Γιατί «ἀγαπᾶμε» τόν λαϊκισμό

ΣΥΝΗΘΩΣ διαγράφω ἀπό τό mail μου ἤ προσπερνῶ, ἐν πάση περιπτώσει, δύο εἰδῶν ἔρευνες: αὐτές πού μᾶς λένε κάτι πού ἤδη ζοῦμε καί γνωρίζουμε.

Τήν κατάταξή μας ὡς πρός τό βιοτικό ἐπίπεδο μεταξύ τῶν χωρῶν τῆς ΕΕ στά χρόνια τῆς κρίσης λόγου χάρη. Ἤ ἐκεῖνες πού θεωρῶ ὕποπτες καί ἀναξιόπιστες. Ποτέ δέν κατάλαβα ποιός εἶναι αὐτός πού δίνει τό δικαίωμα καί τή νομιμοποίηση σέ μιά μή κυβερνητική ὀργάνωση ἰδιωτῶν νά βαθμολογεῖ τίς χῶρες γιά τήν ἔκταση τῆς διαφθορᾶς ἤ γιά τό ἐπίπεδο σεβασμοῦ τῶν μειονοτικῶν δικαιωμάτων καί τῶν θρησκευτικῶν ἐλευθεριῶν. Τώρα μάλιστα πού ἔγινε γνωστό ὅτι ἡ μή κυβερνητική ὀργάνωση πού μᾶς «καταχεριάζει» κάθε χρόνο γιά τήν διαφθορά χρηματοδοτεῖται μέ χορηγίες τῆς Siemens καί τῆς Novartis (!), ἔχω ἀκόμη περισσότερους λόγους νά τίς ἀπορρίπτω. Οἱ ἄνθρωποι εἶναι ἐντεταλμένοι νά στιγματίζουν κράτη καί λαούς γιά νά περνᾶ ἀπαρατήρητη κάτω ἀπό τά ραντάρ ἡ διαφθορά τῶν πολυεθνικῶν χορηγῶν τους.

Ὑπάρχουν ὅμως καί ἔρευνες πού ἀξίζουν τήν προσοχή μας. Ὄχι μόνο γιά τά εὑρήματά τους ἀλλά καί γιά τήν ἀποτύπωση τῆς ἐντελῶς λανθασμένης μεθοδολογίας τους. Γι’ αὐτό καί σήμερα θά κάνω μία ἐξαίρεση γιά νά σχολιάσω τήν ἔρευνα τοῦ Κέντρου Φιλελευθέρων Μελετῶν «Μᾶρκος Δραγούμης» πού ἀποφαίνεται μέ βάση τά ἀποτελέσματα τῶν τελευταίων ἐκλογῶν, ὅτι ἡ Ἑλλάς εἶναι δεύτερη χώρα στόν λαϊκισμό στήν Εὐρώπη, μετά τήν Οὑγγαρία. Ἔρευνα πού ἐπικαλοῦνται ἄκριτα οἱ ἐν Ἑλλάδι ἀποκλειστικοί ἀντιπρόσωποι τοῦ φιλελευθερισμοῦ γιά νά ἐπικρίνουν τόν ΣΥΡΙΖΑ. Θεωρῶ ὅτι δέν ὑπάρχει χειρότερη ἐπιλογή ἀπό τό νά δίδεις παλαιές ἀπαντήσεις σέ κάθε νέο ἐρώτημα. Χάνεσαι. Καί τακτικά καί στρατηγικά. Τακτικά, διότι ἄν βρισκόμασταν στό 2015, στόν ΣΥΡΙΖΑ τῆς «σεισάχθειας» καί τῆς «διαγραφῆς χρέους», τότε «ναί», θά εἶχε νόημα ἡ ἐπίκληση τῆς ἔρευνας. Ἀλλά εὑρισκόμενοι στό 2019 μέ τόν ΣΥΡΙΖΑ νά ἔχει παραχωρήσει τό ὄνομα «Μακεδονία» κλείνοντας «ρεαλιστικά» τό Σκοπιανό, νά ἔχει ἐφαρμόσει μνημόνιο, νά ἔχει πετσοκόψει συντάξεις, νά ἔχει ἐγκρίνει πλειστηριασμούς καί βεβαίως νά ἔχει προχωρήσει καί σέ μερικές ἰδιωτικοποιήσεις, αὐτό (μέ τούς ὁρισμούς πού δίνει ὁ κατά καιρούς Στέφανος Μάνος ἀπό τήν δική του νεοφιλελεύθερη σκοπιά) μᾶλλον ὡς «μεταρρυθμιστικός οἶστρος» μπορεῖ νά περιγραφεῖ παρά ὡς «λαϊκισμός». Ὁ Πολάκης πάντως δέν φθάνει γιά νά ἔχει πληρότητα ὁ ὁρισμός. Κατά συνέπεια, ἄν σέ τακτικό ἐπίπεδο συνεχίζουμε νά μιλᾶμε γιά λαϊκισμό ὅταν ὁ ἀντίπαλος διολισθαίνει στόν ἐλιτισμό, πορευόμαστε μέ λάθος δεδομένα. Γιατί τί ἄλλο ἀπό ἐλιτισμός –τό σχολιάζει εὐστόχως καί ὁ Κυριάκος Μητσοτάκης σέ ἰδιωτικές συνομιλίες του– εἶναι ὅταν ἀκοῦς τόν Πρωθυπουργό Τσίπρα νά χαρακτηρίζει ἄμυαλο καί ἀνεγκέφαλο τόν λαό του στόν Πρόεδρο Μακρόν, ἐπειδή δέν τοῦ ἄρεσε ἡ στάση του γιά τό Σκοπιανό; Λαϊκιστής εἶναι αὐτός ἤ ἄξεστος ἐλίτ;

Ὑπάρχει ὅμως καί ἕνα στρατηγικό λάθος στήν ἐρώτηση: Κανείς δέν ἀπαντᾶ γιατί προελαύνει ὁ λαϊκισμός στήν Εὐρώπη, στόν κόσμο καί σέ μεγάλο βαθμό στήν πατρίδα μας. Γιατί στήν δεκαετία τοῦ 1990 ἡ Χρυσή Αὐγή καί ὁ ΣΥΡΙΖΑ στήν Ἑλλάδα (διαφορετικοί οἱ λαϊκισμοί τους βεβαίως), ὁ Ζάν Μαρί Λέ Πέν στήν Γαλλία καί ἄλλες καρικατοῦρες ἔψαχναν νά βροῦν τήν ψῆφο τους. Γιατί ὁ κόσμος στρέφει τήν κεφαλή του ἐκεῖ πού δέν κοιτοῦσε ποτέ. Γιατί «περνᾶ» στούς πολῖτες τό ἀντιθετικό σχῆμα λαός – ἐλίτ, τό ὁποῖο οἱ φιλελεύθεροι θεωροῦν κατασκεύασμα τῆς ἀκροδεξιᾶς καί τῶν ἀριστερῶν μορφωμάτων, ἐνῶ εἶναι ὑπαρκτότατο.

Θέτω ἐρώτημα: Μήπως λαϊκισμός εἶναι τό ὄνομα πού δίνουμε στήν κρίση τοῦ καπιταλισμοῦ καί τοῦ φιλελεύθερου μοντέλου; Θά μποροῦσα νά ἀναφερθῶ ἐκτεταμένα στήν συζήτηση πού διεξάγεται ἐντός ΔΝΤ γιά τήν κρίση τοῦ νεοφιλελευθερισμοῦ καί τήν διαπίστωση ὅτι «δέν δουλεύουν οἱ λύσεις του» (ἴδε δημοσίευμα «Financial Times» πρό ἔτους), ἀλλά προτιμῶ νά μείνω στήν Ἑλλάδα. Μόνο τά μνημόνια καί τό κλείσιμο τοῦ διακόπτη τοῦ πελατειακοῦ κράτους ἀποτέλεσαν τήν γενεσιουργό αἰτία τῆς ἔκρηξης τοῦ λαϊκισμοῦ, νομίζουμε; Ἤ μήπως ὅτι στά χρόνια τῆς κρίσης τέθηκαν σέ ἀμφισβήτηση τρεῖς βασικοί πυλῶνες τοῦ καπιταλιστικοῦ ὑποδείγματος; Ἤτοι, ἡ ἰδιοκτησία, ἡ τραπεζική πίστη καί ἡ ἐλευθερία τοῦ ἐπιχειρεῖν; Ἄς τό σκεφτοῦμε!

Ὁ Ἕλλην εἶναι συνδεδεμένος ἱστορικά μέ τήν γῆ καί μέ τό κεραμίδι. Εἶναι συντελεστής ἐλευθερίας ἡ ἰδιοκτησία (ὅπως μοῦ ἔλεγε χθές στό τηλέφωνο ὁ Βύρων Πολύδωρας, ὁ ὁποῖος διεγράφη ἀπό τή ΝΔ ἐπειδή καταψήφισε τόν ΕΝΦΙΑ.) Ὅταν τοῦ ζητᾶς ἐτήσιο ἐνοίκιο γιά τήν ἰδιοκτησία του σέ περνᾶ γιά φιλελεύθερο ἤ γιά κομμουνιστή; Ὅταν τοῦ λές πώς εἶσαι κορόιδο ἄν πληρώνεις τό δάνειό σου –ἡ ἐντιμότητα δέν εἶναι δωρεάν– ἀλλά ἔξυπνος ἄν τό «κοκκινίσεις», αὐτό πάλι τί εἶναι; Φιλελεύθερο; Ἤ μήπως εἶναι ἡ ἀναίδεια τῆς τραπέζης πού σέ βάζει νά πληρώνεις γιά νά καλύπτει τίς τρῦπες ἀπό τά δάνεια τῶν «κολλητῶν» τῆς διοίκησης; Ὅταν ἐπίσης ἀπειλεῖσαι μέ «κούρεμα» καταθέσεων καί πάει περίπατο ἡ ἐμπιστοσύνη στίς τράπεζες –θεμελιῶδες χαρακτηριστικό τοῦ οἰκονομικοῦ μας συστήματος– εἶναι αὐτός καπιταλισμός καί φιλελευθερισμός γιά νά τόν ἀγαπᾶς; Καί ὅταν δέν μπορεῖς νά εἶσαι ἰδιοκτήτης μικρῆς ἐπιχείρησης ἀλλά καλεῖσαι νά ξεπουληθεῖς στόν «μεγάλο» (μέ τό ἐπιχείρημα «καλύτερα μικρός μέτοχος σέ μεγάλη ἐπιχείρηση παρά μεγάλος μέτοχος στήν μικρή δική σου» –τό ἄκουσα ἀπό τή ΝΔ αὐτό), τότε γιά ποιόν καπιταλισμό μέ ἀνθρώπινο πρόσωπο μιλᾶμε;

Στήν πραγματικότητα κάποιοι εἰσηγοῦνται στόν κόσμο νά γίνει ἀπό ἀφεντικό ὑπάλληλος καί βαστάζος στήν ἐπιχείρησή του. Ὅταν λοιπόν ὁ κοσμάκης βλέπει ὅτι δέν μπορεῖ νά φυλάσσει τίς οἰκονομίες του στίς τράπεζες, ὅτι θά πληρώνει νοίκι στήν ἰδιοκτησία του μιά ζωή καί ἐντέλλεται νά ξεπουληθεῖ στίς πουλεθνικές πού χρηματοδοτοῦν τά κόμματα, τήν ἀντίδρασή του σέ αὐτό, στά σοβαρά, τό λέμε λαϊκισμό ἤ ὑγιῆ ἀντίδραση κάποιου πού δέν ἀναγνωρίζει τό σύστημα στό ὁποῖο ζεῖ; Τί περιμένουμε νά κάνει ὁ κόσμος αὐτός ὅταν διαπιστώνει ὅτι δέν τόν ὑπερασπίζονται αὐτοί πού μιά ζωή θεωροῦσε προστάτες του; Ὅταν βλέπει νά καταλαμβάνουν ζωτικό χῶρο μέσα στά κόμματα πού ἀγάπησε μόνο τραπεζῖτες, καθηγητές, ἤ ἄλλοι πού δέν ἔχουν αἴσθηση χώρας, ὄχι ὅμως ἐκπρόσωποι τοῦ κόσμου τῆς μισθωτῆς ἐργασίας καί τῆς ἰδιωτικῆς οἰκονομίας; Θά πράξει τό ἀδιανόητο, μήν ἀμφιβάλλουμε, θά «λαϊκίσει».

Ὑπάρχει καί κάτι τελευταῖο: Ὁ Θεός νά μᾶς φυλᾶ ἀπό τούς μεταρρυθμιστές στήν πατρίδα μας. Ὁ κ. Σημίτης, πού παριστάνει τόν μεταρρυθμιστή καί μέ ἄρθρα του ἐσχάτως, γιά νά ἐνταχθεῖ ἡ Ἑλλάς στήν ΟΝΕ, δεσμεύθηκε μέ κρυφό μνημόνιο στήν Κομμισσιόν ὅτι θά ἰδιωτικοποιήσει τήν Ὀλυμπιακή. Ἀλλά αὐτός πού ἰδιωτικοποίησε τήν Ὀλυμπιακή, τό Λιμάνι τοῦ Πειραιᾶ καί τόν ΟΤΕ δέν ἦταν αὐτός ἀλλά ἄλλος: ὁ «κρατιστής» Καραμανλῆς.