀλλαγῆς τῆς ἀτζέντας. Ἡ ἐφημερίδα μας δημοσίευσε πρό καιροῦ τήν πληροφορία, ὅτι ἐπισπεύστηκε ἡ σύλληψη τῆς Πισπιρίγκου ἡ ὁποία ἔχει ἤδη καταδικαστεῖ στήν συνείδηση τῆς κοινῆς γνώμης, προκειμένου νά σκεπαστοῦν τά ἀρνητικά εὑρήματα δημοσκόπησης τῆς ἑταιρείας MRB γιά τήν Κυβέρνηση. Ἐνῶ προσφάτως ἡ ἐφημερίδα «τό Βῆμα», γνωστῆς ἰδιοκτησίας, ὑποστήριξε ὅτι ὑπόθεση τῆς «Κιβωτοῦ», γνωστή στίς ἀστυνομικές ἀρχές ἀπό τόν περασμένο Αὔγουστο, ἀνακινήθηκε τώρα γιά νά ἀποσπαστεῖ τό ἐνδιαφέρον τῆς κοινῆς γνώμης ἀπό τήν ὑπόθεση τῶν ὑποκλοπῶν. Εἰς βάρος προφανῶς τοῦ τεκμηρίου ἀθωότητας τοῦ πατέρα Ἀντωνίου, ὁ ὁποῖος ἐπίσης ἔχει καταδικαστεῖ προώρως πρίν συναντήσει τόν φυσικό του δικαστή. Δέν ὑπάρχει λοιπόν τηλεδίκη πού νά μήν γίνεται χωρίς τήν ἀνοχή τῆς ἐκτελεστικῆς ἐξουσίας. Ἡ ὁποία ἄν θέλει μπορεῖ μέσῳ τοῦ Ραδιοτηλεοπτικοῦ Συμβουλίου, ἄν αὐτό ἤθελε ποτέ νά ἀσκήσει τίς ἁρμοδιότητές του, νά παρέμβει καί νά τήν διακόψει.

Ἐκτός ὅμως ἀπό παρεμβάσεις καί τηλεδίκες πού καταργοῦν τό τεκμήριο τῆς ἀθωότητας, θά συμφωνήσει ὁ κύριος εἰσαγγελέας ὑποθέτουμε, ὑπάρχουν κι ἄλλες ὑποθέσεις, οἱ ὁποῖες ἀποκρύπτονται ἀπό τά Μέσα, πάλι μέ τήν παρέμβαση τῆς ἐκτελεστικῆς ἐξουσίας: εἶναι οἱ τηλεδίκες πού δέν γίνονται, ἐνῶ θά πρέπει νά γίνονται. Εἶναι οἱ τηλεδίκες πού ἀφοροῦν ἐκτός ἀπό τό τεκμήριο τῆς ἀθωότητας καί στό τεκμήριο τῆς …ἐνοχῆς. Γιατί μέ τόν τρόπο πού λειτουργεῖ στήν πατρίδα μας τό σύστημα ὑπέρ τοῦ τεκμηρίου τῆς ἀθωότητας, καμμία φορά μέ τήν ἐπίκλησή του προστατεύονται ἐν τέλει ἡ ἐνοχή καί οἱ ἔνοχοι.

Καί ἐδῶ ὑπάρχουν συγκοινωνοῦντα δοχεῖα μεταξύ ἐκτελεστικῆς ἐξουσίας – δημοσίων ἀρχῶν – μέσων ἐνημέρωσης. Μέ τελικό στόχο νά μήν συγκαλεῖται τό τηλεοπτικό δικαστήριο. Οἱ ὑποκλοπές εἶναι μία τέτοια ὑπόθεση. Ἕνα τέτοιο σκάνδαλο. Ἀνεξαρτήτως τοῦ ποιός εἶναι ὁ ἔνοχος καί ποιός ὁ ἀθῶος, οὐσιαστική ἔρευνα στά ἑλληνικά ΜΜΕ πλήν ἐξαιρέσεων δέν γίνεται. Ἐνῶ πρόκειται γιά ἕνα ζήτημα πού ἀγγίζει τόν πυρῆνα τῆς Δημοκρατίας μας καί πού ἄν τυχόν ἀποδειχθεῖ ὅτι ἐγένοντο νόμιμες ἐπισυνδέσεις μέ στόχο τήν παρακολούθηση ἀνώτατων ἀξιωματούχων μεταξύ τῶν ὁποίων οἱ ἀρχηγοί τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων καί οἱ εἰσαγγελεῖς τοῦ Ἀρείου Πάγου στό παρελθόν, θά πρόκειται γιά κατάλυση τῆς Δημοκρατίας. Καί θά εἶναι ΘΕΜΑ ΤΙΜΗΣ γιά τήν δικαιοσύνη νά τό διαλευκάνει.

Ὁ Ἰσίδωρος Ντογιάκος, ἔμπειρος εἰσαγγελέας μέ μεγάλη διαδρομή στόν εἰσαγγελικό κλάδο, εἴμαστε βέβαιοι ὅτι ἀντιλαμβάνεται πλήρως τήν σημασία αὐτῆς τῆς ὑπόθεσης ἡ ὁποία σέ μεγάλο βαθμό θά κρίνει καί τήν ὑστεροφημία του στό δικαστικό σῶμα. Γιατί, ὡς γνωστόν, τά στερνά τιμοῦν τά πρῶτα. Ὅσον ἀφορᾶ τήν πρώτη του παρατήρηση στήν συνέλευση τῆς Ἕνωσης Εἰσαγγελέων γιά τήν καθυστέρηση τῆς δικαιοσύνης, αὐτή ἐπίσης εἶναι ἀπολύτως σωστή. Πράγματι δηλητηριάζει τήν ἐμπιστοσύνη τῶν πολιτῶν πρός τόν θεσμό τῆς δικαιοσύνης, καί, ἐπίσης, προσθέτουμε, ὑπονομεύει τό αἴσθημα ἀσφάλειας δικαίου μελλοντικῶν ἐπενδυτῶν στήν πατρίδα μας. Οἱ ὁποῖοι δύο πράγματα ρώτησαν τόν Πρωθυπουργό στό Λονδῖνο: γιά τό πολιτικό ρίσκο λόγῳ πιθανότητας μή αὐτοδυναμίας τῆς Νέας Δημοκρατίας καί γιά τήν καθυστέρηση στίς ἐκδόσεις δικαστικῶν ἀποφάσεων σέ περίπτωση νομικῶν περιπετειῶν τους στήν Ἑλλάδα.

Μέ ὅλον τόν σεβασμό ὅμως πρός τό μέγεθος τοῦ ἀνδρός τόν ὁποῖο ὑποληπτόμεθα ἀπεριορίστως, πρέπει νά σημειώσουμε ὅτι οἱ πολῖτες δέν δηλητηριάζονται μόνον ἀπό αὐτό. Ὑπάρχουν κι ἄλλα φαινόμενα τά ὁποῖα ἔζησε ὁ κύριος Ντογιάκος τήν περίοδο 2015-19, ὅταν ἔγινε στόχος πειθαρχικῶν διώξεων καί ὅταν τοῦ ἀφαιρέθηκε ὁ φάκελος Βγενοπούλου. Δέν βαθμολογοῦν οἱ πολῖτες μέ χαμηλά ποσοστά τήν ἐμπιστοσύνη στήν δικαιοσύνη στό Εὐρωβαρόμετρο, ἐπειδή καθυστερεῖ μόνον. Οὔτε βαθμολογοῦν χαμηλά ἐμᾶς τούς δημοσιογράφους, ἐπειδή παραβιάζουμε τό τεκμήριο τῆς ἀθωότητας. Μόνον. Ὑπάρχουν κι ἄλλα θέματα γιά τά ὁποῖα τόσο οἱ δικαστές μας ὅσο καί οἱ εἰσαγγελεῖς μας ἐνῶ τά ἐντοπίζουν συνήθως δέν τά ἐπισημαίνουν στίς δημόσιες παρεμβάσεις τους. Κωδικοποιῶ τρία: στήν νέα ἐποχή δέν χρειάζεται νά σηκώσει τηλέφωνο ἡ ἐκτελεστική στήν δικαστική ἐξουσία, γιά νά παρέμβει στό ἔργο της μέ κίνδυνο νά βρεθεῖ κατηγορούμενη ἀκόμη καί γιά παρεξηγήσεις στό Εἰδικό Δικαστήριο.

Τά πράγματα γίνονται πιό ἐπαγγελματικά. Τό ἔγκλημα ἤ ἡ παραγραφή τοῦ ἐγκλήματος νομοθετοῦνται ἀπό τό κοινοβούλιο μέ στόχο νά «δένονται» τά χέρια τῆς δικαστικῆς ἐξουσίας ὅταν αὐτή ἐπιλαμβάνεται. Προφανῶς οἱ Ἑνώσεις Δικαστῶν δέν δικαιοῦνται νά παρεμβαίνουν στήν λειτουργία τοῦ κοινοβουλίου, μποροῦν ὅμως μέ τίς παρεμβάσεις τους, ὅταν ἐπιχειρεῖται νά ψηφιστεῖ κανόνας δικαίου ὁ ὁποῖος κάνει τό κόλπο «νόμο» ἤ παρεμβαίνει ἐπί ἐκκρεμῶν ὁδικῶν δικῶν (γιά νά τίς καταργήσουν ὅπως συνέβη μέ τόν τελευταῖο ποινικό κώδικα), νά ἐφιστοῦν τήν προσοχή καί στούς πολῖτες καί στήν ἐκτελεστική ἐξουσία. Διότι ὅταν ἕνα δικαστήριο ἐκδίδει ἀπόφαση ἀθώωσης γιά τήν Siemens, γιά παράδειγμα, βάσει ψηφισμένου κανόνα δικαίου, οἱ πολῖτες ἀκοῦν ὅτι ἡ ἀπόφαση ἐξεδόθη ἀπό τήν δικαιοσύνη ὄχι ἀπό τό κοινοβούλιο καί καταρρακώνονται. Αὐτό εἶναι τό πρῶτο θέμα.

Τό δεύτερο: εἶναι συστηματικό φαινόμενο στήν ἐποχή μας ἡ καταστροφή τῶν ἀποδείξεων ἀπό δημόσιους λειτουργούς, κάτι πού ἐμποδίζει προφανῶς τίς δικαστικές ἀρχές νά φθάσουν στήν ἀλήθεια καί νά ἀχθοῦν σέ σωστές ἀποφάσεις. Στήν λίστα Λαγκάρντ καταστράφηκαν οἱ ἀποδείξεις καί τήν γλύτωσαν φοροφυγάδες. Στήν ὑπόθεση τῆς Novartis δέν παρελήφθησαν ἀποδείξεις καί τήν γλύτωσαν διεφθαρμένοι πολιτικοί. Καί τώρα στήν ὑπόθεση τῶν ὑποκλοπῶν ὑποστηρίζεται ὅτι καταστράφηκαν κρίσιμα ἀποδεικτικά στοιχεῖα, ἠχητικά ἀρχεῖα πού ἀποτελοῦν τό πειστήριο τοῦ ἐγκλήματος. Αὐτό πρέπει νά τό ἐπισημαίνει δημόσια ἡ δικαιοσύνη πέραν τῶν καθυστερήσεων στήν ἀπονομή της. Διότι πάλι εἶναι ἐκείνη πού πραγματοποιεῖ ἔρευνες, καλή ὥρα τώρα γιά τίς ὑποκλοπές, ἤ δικάζει ὑποθέσεις μείζονος ἐνδιαφέροντος χωρίς τίς ἀναγκαῖες ἀποδείξεις. Καί τήν νύφη τήν πληρώνει αὐτή πού καλεῖται νά βγάλει τό φίδι ἀπό τήν τρῦπα. Ἡ δικαιοσύνη.

Καθώς στό μυαλό τῶν πολιτῶν πού ἐπιζητοῦν νά λαμβάνεται ὑπ’ ὄψιν τό ἀναγνωρισθέν καί ἀπό πρόσφατη ἀπόφαση τῆς ὁλομέλειας τοῦ Ἀρείου Πάγου κοινό περί δικαίου αἴσθημα, ἔνοχη εἶναι ἡ δικαιοσύνη γιά τίς ἀποφάσεις. Ὄχι οἱ ἀρχές πού καταστρέφουν τίς ἀποδείξεις. Σέ κάθε περίπτωση, ἡ Δικαιοσύνη, ἄν λείπουν, μπορεῖ νά βρεῖ τίς ἀποδείξεις!

Καί ἕνα τρίτο ζήτημα· ὑπάρχουν δικαστικοί λειτουργοί καί εἰσαγγελεῖς, πολύ ὀλίγοι ἀλλά ἀρκετοί πού δημιουργοῦν μέ τήν δράση τους δυσμενεῖς ἐντυπώσεις στούς πολῖτες γιά τόν θεσμό τῆς δικαιοσύνης. Πού πρέπει νά στιγματίζονται ἀπό τά συλλογικά ὄργανα τῶν ἑνώσεων εἰσαγγελέων καί δικαστῶν γιά νά ξεχωρίζει ἡ ἦρα ἀπό τό στάρι καί νά μήν πέφτει τό ἀνάθεμα σέ ὅλο τόν δικαστικό κλάδο, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖται στήν συντριπτική του πλειονότητα ἀπό ἄξιους καί ἔντιμους δικαστές καί εἰσαγγελεῖς, ὅπως ὁ κύριος Ντογιάκος.

Ἄν μπεῖ κανείς στόν κόπο νά διαβάσει τά πρακτικά τῆς προανακριτικῆς ἐπιτροπῆς γιά τήν Novartis καί τίς καταθέσεις ἀνωτάτων δικαστικῶν λειτουργῶν στό Εἰδικό Δικαστήριο, τώρα θά φρίξει, θά κλάψει, θά πλαντάξει. Θά καταλάβει πόσο μεγάλη ζημιά κάνουν στήν εἰκόνα τῆς δικαιοσύνης λειτουργοί, οἱ ὁποῖοι ἀρνήθηκαν νά παραλάβουν ἀποδεικτικά στοιχεῖα ἐλευθέρως ἐκτιμώμενα ἀπό τίς ἀρχές γιά σκάνδαλα πολιτικῶν, λειτουργοί οἱ ὁποῖοι δέν πήγαιναν σέ ἀποστολές γιά τήν καταπολέμηση τῆς διαφθορᾶς, προκειμένου νά μείνουν στήν Ἑλλάδα μέ τά …αἰσθήματά τους, λειτουργοί οἱ ὁποῖοι ἐνῶ εἶχαν ἐξ ὁρισμοῦ ἀσυμβίβαστο μέ τό νά ἀσχοληθοῦν μέ δημόσιες ὑποθέσεις λόγῳ ἐμπλοκῆς οἰκείων προσώπων τους ἐκείνη τήν στιγμή, συνέχισαν νά τό πράττουν. Αὐτά πρέπει νά στιγματίζονται. Μέ ὀνόματα καί διευθύνσεις. Μέσα ἀπό τίς διαδικασίες πειθαρχικοῦ ἐλέγχου τῆς δικαιοσύνης.

Συγκεφαλαιώνω. Ἄριστες λοιπόν οἱ ἐπισημάνσεις τοῦ εἰσαγγελέα τοῦ Ἀρείου Πάγου γιά τίς τηλεδίκες γιά τήν καθυστέρηση στήν ἀπονομή τῆς Δικαιοσύνης, ὡστόσο ὑπάρχουν κι ἄλλα πολλά πού πρέπει νά γίνουν γιά τήν ἀνόρθωση ἑνός θεσμοῦ ὁ ὁποῖος τά τελευταῖα χρόνια δυστυχῶς ἔχει χάσει τήν τεράστια δημοτικότητα πού γνώριζε μεταξύ τῶν πολιτῶν. Εἶναι ἐπείγουσα ἀνάγκη Δημοκρατίας ἡ ἀνόρθωση τοῦ θεσμοῦ τῆς δικαιοσύνης καί ὁ κύριος Ντογιάκος στό μέτρο πού τοῦ ἀναλογεῖ, ἔχει μεγάλη εὐθύνη στό νά ἡγηθεῖ γιά τήν ἐπίτευξη τοῦ στόχου αὐτοῦ. Ἡ φράση «πρέπει νά ἀρθεῖ στό ὕψος τῶν περιστάσεων» ταιριάζει ἀκριβῶς ἐδῶ. Γιατί καμμιά φορά οἱ περιστάσεις μᾶς ξεπερνοῦν.