Τό ἦθος τῆς εὐγενικῆς Δεξιᾶς

Ἡ ἱπποσύνη τοῦ προέδρου Μιλτιάδη Ἔβερτ – Σκέψεις μέ ἀφορμή τήν ὀνοματοδοσία τοῦ ἀμφιθεάτρου τοῦ 9.84 ἀπό τόν δήμαρχο Ἀθηναίων, Κώστα Μπακογιάννη, παρουσίᾳ Καραμανλῆ – Σαμαρᾶ

ΗΤΑΝ σπουδαία ἡ πρωτοβουλία πού ἀνέλαβε χθές ὁ δήμαρχος Ἀθηναίων, Κώστας Μπακογιάννης, νά «δώσει» ἀνήμερα τῶν γενεθλίων τοῦ ραδιοφωνικοῦ σταθμοῦ 9.84, τό ὄνομα τοῦ ἱδρυτῆ του, δημάρχου Ἀθηναίων Μιλτιάδη Ἔβερτ στό ἀνακαινισμένο ἀμφιθέατρό του. 36 ὁλόκληρα χρόνια μετά συναντήθηκαν χθές στό Γκάζι δύο διαφορετικές γενιές, πού ὁ χρόνος δέν κατάφερε, εὐτυχῶς, νά τίς ἀλλάξει.

• Τοῦ Mανώλη Κοττάκη

Ἡ γενιά τῶν δημοσιογράφων πού στελέχωσαν διαχρονικά τόν σταθμό μέσα στίς δεκαετίες καί ἡ γενιά τῶν πολιτικῶν καί τῶν αὐτοδιοικητικῶν πού ἡγήθηκαν τῆς παρατάξεως μέσα στόν ἱστορικό χρόνο. Μία λεπτή γραμμή ἑνώνει τούς περισσότερους ἀπό αὐτούς τούς ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι κατά καιρούς συμφώνησαν, διαφώνησαν, χώρισαν, ἐπανενώθηκαν, μόνοιασαν.

Ὀνομάζεται «ἱπποσύνη». Αὐτή τήν λέξη χρησιμοποίησε ὁ πρῶτος διευθυντής τοῦ σταθμοῦ, Γιάννης Τζαννετάκος: Ἱπποσύνη! Ὡραία λέξη! Πού παραπέμπει σέ ἱππότες. Μέ ἦθος ἀστικό. Οἱ ὁποῖοι κρατοῦσαν ψηλά τό ἐπίπεδο στήν ἀντιπαράθεσή τους. Ἀκόμη καί τήν ἐσωκομματική.

Παρατηρῶντας, μάλιστα, τό πάνελ τῶν ὁμιλητῶν, στούς ὁποίους μετεῖχαν ὁ ἀναρχικός τῆς Δεξιᾶς, ἐθνικός μας συνθέτης Σταῦρος Ξαρχάκος, ὁ σπανίας ἑλληνομαθείας ἀνανεωτικός τῆς Ἀριστερᾶς Γιάννης Τζαννετάκος, ὁ «οἰκουμενικός διαρκείας» Νῖκος Χατζηνικολάου, ὁ ἐργατικός, σεμνός καί ταπεινός διάδοχος τοῦ Ἔβερτ, Λεωνίδας Κουρῆς, τό φτωχόπαιδο ἀπό τήν Ροδόπη, βουλευτής σήμερα Εὐριπίδης Στυλιανίδης, ὁ στενός συνεργάτης του, Μανώλης Ἀναγνωστάκης, διαπίστωνε κανείς ὅτι ἡ Δεξιά τοῦ Ἔβερτ δέν ὑπῆρξε ποτέ ἀσφυκτική ἀλλά πάντοτε εὐρύχωρη. Μέ κορμό ὅμως.

Διότι ὁ Ἔβερτ, ὅπως εὔστοχα παρατήρησε ὁ βουλευτής Ροδόπης καί πρώην πρόεδρος τῆς ΟΝΝΕΔ, ἐκπροσωποῦσε τήν ρίζα τῆς παρατάξεως, πού γεφύρωνε τό παρελθόν, τῆς ΕΡΕ, μέ τό καινούργιο, τῆς ΝΔ. Τήν παράδοση μέ τήν νεωτερικότητα. Μιά νεωτερικότητα πού ἐνσωμάτωσε τολμηρά τόν δρομέα τοῦ Βαρώτσου. Μιά νεωτερικότητα πού ἐπέτρεψε στόν ἀντιδήμαρχο Σταῦρο Ξαρχάκο νά ἀναθέσει στούς «προχωρημένους» γιά τήν ἐποχή ἀρχιτέκτονες Ἰάνη Ξενάκη καί Πέτρο Πικιώνη νά ἐκπονήσουν τήν μελέτη γιά τό Γκάζι.

Ἡ Δεξιά τοῦ Μιλτιάδη Ἔβερτ ἦταν εὐγενική καί εἰλικρινῶς συμπεριληπτική. Περιεῖχε τήν πεφωτισμένη Ἀριστερά χωρίς νά τήν καταδιώκει. Τήν ἐνσωμάτωνε, δέν τήν ἀπέβαλλε. Ἀλλά καί ἡ Ἀριστερά «περιεῖχε» τήν Δεξιά, καθώς ἀπολάμβανε τήν ἀπεριόριστη ἐλευθερία λόγου καί κριτικῆς πού τῆς ἐδίδετο σέ καιρούς δύσκολους. Ἦταν μία Δεξιά, πού δημοτικά ὀνομαζόταν «Νέα Ἐποχή» καί εἶχε ἦθος. «Δέν ψηλώνεις ἐσύ, ὅταν κονταίνεις τόν ἀντίπαλο» ἔλεγε ὁ Ἔβερτ.

Τά θεμέλια εἶναι τό κρίσιμο

Ἐργάστηκα στόν 9.84 ἀπό τό 1993 ἕως τό 2000 καί ἀπό τό 2009 ἕως τό 2012. Τόν θεωρῶ σπίτι μου. Ἀπό τούς συναδέλφους καί τούς ἠχολῆπτες μέχρι τούς θυρωρούς καί τούς διοικητικούς.

Κοιτῶντας τά πρόσωπα πού κατέκλυσαν τό ἀμφιθέατρο χθές, τόσο ἀπό τήν δημοσιογραφία ὅσο καί ἀπό τήν πολιτική, ἀντελήφθην γιατί εἶναι τόσο κρίσιμα τά θεμέλια οἱουδήποτε θεσμοῦ. Αὐτό πού λαϊκά λέμε, ὅτι τό σπίτι κρίνεται «ἀπό τήν μάνα του». Διευθύντρια τοῦ σταθμοῦ εἶναι σήμερα ἡ σεμνή φιλελεύθερη Μαργαρίτα Μυτιληναίου. Θά τήν ἐπέλεγε καί ὁ Ἔβερτ, ἄν ζοῦσε. Στά χρόνια πού ἐργάστηκα στόν 9.84, καί ἐπί δημαρχίας Ἀβραμόπουλου (μέ πρόεδρο τῆς ΔΕΡΑ τήν Μάρω Κοντοῦ) καί ἐπί δημαρχίας Νικήτα Κακλαμάνη (μέ πρόεδρο τόν Θανάση Καφέζα), τό πνεῦμα καί ἡ κουλτούρα τοῦ Ἔβερτ ἐπλανῶντο πάνω ἀπό τά κεφάλια μας. Συνεργάστηκα μέ τήν κεντροδεξιά πατριώτισσα Τόνια Κονταξῆ, μέ τήν μετέπειτα εὐρωβουλευτή τοῦ ΠΑΣΟΚ, κορυφαία διπλωματική ρεπόρτερ τοῦ «Βήματος» Άννυ Ποδηματᾶ, μέ τόν ἀνανεωτικό τοῦ ΣΥΝ Σασάκη Γεωργακόπουλο (στό δελτίο εἰδήσεων), μέ τήν φιλελεύθερη Ἀρετή Σιδηροκαστρίτου, μέ τόν μεγάλο ἀριστερό Βασίλη Πάϊκο, μέ τόν «ταξιδιάρη» Γιῶργο Ἀποστολίδη, μέ τόν Νῖκο Λυμπερόπουλο ἕως καί τίς νεώτερες Ἐλευθερία Κουμάντου, Ἐλεονώρα Ὀρφανίδου καί Μαρία Νικολάου.

Ἀπολαύσαμε ὡραῖες μέρες δημοσιογραφίας, γιατί ὁ Ἔβερτ εἶχε φροντίσει νά μᾶς ἐξασφαλίσει, εἴτε ἐν τῇ παρουσίᾳ του εἴτε ἐν τῇ ἀπουσίᾳ του, τήν ἐλευθερία μας. Τήν ἐγγύηση τῆς πολυφωνίας. Δέν ἦταν ὁ τύραννος τῆς ὁμοιομορφίας. Τήν ἴδια ἀντίληψη διατήρησαν σχεδόν ὅλοι οἱ διάδοχοί του, μέ ἐξαίρεση μερικούς νεοφώτιστους ἡρακλειδεῖς τοῦ στέμματος τοῦ Γιώργου Καμίνη.

Γιά νά τό ἀπολαύσουμε ἐμεῖς ὅμως, ὁ ἴδιος ἔδρασε ὡς ἀντικρατιστής καί ὡς ἀκτιβιστής μαζί μέ τήν ὁμάδα τοῦ Ρούσσου Κούνδουρου. Μαζί μέ τόν Ἀνδρέα Ἀνδριανόπουλο καί τόν Σωτήρη Κούβελα κατέρριψαν τό κρατικό μονοπώλιο τοῦ ΠΑΣΟΚ στήν ἐνημέρωση. Ἀκόμη καί ἄν τό τίμημα γιά ἐκεῖνον ἦταν, ὅπως ὑπενθύμισε ὁ Λεωνίδας Κουρῆς, νά σύρεται ἐπί μακρόν στά δικαστήρια γιά «παρακώλυση ἀεροπορικῶν συγκοινωνιῶν» (δυστυχῶς, τό κρατικό μονοπώλιο ἀντικαστάθηκε ἀπό τό ἰδιωτικό ὀλιγοπώλιο τῆς μίας ἄποψης στήν ἐνημέρωση).

Τῆς ἰδίας φιλοσοφίας εἶναι καί οἱ αὐτοδιοικητικοί καί οἱ πολιτικοί πού συνεδέθησαν παντοιοτρόπως μέ τόν Ἔβερτ. Στό ἀκροατήριο ἦταν ὁ μετέπειτα δήμαρχος Θόδωρος Μπεχράκης, ὁ ἀντιδήμαρχός του, Βασίλης Μιχαλολιάκος, ὁ μόνος ἐν ζωῇ δημοτικός σύμβουλος τῆς «Νέας Ἐποχῆς», ὁ δικός μας Λευτέρης Σκιαδᾶς, πού ἔχει συνδέσει τήν ζωή του μέ τήν διάσωση τῆς Ἱστορίας τῶν Ἀθηνῶν κ.ἄ. (δυστυχῶς, ἔλειπε ὁ Ἄγγελος Μοσχονᾶς, τόν ὁποῖο χάσαμε προσφάτως).

Στό ἀκροατήριο ἦταν ὁ πρώην Πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλῆς, τόν ὁποῖο ὁ Ἔβερτ στήριξε κατά τρόπο ἀνεπανάληπτο, ὅταν ἔγινε στόχος χυδαίων ἐπιθέσεων ἀπό τήν Αὐριανή τό 2000. Ἦταν ὁ Ἀντώνης Σαμαρᾶς, ὁ ἄτυπος ἀντίπαλος τοῦ Μίλτου γιά τήν ἡγεσία. Πολλοί σημερινοί ὑπουργοί. Ὁ Θεόδωρος Ρουσσόπουλος καί ὁ Γιάννης Ἀνδριανός. Ὁ Βύρων Πολύδωρας, ἡ Φάνη Πετραλιᾶ καί ὁ Γιῶργος Σούρλας. Καί, βεβαίως, ἦταν οἱ θυγατέρες του, Ἀλεξία καί Ἰλεάνα, μέ τούς συζύγους τους καί τά παιδιά τους. Ὑπόδειγμα δημοσίου ἤθους μαζί μέ τήν μητέρα τους, Λίζα. Ἄνευ ὕφους καί τουπέ. Ἀνεπιτήδευτες.

Τά πρόσωπα ὅλων ἦταν χαρούμενα χθές. Τό προσκλητήριο Μπακογιάννη (πού ἔν τινι μέτρῳ ἀποτέλεσε καί τό mea culpa τῆς οἰκογένειας Μητσοτάκη γιά τήν στάση της ἀπέναντι στόν Ἔβερτ στίς ἐκλογές τοῦ 1996) ἦταν ἡ ἀφορμή γιά νά συναντηθεῖ τό ἦθος μιᾶς παράταξης πού χάνεται καί ἀντικαθίσταται ἀπό ρευστούς ψηφοφόρους, πού μπαινοβγαίνουν στίς τάξεις της, ἀποτελῶντας μέλη περιστασιακῶν πλειοψηφιῶν.

Ὁ Νῖκος Χατζηνικολάου (ὁ σταθμός τοῦ ὁποίου REAL FM εἶναι πολυφωνικός ὅσο καί ὁ 9.84) σχολίασε ὅτι ὁ Ἔβερτ εἶναι ἀδικημένος ἀπό τήν Ἱστορία, γιατί μποροῦσε νά γίνει πράγματι ἕνας καλός Πρωθυπουργός. Ἴσως, ἀλλά μέ «ἄν» δέν γράφεται ἡ Ἱστορία. Ἡ διαπλοκή τῆς ἐποχῆς τοῦ ἐπιτέθηκε ἀνελέητα τήν κρίσιμη ὥρα καί ἔδωσε προτεραιότητα στόν πολιτικό πρόγονο ἐκείνων πού ἔχουν καταλάβει τό σημερινό Μαξίμου, τῆς κατά Κυριάκον «νέας Νέας Δημοκρατίας» καί τοῦ «βενιζελικοῦ προοδευτικοῦ φιλελευθερισμοῦ».

Ἔχω τήν ἀπορία νά μάθω τί πραγματικά συνέλαβε ἀπό τήν ὅλη ἀτμόσφαιρα ὁ Κώστας Μπακογιάννης. Ἀπό τήν πολιτική πρωτοβουλία του νά συμπορευτεῖ στό μέλλον καί μέ τήν Καραμανλική σχολή, σέ ἀντίθεση μέ τόν θεῖο του. Τό βέβαιον, πάντως, εἶναι ἕνα: Ἡ πολιτική, εἴτε γίνεις εἴτε δέν γίνεις Πρωθυπουργός, εἶναι ἀποτύπωμα. Καί ὁ Ἔβερτ ἄφησε μεγάλο ἀποτύπωμα καί στήν πολιτική στήν πόλη. Ἡ πολιτική εἶναι, ἐπίσης, ἔμπνευση. Γιά νά σηκώνεσαι ἀπό τόν καναπέ σου, γιά νά πᾶς σέ ἕναν τόπο ἐργασίας, τόν ὁποῖο εἶχες νά ἐπισκεφθεῖς τοὐλάχιστον δέκα χρόνια, προκειμένου νά τιμήσεις ἕναν ἄνθρωπο, τόν ὁποῖο εἶχες τήν εὐλογία νά γνωρίσεις, τότε κάτι σημαντικό ἔκανε αὐτός ὁ ἄνθρωπος. Σέ ἄγγιξε. Αὐτό μᾶς λείπει σήμερα. Τό ἄγγιγμα. Ἀποδεχόμαστε τίς ἡγεσίες μας, ἀλλά καμμία δέν ἔχει καταφέρει ἐσχάτως νά μᾶς κάνει νά τιναχθοῦμε ἀπό τήν καρέκλα καί νά τρέξουμε γι’ αὐτήν. Ὁ Ἔβερτ ἔκανε μία ὁλόκληρη πόλη νά τρέχει μέ τήν ταχύτητά του.