Τό «γεωπολιτικό τρίγωνο» τῆς Μέσης Ἀνατολῆς

ΣΤΟ «τρίγωνο» Ἰσραήλ – Ἰορδανία – Τουρκία κινεῖται τίς ἡμέρες αὐτές ἡ ἀμερικανική διπλωματία.

Ὁ ὑπουργός Ἐξωτερικῶν τῶν ΗΠΑ Ἄντονυ Μπλίνκεν μετά τό Ἰσραήλ θά ἐπισκεφθεῖ τήν Ἰορδανία πρίν συνεχίσει τήν ἀσιατική περιοδεία του πρός τό Νέο Δελχί. Στήν Τουρκία ὅμως θά κατευθυνθεῖ ὁ εἰδικός σύμβουλος τοῦ Σταίητ Ντηπάρτμεντ Ντέρεκ Κόλλετ. Αὐτές οἱ κινήσεις δεικνύουν ὅτι ἡ Ἄγκυρα παραμένει σημαντική γιά τήν πολιτική τῆς Οὐάσιγκτων στήν Μέση Ἀνατολή.

• Τοῦ Εὐθ. Π. Πέτρου

Στήν Ἑλλάδα δυστυχῶς βλέπουμε τά πράγματα ἐπιφανειακά. Ἀναλίσκονται τά δελτία εἰδήσεων τῶν τηλεοπτικῶν μας καναλιῶν σέ ἀναπαραγωγές τῶν δηλώσεων τοῦ Τούρκου Προέδρου, ἀλλά οὐδείς κάνει τόν κόπο νά προβεῖ σέ μιάν οὐσιαστική ἀνάλυση τῶν ὅσων λέγει, νά τά συνδυάσουν μέ τά γεγονότα πού ἐξελίσσονται καί νά παρουσιάσουν κάποια στοιχειωδῶς τεκμηριωμένη ἀνάλυση. Ὅταν ἀναφέρονται στόν Ἐρντογάν τά ἑλληνικά ΜΜΕ, εἴτε ἐμφανίζονται σάν νά διακατέχονται ἀπό ὑστερία εἴτε διαπιστώνουν «ἀπό καθέδρας» ὅτι ἡ Τουρκία εἶναι «διεθνῶς ἀπομονωμένη». Ἐνίοτε μάλιστα προαναγγέλλουν καί τήν ἐπικειμένη διάλυση τῆς Τουρκίας, ἡ ὁποία παρά τίς προβλέψεις τους παραμένει πεισματικῶς συμπαγής. Ἐν προκειμένῳ, ἑστιάζοντας στήν ἐπιθετική ρητορική τοῦ Ἐρντογάν, καί στό γεγονός ὅτι διαφοροποιεῖται πλήρως ἀπό τίς δυτικές χῶρες τασσόμενος παρά τῷ πλευρῷ τῆς Χαμάς. Τό γεγονός ὅτι ὁ Τοῦρκος ὑπουργός Ἐξωτερικῶν Χακάν Φιντάν εἶναι σέ συνεχῆ ἐπικοινωνία μέ τόν Ἰρανό ὁμόλογό του Χοσσεΐν Ἀμίρ Ἀμπντολλαχιάν, παρουσιάζεται ἀποσπασματικά καί ἀποκομμένο ἀπό τήν λοιπή ἐπικαιρότητα. Αὐτό εἶναι ὅμως τό στοιχεῖο πού καθιστᾶ τήν Τουρκία πολύτιμη γιά τήν ἀμερικανική διπλωματία, ἀκόμη καί ὑπό τίς σημερινές συνθῆκες. Ἡ Τουρκία εἶναι ὁ μοναδικός δίαυλος πού μποροῦν νά ἔχουν αὐτήν τήν στιγμή οἱ Ἀμερικανοί πρός τό Ἰράν. Τόν ἐκμεταλλεύονται, καί φυσικά οἱ Τοῦρκοι ἐξασφαλίζουν ἀνταλλάγματα γιά τήν ὑπηρεσία τήν ὁποία προσφέρουν.

Δυστυχῶς οἱ Τοῦρκοι μᾶς ἔχουν ὑποκαταστήσει στόν ρόλο τῆς «γεωπολιτικῆς διεπιφάνειας», τῆς χώρας δηλαδή πού εἶναι «γέφυρα» μεταξύ ἠπείρων καί πολιτισμῶν, ἐν προκειμένῳ καί θρησκειῶν.

Κάποτε τόν ρόλο αὐτόν τόν ἔπαιζε ἡ Ἑλλάς ἡ ὁποία προέβαλλε τήν στρατηγική της θέση στό σταυροδρόμι τριῶν ἠπείρων. Ὀργάνωνε μάλιστα, ἐπί κυβερνήσεως Κώστα Καραμανλῆ καί ἄτυπες συναντήσεις μεταξύ Ἀμερικανῶν καί Ἰρανῶν ἀξιωματούχων. Τήν τεραστία αὐτή ὑπηρεσία πρός τήν Δύση ὅμως οὐδέποτε τήν «πῆρε ζεστά» τό Ὑπουργεῖο Ἐξωτερικῶν, μέ ἀποτέλεσμα σταδιακά νά ἀτονήσει. Ἡ Τουρκία μᾶς ὑποκατέστησε, καί πλέον εἶναι πολύ ἀργά γιά νά ἐπιδιώξουμε μερική ἔστω ἀνατροπή τῆς καταστάσεως. Τό χειρότερο εἶναι ὅτι οἱ νῦν κυβερνῶντες ἔχουν πλήρη ἄγνοια ἐκείνων τῶν κινήσεων, ὅπως ἔχουν καί πολύ ἐσφαλμένη ἀντίληψη γιά τί μπορεῖ καί δέν μπορεῖ νά γίνει στό πλαίσιο ἑνός διαλόγου μέ τήν Τουρκία.

Γιά νά ἐπανέλθουμε ὅμως στήν Γάζα θά παραθέσουμε ἐδάφιο ἀπό ἄρθρο τοῦ διεθνολόγου Βασίλη Κοψαχείλη ἀπό τόν ἱστότοπο GR Diplomatic Review, ὅπου συνοπτικά καί μέ σαφήνεια ἐκθέτει τούς προβληματισμούς τῶν ἐμπλεκομένων: «Οἱ Ἀμερικανοί φοβοῦνται πώς ὁ Νετανυάχου ἔχει κρυφή ἀτζέντα σχετικά μέ τό μέλλον τῶν Παλαιστινίων καί τοῦ Παλαιστινιακοῦ Ζητήματος, γι’ αὐτό καί στό μήνυμα τοῦ State Department γιά τήν ἐπίσκεψη Μπλίνκεν στήν Ἰορδανία, γράφουν χαρακτηριστικά “…νά διασφαλίσουν [οἱ ΗΠΑ σέ συνεννόηση μέ τήν Ἰορδανία] ὅτι οἱ Παλαιστίνιοι δέν θά ἀπομακρυνθοῦν βιαίως ἀπό τήν Γάζα». Τά σχέδια τῶν Ἰσραηλινῶν ἐνδεχομένως νά ἀναβιώνουν ἕνα πολύ παλαιό σχέδιο πού περιλαμβάνει καί τήν Ἰορδανία ὡς μέρος τῆς λύσεως τοῦ Παλαιστινιακοῦ Ζητήματος.

Τό παραπάνω φοβᾶται ἡ Ἰορδανία, γι’ αὐτό καί ἀκολουθεῖ σκληρή στάση.

»Ἡ Τουρκία, ἀπό τήν ἄλλη, συνομιλεῖ διαρκῶς μέ τό Ἰράν καί ἀναδεικνύεται ὡς ἐξόχως πολύτιμη γιά τούς Ἀμερικανούς, διότι εἶναι ὁ ἐνδιάμεσος πού μεταφέρει μηνύματα καί πληροφορίες. Τήν ἴδια ὥρα, ἀκολουθεῖ ἐπίσης σκληρή στάση ἔναντι τῆς ἐπιχείρησης τῶν Ἰσραηλινῶν στήν Γάζα.

»Αὐτό πού οἱ Ἀμερικανοί φοβοῦνται εἶναι ἀφ’ ἑνός μιά ἀνατροπή τῶν σχεδιασμῶν ἀπό τήν πλευρά Νετανυάχου, ἀφ’ ἑτέρου καί τό ξέσπασμα μιᾶς ἀναταραχῆς μεταξύ Ἰσραήλ ἀπό τήν μία καί Ἰορδανίας-Τουρκίας ἀπό τήν ἄλλη, ὅπου καί οἱ δύο πλευρές εἶναι στενοί σύμμαχοι τῶν ΗΠΑ. Σέ μία τέτοια περίπτωση, παγώνει ὁ ρόλος τῶν ΗΠΑ στήν περιοχή!».

Θά θυμίσουμε ὅτι κατά τήν ἀρχική διευθέτηση τοῦ ζητήματος τῆς ἱδρύσεως τοῦ Κράτους τοῦ Ἰσραήλ προεβλέπετο ὅλοι οἱ Ἄραβες, τῶν Παλαιστινίων περιλαμβανομένων, νά ἐγκατασταθοῦν στήν ὀνομασθεῖσα τότε Ὑπερ-Ιορδανία, τήν σημερινή Ἰορδανία στήν κεφαλή τῆς ὁποίας ἐτέθη ἡ χασεμιτική δυναστεία ἀπό τήν ὁποία προέρχεται καί ὁ σημερινός Βασιλεύς Ἀμπντάλλα. Αὐτός ἦταν ἕνας ὅρος πού δέν ἐτηρήθη ποτέ πλήρως. Οἱ Παλαιστίνιοι καί οἱ ἀναταραχές πού δημιουργοῦσαν, ἀποτελοῦσαν μόνιμο πονοκέφαλο γιά τόν τότε Βασιλέα Χουσεΐν στίς ἰδιαίτερες δυνατότητες τοῦ ὁποίου πρέπει νά ἀποδοθεῖ τό ὅτι αὐτό τό Κράτος διετηρήθη μέχρι σήμερα. Ἀπόλυτη γνώση τῶν εἰδικῶν αὐτῶν προβλημάτων ἔχει ὁ Ἀμπντάλλα ὁ ὁποῖος ἔχει ἀποδειχθεῖ ἄξιος μαθητής καί συνεχιστής τοῦ ἔργου τοῦ πατέρα τοῦ Χουσεΐν. Τό τελευταῖο πρᾶγμα πού θά ἤθελε νά δεῖ, εἶναι νά μετεγκατασταθοῦν Παλαιστίνιοι ἀπό τήν Γάζα στήν Ἰορδανία. Καί φαίνεται ὅτι αὐτή εἶναι μία σκέψις τῶν Ἀμερικανῶν, μιά καί πρέπει νά θεωρεῖται βέβαιον ὅτι ἀπώτερος στόχος τῶν Ἰσραηλινῶν εἶναι νά ὑποχρεώσει τούς Παλαιστινίους νά ἐγκαταλείψουν τήν λωρίδα τῆς Γάζας.

Οἱ Ἰσραηλινοί ἔχουν ἀποδείξει ὅτι εἶναι ἐπίμονοι, ἰδιαίτερα ὅταν πρόκειται γιά ζήτημα πού ἀφορᾶ τήν ἐθνική τους ἐπιβίωση. Οἱ Ἀμερικανοί, ἀπό τήν ἄλλη, σπανίως δείχνουν κατανόηση πρός τίς ἐθνικές εὐαισθησίες τῶν συμμάχων τους (τό ὑφιστάμεθα αὐτό καί ἐμεῖς οἱ Ἕλληνες) καί ἀπεργάζονται σχέδια λύσεων τά ὁποῖα μόνον «ἐπί χάρτου» φαίνονται βιώσιμα. Τά πράγματα δέν εἶναι καθόλου ρόδινα. Τό γεγονός ὅτι οἱ μάχες στήν Γάζα θά κρατήσουν πολύ, εἶναι τό λιγώτερο. Προβλέπονται πολύ χειρότερες ἐξελίξεις.