Ἡ Παναγία ἡ Κομμούνα

ΣΥΝΕΒΗ τό μακρινό 2002. Στό σπίτι τοῦ Χαρίλαου Φλωράκη στό Χαλάνδρι.

Ὁ παλαίμαχος ἡγέτης τῆς Ἀριστερᾶς, μέ πρωταγωνιστικό ρόλο στόν Ἐμφύλιο Πόλεμο, μέ τό ψευδώνυμο καπετάν Γιώτης (καθόλου δημοφιλής στήν ἀπό δῶ πλευρά) εἶχε κάνει τότε τήν προσωπική του ὑπέρβαση καί εἶχε καλέσει γιά τσίπουρο στήν οἰκία του τόν τότε ἀρχηγό τῆς ἀξιωματικῆς Ἀντιπολίτευσης Κώστα Καραμανλῆ. Ὁ ὁποῖος θά διεκδικοῦσε τήν πρωθυπουργία στίς ἐκλογές τοῦ 2004. Οἱ δύο ἄνδρες ἔκαναν ἐκείνη τήν βραδιά μιά μεγάλη ἱστορική συζήτηση γιά ὅλα ὅσα συνέβησαν στήν πατρίδα μας σέ ἐπίμαχες περιόδους τοῦ ἐθνικοῦ μας βίου, ἀλλά δέν ἔλειψαν καί τά παραπολιτικά σχόλια.
Κάποια στιγμή ὁ Φλωράκης ὁ ὁποῖος καθ’ ὅλη τήν διάρκεια τοῦ Ἐμφυλίου Πολέμου κοιμόταν στό βουνό, στήν ὕπαιθρο, σέ δύσκολες συνθῆκες, γύρισε μέ ἐξομολογητική διάθεση καί εἶπε στόν Καραμανλῆ τά ἑξῆς:

‒ – Τί σόι κομμουνιστής εἶμαι ἐγώ, βρέ Κώστα! Νά σκεφτεῖς ὅτι ὅταν κοιμόμασταν στό βουνό ἕνα πρωί ξύπνησα καί εἶδα σέ κοντινή ἀπόσταση ἀπό μένα ἕνα… φίδι! Ξέρεις τί φώναξα μόλις τό εἶδα; Βοήθα, Παναγία μου!

Θυμήθηκα αὐτήν τήν ὡραία ἱστορία ἀπό τό παρελθόν γιατί παρατήρησα μέ προσοχή τήν νέα μόδα: Πῶς οἱ πολιτικοί μας ταγοί ἐπιχειροῦν κάθε χρόνο τόν Δεκαπενταύγουστο νά φέρουν τήν Παναγία μας στά μέτρα τους. Πῶς προσπαθοῦν νά προσαρμόσουν ἕνα θρησκευτικό μας σύμβολο στίς ἰδεολογικές καί πολιτικές ἀνάγκες τῆς συγκυρίας. Ἡ Πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας ταύτισε τήν Παναγία μας ἀπό τήν συγκλονιστική Ἑκατονταπυλιανή τῆς Πάρου μέ τόν ἀδύναμο. Μόνο ἔτσι μπορεῖ νά χρησιμοποιήσει τήν Ὀρθοδοξία. Γιά νά τονώσει τό …ἀριστερό της προφίλ.

Ὁ Πρωθυπουργός στό μήνυμά του ἀπό τήν ἀγαπημένη Τῆνο ἀξιοποίησε τόν ἑορτασμό προκειμένου νά μιλήσει στόν ἑλληνικό λαό γιά τήν ἀνάγκη τῆς ἑνότητας. Ὁ ἀρχηγός τῆς ἀξιωματικῆς Ἀντιπολίτευσης πῆγε ἀπό τό ἕνα ἄκρο στό ἄλλο. Ἀπό τό φλογερό μήνυμα πού τοῦ εἶχε γράψει πρό διετίας ὁ Θανάσης Καρτερός γιά τήν Παναγία τήν Παρηγορήτρα καί ἔκανε ἰσχυρότατη ἐντύπωση στό πλήρωμα τῆς ἐκκλησίας, φέτος ἔφτασε στό σημεῖο νά ἀξιοποιήσει στίχους τοῦ Γιάννη Ρίτσου προκειμένου νά μιλήσει γιά τόν ἑορτασμό τῆς Παναγίας. Νά μιλήσει κανείς γιά τήν ἱστορία τῆς Ἑκατονταπυλιανῆς πού ἀνατρέχει στόν τρίτο αἰῶνα καί συνδέεται μέ τό Βυζάντιο καί τήν ἱστορία μας (τήν ἀνήγειρε ὁ αὐτοκράτορας Κωνσταντῖνος μετά ἐπιθυμία τῆς μητέρας του Ἑλένης) ἤ νά μιλήσει γιά τήν εὕρεση τῆς θαυματουργῆς εἰκόνας τῆς Παναγίας μας στήν Τῆνο ἀπό τούς χωρικούς καί πῶς αὐτή συνδέθηκε μέ τούς ἐθνικούς μας ἀγῶνες ὅταν ἡ Ἐπανάσταση τοῦ 1821 παρέπαιε, οὔτε λόγος βεβαίως. Πού νά τό ξέρει ἄλλως τε!

Κάπου νομίζω τά ἔχουμε παρεξηγήσει ὅλα. Ἡ Παναγία μας εἶναι γιά ὅλους. Καί γιά τούς δεξιούς καί γιά τούς κεντρώους καί γιά τούς κομμουνιστές. Καί γιά τούς δυνατούς καί γιά τούς ἀδύναμους. Καί γιά τούς πλούσιους καί γιά τούς φτωχούς. Δέν κάνει διακρίσεις. Καί τό γεγονός ὅτι μαζί μέ τόν Ἰησοῦ Χριστό καί τούς Ἁγίους τήν ἔχουμε ἀνά πᾶσα στιγμή στά χείλη μας ὅταν βρεθοῦμε σέ δυσκολίες, αὐτό ἀποτελεῖ καί τό μέτρο τῆς ἀγάπης μας καί τῆς λατρείας μας. Ἀκόμη καί τό γεγονός ὅτι οἱ καλοκαιρινές διακοπές περιστρέφονται γύρω ἀπό τό ὁρόσημο τοῦ ἑορτασμοῦ τῆς Χάρης της, λέει πολλά. Καί σέ αὐτούς πού πιστεύουν καί σέ αὐτούς πού δέν πιστεύουν.

Τό δυστύχημα εἶναι ὅτι τά τελευταῖα χρόνια ἀθόρυβα ἐπιχειρεῖται ὁ ἀποχρωματισμός τῆς πίστης μας. Ἡ ἀφυδάτωσή της. Μέ ποικίλους τρόπους. Ὁ ἀρχικός ἦταν νά θεωρηθεῖ ὁ ἑορτασμός τῆς Παναγίας κάτι ὡς ἔθιμο, ὡς παράδοση, ὡς κάτι πού συνδέεται μέ τά πανέμορφα ξωκλλήσια στά Κυκλαδονήσια μας. Ἐνῶ ἡ Παναγία ὅπως δήλωσε στήν ἐφημερίδα μας ὁ Σεβασμιότατος μητροπολίτης Μεσογαίας κ.κ. Νικόλαος, εἶναι δρόμος ζωῆς. Κάτι πολύ παραπάνω ἀπό αὐτά. Ὁ ἀποχρωματισμός συνεχίστηκε μέ τήν παράδοξη εὐχή «καλή Παναγιά» τήν ὁποία ὅταν μοῦ τήν ἀπευθύνουν δέν ἀπαντῶ ποτέ. Ὄχι μόνο γιατί ὅπως εἶπε ὁ Μητροπολίτης Ναυπάκτου Ἱερόθεος εἶναι θεολογικά καί λεκτικά λάθος. Δέν ὑπάρχει καλή Παναγιά, καλός Ἅγιος καί καλός Χριστός. Ὑπάρχουν τά γεγονότα πού συγκλονίζουν τόν βίο μας ὅπως ἡ Γέννηση καί ἡ Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ. Δέν ἀπαντῶ, γιατί ἐκτός ἀπό τόν κακόηχο αὐτό νεολογισμό πού εἶναι τόσο ἐνοχλητικός ὅσο καί ἡ εὐχή «καλό παράδεισο» (δέν εἴμαστε ἐμεῖς οἱ κριτές πού θά προεξοφλήσουμε τόν προορισμό τοῦ καθενός– παρεμπιπτόντως ὁ παράδεισος εἶναι αὐτονοήτως καλός, περιττεύει ὁ ἐπιθετικός προσδιορισμός), ὁ τονισμός «Παναγιά» μοῦ θυμίζει τήν ἀπαράδεκτη ἀπόπειρα τοῦ Ἐρντογάν μέ τό ὄνομα τῆς Ἁγίας Σοφίας. «Ἁγία Σοφία» εἶναι τό σωστό καί ὄχι «Ἁγιά Σοφιά» ὅπως βαρβαρικά θέλουν νά ἐπιβάλλουν οἱ Τοῦρκοι γιά νά ταιριάζει μέ τήν ντοπιολαλιά τους.

Ἀντιστοίχως: «Καλή Παναγία» εἶναι τό σωστό ἄν θέλαμε νά χρησιμοποιήσουμε τόν νεολογισμό καί ὄχι «καλή Παναγιά». Μᾶς τό λέει καί ἡ λέξη: Πᾶν καί Ἁγία.

Ὅλα αὐτά βεβαίως γιά πολλούς στούς καιρούς πού ζοῦμε μπορεῖ καί νά εἶναι ψιλά γράμματα. Νά τά θεωροῦν λεπτομέρειες. Πού δέν εἶναι ὅμως!

Κάποια στιγμή γιά παράδειγμα θά περίμενα ἀπό ἕνα Ἕλληνα πολιτικό νά ρωτήσει τόν Ἐρντογάν πῶς εἶναι δυνατόν νά βαφτίζει ἕνα ἰσλαμικό τέμενος μέ τό ὄνομα τῆς Σοφίας τοῦ Θεοῦ τῶν Χριστιανῶν. Δέν ντρέπεται; Θά περίμενα ἀπό ἕναν Ἕλληνα πολιτικό νά ρωτήσει τόν Ἐρντογάν γιατί τόσα χρόνια δημιούργησε προσκόμματα στήν λειτουργία τῆς Παναγίας τῆς Σουμελᾶ στήν Τραπεζοῦντα ὅταν εἶναι γνωστό ὅτι ἡ Παναγία ὡς θεότητα εἶναι ἀποδεκτή ἀπό τήν θρησκεία τοῦ Ἰσλάμ. Καί ὅταν εἶναι γνωστό ὅτι οἱ μουσουλμάνες γυναῖκες στήν Κομοτηνή πᾶνε πεζῇ κάθε χρόνο φορῶντας φερετζέ στήν Ἱερά μονή Παναγίας Βαθηρύακος (φατίρ γιακᾶ) προκειμένου νά ἀνάψουν στήν ἐκκλησία λαμπάδα στήν Χάρη της! Θά περίμενα ἀπό ἕναν Ἕλληνα πολιτικό –γιά νά ἐπιστρέψω στήν ἀρχή τοῦ συλλογισμοῦ μου– νά μιλήσει γιά τήν Παναγία μας ἀφοῦ ἔχει μελετήσει θεολογικά κείμενα. Καί ὄχι νά κάνει τήν προπαγάνδα του ἐκ τοῦ προχείρου στήν δήλωση γιά τόν ἑορτασμό τῆς Παναγίας. Εἶναι μέν γνωστό ὅτι στήν Ξάνθη ὑπάρχει ἡ Παναγία ἡ Δεξιά (Κρατᾶ τόν Χριστό μέ τό δεξί της χέρι) καί στήν Ἀπείρανθο τῆς Νάξου, στήν γενέτειρα τοῦ Γλέζου καί τοῦ Πρωτοπαπαδάκη, ἡ Παναγία ἡ Κομμούνα (γιατί ἀνεγέρθη μέ τό κοινό ταμεῖο ὅλων τῶν κατοίκων), ἀλλά ἡ χάρη της ἐκτείνεται πολύ μακριά ἀπό τίς διαχωριστικές γραμμές τοῦ μάταιου κόσμου τούτου.

Ὑστερόγραφο: φέτος τήν 1η Αὐγούστου ἔζησα μία πολύ ὄμορφη ἐμπειρία στήν ἐκκλησία μας. Ἱερεῖς μας πού ἀποτελοῦν διαμάντια δέν ξεχνοῦν τήν παράδοση καί τήν σύνδεση τῆς ὀρθοδοξίας μέ τόν ἐθνικό μας βίο. Ὁ πατέρας Δημήτρης Κυδωνιεύς τέλεσε ἐκείνη τήν ἡμέρα ἔναρξης τῆς νηστείας λειτουργία πού ὀνομάζεται «πρόοδος τοῦ Τιμίου καί Ζωοποιοῦ σταυροῦ». Καί ἀκούσαμε αὐγουστιάτικα τό «σῶσον Κύριε τόν λαό σου καί εὐλόγησον τήν κληρονομία σου» καί ἁγιαστήκαμε μέ βασιλικό. Ὅπως μᾶς ἐξήγησε ὁ ἱερεύς, στό Βυζάντιο ὅταν ἔφτανε ὁ Δεκαπενταύγουστος καί ἄρχιζε ἡ προετοιμασία γιά τόν ἑορτασμό τῆς Παναγίας τήν πρώτη τοῦ μηνός, σ’ ὅλες τίς ἐκκλησίες τῆς αὐτοκρατορίας ἐγίνοντο παρουσίᾳ τῶν αὐτοκρατόρων δεήσεις γιά τόν σταυρό ὁ ὁποῖος ἐξήρχετο τοῦ παλατίου καί μέ λιτανεία ἔφθανε σέ ὅλες τίς συνοικίες τῆς Κωνσταντινούπολης, οἱ ὁποῖες ἐδέχοντο τήν εὐλογία του!