Στά ἀζήτητα μουσείου ἀρχαῖο πορτραῖτο τοῦ Ἀλεξάνδρου!

Τῆς ὑστεροελληνιστικῆς περιόδου – Ἀποκαλύψεις Κοτταρίδη

ΔΕΝ ΞΕΡΟΥΜΕ ἐάν πρέπει νά αἰσθανόμεθα τυχεροί γιά τό σπουδαῖο εὕρημα ἑνός ἐξαιρετικοῦ γλυπτοῦ τοῦ Μεγάλου Ἀλεξάνδρου –πού ἐνετοπίσθη τυχαίως στά μπάζα ἑνός χωριοῦ τῆς Ἠμαθίας, ἤ νά ἀγανακτοῦμε πού ἐπί δεκαετίες ἦταν στοιβαγμένο καί σκονισμένο σέ μιά κούτα στίς ἀποθῆκες τοῦ ἀρχαιολογικοῦ Μουσείου Βέροιας, χωρίς κανείς νά ἔχει ἀντιληφθεῖ τήν ἀξία του.

Ἡ προϊσταμένη Ἐφορείας Ἀρχαιοτήτων Ἠμαθίας Ἀγγελική Κοτταρίδη, μή μπορώντας νά συγκρατήσει τήν χαρά της, τό ἀνεκοίνωσε μία ἡμέρα πρίν ἀπό τήν ἐπίσημη παρουσίασή του. Ἔδωσε στήν δημοσιότητα φωτογραφία ἑνός νέου πορτραίτου τοῦ Μ. Ἀλεξάνδρου, πού ἦταν πλακωμένος σέ κοῦτες μέ κεραμεική, «κρυμμένος κάτω ἀπό παλιά κονιάματα καί ρύπους, καθώς εἶχε χρησιμοποιηθεῖ σάν οἰκοδομικό ὑλικό κάποια στιγμή τόν 18ο-19ο αἰῶνα». Τό γνώριμο βλέμμα τοῦ Μακεδόνος Βασιλέως δέν μπόρεσε νά τό ἀλλοιώσει ὁ χρόνος καί ἡ φθορά. Τό καθαρό, χωρίς ἀτέλειες, πρόσωπό του, ἡ λεοντίσια κόμη καί τά μεγάλα μάτια του πού κοιτοῦν τήν Οἰκουμένη, εὐτυχῶς δέν κατεστράφησαν, δίδοντας στούς ἀρχαιολόγους τήν δυνατότητα νά βγάλουν σαφῆ συμπεράσματα γιά τήν περίοδο πού φιλοτεχνήθηκε, καί στά ἑκατομμύρια τῶν Ἑλλήνων καί ξένων νά θαυμάσουν τό μεγαλεῖο τοῦ Μακεδονικοῦ Πολιτισμοῦ. Γιατί τό συγκεκριμένο εὕρημα ἀποτελεῖ μία ἰσχυρή καί τεκμηριωμένη ἀπάντηση στίς ἀλυτρωτικές κραυγές τῶν Σκοπιανῶν.

«Αὐτό τό πορτραῖτο φέρνει ἀκριβῶς ὅλη τήν ἑλληνιστική ἀντίληψη γιά τόν Ἀλέξανδρο πίσω στή Μακεδονία» ἀνέφερε ἡ κ. Κοτταρίδη, σχολιάζοντας τήν ἀναπάντεχη ἀνακάλυψη τοῦ ὑστεροελληνιστικοῦ πορτραίτου τοῦ στρατηλάτου. Ἐξήγησε πῶς εὑρέθη ἀπό τήν ἴδια: «Εἶχε βρεθεῖ σέ ἕνα χωριό, στά μπάζα, δέν εἶχε ἀναγνωρίσει κανείς ὅτι ἦταν ὁ Ἀλέξανδρος. Τακτοποιοῦμε ἐκ βάθρων τό Ἀρχαιολογικό Μουσεῖο στήν Βέροια, ἀναδιοργανώνουμε, φτιάχνουμε καινούργιες αἴθουσες περιοδικῶν ἐκθέσεων κι ἑτοιμάζουμε καί τή μεγάλη ἔκθεση, πού θά γίνει στόν ἡμιυπαίθριο χῶρο στήν αὐλή. Τακτοποιούσαμε τίς ἀποθῆκες, καί τό εἶδα σέ μία γωνία. Ἦταν πασαλειμμένο μέ κονιάματα, διότι εἶχε χρησιμοποιηθεῖ σέ ἕναν τοῖχο –κάποια στιγμή τόν 18ο-19ο αἰῶνα– σάν οἰκοδομικό ὑλικό καί εἶχε βρεθεῖ σέ ἕνα χωριό στόν κάμπο, στά μπάζα. Τό εἶχαν μαζέψει οἱ ἀρχαιολόγοι ὡς ἀρχαῖο, τό βάλανε στήν ἀποθήκη καί ξεχάστηκε ἐκεῖ, δέν ἀσχολήθηκε κανείς μαζί του, δέν ἀναγνώρισε κανείς ὅτι ἦταν ὁ Ἀλέξανδρος»!

Πρόκειται, ὅπως σημείωσε, γιά ἕνα πορτραῖτο μέ ἔντονο τόν ἀπόηχο τοῦ Περγαμηνοῦ μπαρόκ «ἕνας Ἀλέξανδρος θεός, ὅπως εἶχαν μάθει νά τόν βλέπουν οἱ πολῖτες τοῦ κόσμου πού ἐκεῖνος ὀνειρεύτηκε, πίσω στήν πατρώα γῆ, τόσο κοντά στούς τάφους τῶν προγόνων καί τοῦ υἱοῦ του, ἕνας ἀπροσδόκητος καί ἀνέλπιστος θησαυρός, πού στά χέρια τῶν ἄξιων συντηρητῶν μας ξαναβρῆκε κάτι ἀπό τήν παλιά του αἴγλη». Φιλοτεχνήθηκε τόν 2ο αἰῶνα π.Χ. καί ἡ σπουδαιότης του ἔγκειται στό γεγονός ὅτι εἶναι ἕνα ἐκ τῶν τριῶν μαρμαρίνων κεφαλῶν τοῦ Ἀλεξάνδρου –μετά τόν θάνατό του– πού ἔχουν ἀνακαλυφθεῖ στήν Μακεδονία.

Τά ἄλλα δύο εὑρέθησαν στήν Πέλλα (ἀρχές τοῦ 3ου αἰῶνα π.Χ.) καί στήν Καβάλα (ρωμαϊκό ἀντίγραφο). Βεβαίως ὑπάρχει τό ἐλεφαντοστέινο κεφαλάκι καί ἡ τοιχογραφία στήν Βεργίνα, πού εἶναι τά μόνα πού ἔχουν ἀνακαλυφθεῖ καί ἀνήκουν στήν περίοδο πρίν ἀπό τόν θάνατό του. Τό πορτραῖτο φέρει ἐπιρροές ἀπό τήν Μικρά Ἀσία καί καταδεικνύει τό γεγονός ὅτι ἐπί αἰῶνες ἡ Βέροια ἦταν ἡ πρώτη καί σημαντικωτέρα πόλις τῆς Μακεδονίας.