Ἐλευθερία ἐπιλογῆς γιά ὀρθοδόξους, μουσουλμάνους, ἄθεους
ΟΡΚΩΜΟΣΙΑ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΓΙΑ ΔΥΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
Η ΧΘΕΣΙΝΗ ὁρκωμοσία τῆς νέας Βουλῆς ἐπανέλαβε τό τυπικό πού ἴσχυε πρίν ἀπό τήν ἀνάδειξη τοῦ ΣΥΡΙΖΑ στήν ἐξουσία. Οἱ βουλευτές μέλη τῆς Κυβερνήσεως, οἱ βουλευτές τῆς κυβερνητικῆς πλειοψηφίας καί ἄλλων κομμάτων (ΚΙΝΑΛ, Ἑλληνική Λύση) ὁρκίσθηκαν μέ θρησκευτικό ὅρκο πλήν δύο (Γιῶργος Παπανδρέου, Φωτεινή Πιπιλῆ). Ἄν στούς 188 τῶν κομμάτων αὐτῶν προστεθοῦν καί ἑπτά βουλευτές τοῦ ΣΥΡΙΖΑ πού ἔδωσαν θρησκευτικό ὅρκο (Αὐγέρη, Τριανταφυλλίδης, Μωραΐτης, Ἀλεξιάδης, Τζάκρη, Κασιμάτη, Ζεϊμπέκ), ὁ ἀριθμός ἐκείνων πού ἔδωσαν θρησκευτικό ὅρκο αὐξάνεται σέ 195. Τό 65% τῶν βουλευτῶν ἔδωσε δηλαδή θρησκευτικό ὅρκο.
Ὡστόσο, αὐτό πού διαφοροποιεῖ τήν Ἑλληνική Δημοκρατία –θρησκευτικό ὅρκο δίδουν καί ἄλλα κοινοβούλια συμφώνως πρός μελέτη τῆς καθηγητρίας Συνταγματικοῦ Δικαίου Πηνελόπης Φουντεδάκη– εἶναι ἡ σύμπραξις τῆς Ἐκκλησίας στήν ὁρκωμοσία. Αὐτό μᾶς διαφοροποιεῖ καί σηματοδοτεῖ τήν ἐθνική παράδοσή μας. Ἡ Ἐκκλησία δέν παρίσταται σέ τελετές καί ὁρκωμοσίες ὡς θρησκευτική Ἀρχή. Παρίσταται διότι ἦταν παροῦσα σέ ὅλες τίς ἱστορικές στιγμές τῆς ἐθνικῆς πορείας μας πρίν καί μετά τήν ἵδρυση τοῦ νεωτέρου ἑλληνικοῦ κράτους. Στόν Ἱερό Μητροπολιτικό Ναό τῆς Αἰγίνης πού λειτούργησε ἐπί ὀλίγον καί ὡς Βουλευτήριον φυλάσσονται μέχρι καί σήμερα τά Εὐαγγέλια στά ὁποῖα ὁρκίσθη ὁ Ἰωάννης Καποδίστριας Κυβερνήτης τοῦ κράτους. Ἔχει δέ σημασία ὅτι ἡ Ὀρθόδοξη θρησκεία διακρίνεται γιά τήν ἀνοχή της στά διαφορετικά δόγματα, καί πάντως δέν υἱοθετεῖ τήν ἀρχή τῆς οὐδετεροθρησκείας πού εἶναι ξένη πρός τά ἑλληνικά θέσμια.
Τί ἰσχύει σέ ἄλλα κράτη τῆς ΕΕ – ΗΠΑ
Συμφώνως πρός μελέτη τῆς ἰδίας καθηγητρίας Πηνελόπης Φουντεδάκη, ὁ ἰσχυρότερος τυπικῶς δεσμός Κράτους – Ἐκκλησίας στήν Εὐρώπη παρατηρεῖται στήν Ἀγγλία, ὅπου ὁ Βασιλεύς εἶναι καί ἡ κεφαλή τῆς Ἀγγλικανικῆς Ἐκκλησίας. Ἡ στέψις εἶναι θρησκευτική τελετή μέ τόν Ἀρχιεπίσκοπο τοῦ Canterbury νά δίδει τό στέμμα. Κυβερνητικοί ἀξιωματοῦχοι καί βουλευτές μποροῦν νά δώσουν ὅρκο μέ γενική ἀναφορά στόν Θεό (σέ Βίβλο, Κοράνι, Π. Διαθήκη κ.λπ.) ἤ πολιτική διαβεβαίωση (ἰσχύει ἀπό τό 1888), ὅπως ἔκανε καί ὁ νῦν ἀν. Πρωθυπουργός τῆς Βρεταννίας Νίκολας Κλέγκ.
Ἀναφορά στόν «παντοδύναμο Θεό» περιλαμβάνει ὁ ὅρκος τοῦ Προέδρου τῆς Ἰρλανδίας, ἑνός ἔντονα θρησκευτικοῦ κράτους μέ ἀναφορές στό προοίμιο τοῦ Συντάγματος στήν Ἁγία Τριάδα.
Στήν Πολωνία, μιά βαθειά θρησκευόμενη καθολική χώρα, ὁ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας, ὁ Πρωθυπουργός καί οἱ ὑπουργοί ἔχουν τήν διακριτική εὐχέρεια νά ἐπιλέξουν ἄν θά προσθέσουν στόν ὅρκο τους τήν φράση «εἴθε νά μέ βοηθήσει ὁ Θεός». Ὅπως καί οἱ Ἰρλανδοί, ὁρκίζονται ἐνώπιον τῶν βουλευτῶν τους.
Στήν Γερμανία ὁ ὅρκος πού προβλέπεται ἀπό τό γερμανικό Σύνταγμα γιά τόν Πρόεδρο τῆς Δημοκρατίας καί τόν καγκελλάριο ἔχει στό τέλος τήν φράση «εἴθε νά μέ βοηθήσει ὁ Θεός», ἡ ὁποία μπορεῖ νά ἀπαλειφθεῖ. Ὁ πρῶτος καί ὁ μοναδικός μέχρι στιγμῆς πού τό ἔκανε ἦταν ὁ Γκέρχαρντ Σρέντερ τό 1998. Μετά τήν νίκη τῆς Ἄγγελα Μέρκελ ἡ θρησκευτική ἀναφορά… παλινορθώθηκε.
Στήν Δανία ὁ Βασιλεύς εἶναι μέλος τῆς ἐπισήμου Ἐκκλησίας, ὁ ὅρκος του ὅμως δίδεται ἐνώπιον τοῦ Συμβουλίου τοῦ Κράτους, καί δέν ἔχει θρησκευτικό χαρακτῆρα.
Ἀκόμη καί στήν Ἰταλία ὁ ὅρκος τοῦ Προέδρου τῆς Ἰταλικῆς Δημοκρατίας ἐνώπιον τῶν νομοθετικῶν σωμάτων δέν ἐμπεριέχει θρησκευτικές ἀναφορές. Τό ἴδιο ἰσχύει καί γιά τόν ὅρκο τοῦ Ἰταλοῦ Πρωθυπουργοῦ καί τῆς Κυβερνήσεως ἐνώπιον τοῦ Πρόεδρου τῆς Δημοκρατίας.
Καμμία θρησκευτική ἀναφορά δέν ἐμπεριέχεται στόν ὅρκο πού δίδεται ἀπό τόν Ἱσπανό Βασιλέα καί τόν διάδοχο (ὁ Πρωθυπουργός ὁρκίζεται στά Ἀνάκτορα ἀκουμπώντας τό χέρι του στό Σύνταγμα, ἐνῶ δίπλα του ὑπάρχει μιά ἀνοικτή Βίβλος), ἀλλά καί ὁ Πρόεδρος τῆς Πορτογαλίας ὁρκίζεται στήν τιμή του.
Τό βελγικό σύνταγμα προβλέπει τόν ὅρκο τοῦ Βασιλέως ἐνώπιον τῶν νομοθετικῶν σωμάτων χωρίς θρησκευτικές ἀναφορές.
Στήν Γαλλία, τήν κοιτίδα τοῦ λαϊκοῦ-κοσμικοῦ κράτους τῆς Εὐρώπης, δέν ὑπάρχει ἡ ἔννοια τοῦ ὅρκου γιά τόν νεοεκλεγέντα Πρόεδρο.
Στήν Αὐστρία δίδονται πολιτικές διαβεβαιώσεις μέ προαιρετικές τίς θρησκευτικές ἀναφορές. Ἐπιλογή ἀνάμεσα σέ ὅρκο μέ θρησκευτικές ἀναφορές (κυρίως μέ τήν φράση «εἴθε νά μέ βοηθήσει ὁ Θεός») καί πολιτική διαβεβαίωση ὑπάρχει σέ Φινλανδία, Ὁλλανδία (ἀκόμη καί γιά τόν Βασιλέα), Λιθουανία, Μάλτα, Ρουμανία, Κροατία κ.ἀ. Χωρίς καμμία θρησκευτική ἀναφορά εἶναι οἱ ὅρκοι σέ Τσεχία, Μολδαβία, Ρωσσία (ὁ Πρόεδρος ὁρκίζεται ἐνώπιον κοινοβουλευτικῶν, κυβερνητικῶν καί δικαστικῶν ἀξιωματούχων), Βουλγαρία, Σλοβακία, Σλοβενία, Λεττονία, Ἐσθονία κ.ἀ.
Τί περιλαμβάνει ἡ διαδικασία στίς ΗΠΑ
Ἄν καί ἡ φράσις «εἴθε νά μέ βοηθήσει ὁ Θεός» δέν περιλαμβάνεται στόν ὅρκο πού περιγράφει τό Σύνταγμα τῶν ΗΠΑ γιά τόν Πρόεδρο, αὐτή προστίθεται «ἐθιμοτυπικά». Ἡ διαμάχη γιά τό ἄν ἡ θρησκευτική ἀναφορά πού χρησιμοποίησε καί ὁ Μπαράκ Ὀμπάμα ξεκίνησε ἀπό τόν ἴδιο τόν Τζώρτζ Οὐάσιγκτων ἤ προέκυψε ἀργότερα, μαίνεται στίς ΗΠΑ, μέ μόνο σίγουρο πώς ὑπῆρχε ἤδη ἐπί Ἀβραάμ Λίνκολν. Μόνον ὁ Φράνκλιν Πήρς χρησιμοποίησε τό 1853 τήν ἐναλλακτική τῆς διαβεβαιώσεως. Ὁ Πρόεδρος συνηθίζεται νά ἀκουμπᾶ τήν Βίβλο, ἐνῶ τόν ὁρκίζει ὁ ἀνώτατος δικαστής. Κατά τήν κ. Φουντεδάκη, ἡ ἀναφορά στόν Θεό χωρίς ὀνοματεπώνυμο εἶναι τό στοιχεῖο πού συνδέει συναισθηματικά τό πρόσωπο τοῦ Προέδρου μέ τόν λαό, σέ μιά κοινωνία μέ ἔντονο θρησκευτικό συναίσθημα.
Στόν Καναδᾶ Πρωθυπουργός καί ὑπουργοί μποροῦν νά ὁρκισθοῦν ἤ νά δώσουν διαβεβαίωση. Στήν Λατινική Ἀμερική κυριαρχοῦν οἱ πολιτικοί ὅρκοι παρά τήν τεράστια ἐπιρροή τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας. Ὅπως ἐξηγεῖ ἡ κ. Φουντεδάκη, αὐτό συμβαίνει λόγω τῶν προεδρικῶν «κατά βάση» πολιτευμάτων, πού ἔχουν αὐταρχικά στοιχεῖα, ἀλλά δέν συνδέονται παραδοσιακά μέ τήν θρησκευτική ἡγεσία. Στήν Βραζιλία ἐπιχειρήθηκε κάποια στιγμή νά ὑπάρξει θρησκευτικός ὅρκος, ἀλλά ἡ ἀπόπειρα κατέρρευσε, ἐνῶ στήν Βενεζουέλα ὁ Τσάβες τόν ἐπανέφερε γιά νά ἀποκτήσει εὐρύτερο λαϊκό ἔρεισμα. Σέ Αὐστραλία καί Ν. Ζηλανδία, ἄν καί οἱ βρεταννικές ἐπιρροές εἶναι ἐμφανεῖς στούς ὅρκους μέ ἀναφορές στήν βασιλεία καί τόν Θεό, δίδονται μέ πολιτικούς ὅρους ἐνώπιον τοῦ κοινοβουλίου.
Στήν Ἰνδία ἡ τελετή τῆς ὁρκωμοσίας τοῦ Πρωθυπουργοῦ γίνεται στό Προεδρικό Μέγαρο στό Νέο Δελχί καί ὑπάρχει δυνατότης ἐπιλογῆς ὅρκου ἤ πολιτικῆς διαβεβαιώσεως. Στήν Ἰαπωνία ὁ Βασιλεύς ὁρκίζεται μέ τό σιντοϊστικό μοντέλο, ἀλλά τά μέλη τοῦ κοινοβουλίου πολιτικῶς.
Μ.Η.Τ. 232122