Ἡ νέα κοινωνική συνθήκη

Τό «νοιώθει»-«δέ νοιώθει» τοῦ πολιτικοῦ συστήματος καί τό «πέρασμα τοῦ ποταμοῦ»

ΟΙ ΥΠΟΛΟΓΙΣΜΟΙ δέν σταματοῦν οὔτε καί μέσα στό Πάσχα. Οἱ ἀρχηγοί διαβάζουν τούς ἀριθμούς καί κάνουν σχεδιασμούς. Κι αὐτό πού παρατηρεῖται στίς δημοσκοπήσεις πού βρίσκονται σέ ἐξέλιξη εἶναι μιά ἐλαφρά βελτίωση τοῦ ποσοστοῦ τῆς Νέας Δημοκρατίας (ὅπως συνέβη καί τόν περασμένο Δεκέμβριο μέχρι νά πάρει ξανά τήν κατηφόρα) καθώς καί μιά συνολική ἀνακατανομή δυνάμεων ἐντός τοῦ ἀντισυστημικοῦ χώρου. Αὐτήν τήν στιγμή φαίνεται νά ἐξασθενοῦν ὁρισμένα κόμματα «φωτοβολίδα» στά δεξιά τῆς Νέας Δημοκρατίας (τό προσεχές διάστημα θά δείξει ἄν αὐτό εἶναι ὁριστικό ἤ ὄχι), ὡστόσο ἡ ψῆφος δέν ἐπιστρέφει στήν Κυβέρνηση, ἀλλά ἀνακατανέμεται μέσα στό μπλόκ ὑπέρ τῶν λεγομένων ἀριστερῶν κομμάτων. Μέ πρώτη τήν Ζωή Κωνσταντοπούλου ἡ ὁποία ἐμφανίζεται νά ἔχει εἰσπράξεις ὄχι μόνο ἀπό τήν ψῆφο διαμαρτυρίας ἀλλά καί ἀπ’ εὐθείας ἀπό τήν …Νέα Δημοκρατία. Καί πάλι ὅμως τό τοπίο ἀκόμα καί μέσα στήν ἀντισυστημική ψῆφο διαμαρτυρίας εἶναι ρευστό, δέν ἔχει ἀναδειχθεῖ ἀκόμη ὁ καταλύτης. Ὁ ὁριστικός ἡγέτης τοῦ χώρου.

Αὐτό πού ξέρουμε αὐτήν τήν στιγμή εἶναι ὅτι τό ΠΑΣΟΚ τοῦ Νίκου Ἀνδρουλάκη σπαρασσόμενο ἀπό ἔριδες καί ἀπό τήν κάκιστη εἰκόνα τοῦ ἀρχηγοῦ του στόν κόσμο τῆς Κεντροαριστερᾶς, ὁδεύει πρός μερική ρευστοποίηση, καθώς τά κορυφαῖα ἡγετικά στελέχη του ἀσχολοῦνται μέ τίς ἐπιχειρηματικές τους δραστηριότητες. Καί ἀπό τήν πλευρά τῆς ἡγεσίας καί ἀπό τήν πλευρά τῆς ἐσωκομματικῆς ἀντιπολίτευσης.

Ποῦ τό ξέρουμε; Μόνοι τους τά λένε. Ὁ ἕνας δίνει τόν ἄλλο. Αὐτό πού ξέρουμε ἐπίσης εἶναι ὅτι στήν νέα ἐποχή ὅλες οἱ ψῆφοι εἶναι διεκδικήσιμες ἀπό ὅλους, δέν ὑπάρχουν διαχωριστικές γραμμές στίς ἡλικίες κάτω τῶν 65. Τό γεγονός ὅτι ἕνα ποσοστό ἴσο μέ τό 2,5% τοῦ ἐκλογικοῦ σώματος περνάει τόν ποταμό ἀπό τίς συστημικές δυνάμεις γιά νά μετακομίσει στίς ἀντισυστημικές καί μάλιστα ἀπό τήν Νέα Δημοκρατία στήν Πλεύση Ἐλευθερίας, δείχνει τήν τάση ἀλλά καί τήν δυναμική. Μπορεῖ νά συμβεῖ καί τό ἀντίστροφο βεβαίως. Μετακίνηση ἀπό τό αντισύστημα στό σύστημα ἄν ἀκουστοῦν παλαβά πράγματα.

Ὅλα εἶναι πραγματικά στόν ἀέρα καί ἐπειδή οἱ μετακινήσεις ἀπό τό ἕνα κόμμα στό ἄλλο εἶναι πλέον πολύ πιό εὔκολες σέ σύγκριση μέ τό παρελθόν, ἡ σημασία τῆς προεκλογικῆς περιόδου εἶναι τρεῖς φορές μεγαλύτερη σέ σύγκριση μέ τό παρελθόν.

Αὐτό πού δέν ἔχει γίνει κατανοητό, νομίζω, ἀπό τά κόμματα καί κυρίως στήν Κυβέρνηση εἶναι ὅτι ἡ ἀντίδραση γιά τήν ἀντισυστηματικότητα καί τήν διαμαρτυρία δέν ὀφείλεται μόνο σέ ἐπιφανειακούς λόγους.

Ἡ Κυβέρνηση ἐφησυχάζει, προσωρινά τοὐλάχιστον, ὅτι τά Τέμπη μετά τό «πίκ» τῶν διαδηλώσεων τοῦ Φεβρουαρίου ἐκτονώθηκαν ἐν μέρει. Ἀλλά τά Τέμπη εἶναι μία ἀπό τίς ὄψεις τῆς κρίσεως τοῦ συστήματος.

Ὑπάρχουν κι ἄλλες ἀθέατες πού ἐπηρεάζουν τήν κινητικότητα στό ἐκλογικό σῶμα καί δέν φαίνονται. Οἱ ἐξελίξεις στήν ἀγορά ἐργασίας, ὅπως λένε αὐτοί πού ξέρουν, τά ἑπόμενα χρόνια θά εἶναι ραγδαῖες. Ἡ τεχνητή νοημοσύνη πού ἔχει κάνει σημαία ἐκσυγχρονισμοῦ ἡ Κυβέρνηση θά καταργήσει χιλιάδες θέσεις ἐργασίας μέσα στήν ἁλυσίδα τῶν καταστημάτων πωλήσεως ἐνδύσεως καί ὑποδήσεως. Ἤδη στήν Ἱσπανία, τό μοντέλο ἄρχισε νά ἐφαρμόζεται. Τά ρομπότ θά καταργήσουν τά δοκιμαστήρια καί τούς ὑπαλλήλους. Θά παίρνουν τά μέτρα τῶν ἀγοραστῶν, θά σοῦ διαλέγουν ροῦχα, θά πληρώνεις μέ κάρτα, καί τέλος.

Ὁ κόσμος πού πλήττεται ἀπό ὅλες αὐτές τίς μεγάλες «μεταρρυθμίσεις» θέλει νά καθυστερήσει τίς ἀλλαγές. Θέλει νά προλάβει νά ζήσει. Γιατί στήν τελική, οἱ ἀλλαγές αὐτές ἔρχονται ἀπό τήν σταθερή ἀπόφαση τοῦ κεφαλαίου νά θέλει νά μειώσει τά λειτουργικά του ἔξοδα εἰς βάρος τῶν ἀνθρώπων. Ὁ καπιταλισμός δέν ἀλλάζει εἴτε μέ τεχνητή νοημοσύνη εἴτε χωρίς τεχνητή νοημοσύνη. Αὐτό ὅμως ἔχει ἀντανάκλαση στήν ἐκλογική συμπεριφορά ἑκατομμυρίων ἀνθρώπων, καί στήν Ἑλλάδα.

Κάτι ἄλλο πού δέν ἐμπίπτει στά ραντάρ τῶν πολιτικῶν κομμάτων εἶναι ἡ ψαλίδα πού ἔχει ἀνοίξει στό ἰσοζύγιο τρεχουσῶν συναλλαγῶν. Πλέον μόνο εἰσάγουμε λίγα ἐξάγουμε. Καί αὐτό συνδέεται εὐθέως μέ τήν βιωσιμότητα τῶν ἑλληνικῶν ἐπιχειρήσεων πού πασχίζουν νά ἐξαγάγουν. Ἡ συνειδητοποίηση τῆς ἀλλαγῆς εἶναι ὀδυνηρή καί ὁδηγεῖ σέ ἀλλαγές συμπεριφορῶν χιλιάδες μεσαίους ἐπιχειρηματίες οἱ ὁποῖοι οἱ ὁποῖοι ἔχουν πιά καταλήξει στό ὁριστικό συμπέρασμα, ὅτι αὐτή ἡ Κυβέρνηση ἐνδιαφέρεται μόνο γιά τούς τρεῖς-τέσσερεις ἐθνικούς πρωταθλητές σέ κάθε τομέα οἰκονομικῆς πολιτικῆς καί δέν βλέπουν τόν ἑαυτό τους στό ὀπτικό της πεδίο.

Καί, τέλος, βεβαίως ὑπάρχει τό εἰσοδηματικό. Πανηγύριζαν τά κανάλια καί διάφοροι βουλευτές ὅτι βούλιαξαν τά νησιά καί τά ἑστιατόρια τίς ἡμέρες τοῦ Πάσχα, ἀλλά δέν ὑπολογίζουν τό αὐτονόητο: ἰσχυρή καταναλωτική δύναμη ἔχει τό ἕνα ἑκατομμύριο τοῦ πληθυσμοῦ ἐπί 10 ἑκατομμυρίων Ἑλλήνων. Αὐτό γεμίζει τίς ταβέρνες καί τά ξενοδοχεῖα. Τά ὑπόλοιπα ἐννιά ἐξαιρουμένων τῶν συνταξιούχων κάνουν 2 καί 3 δουλειές, ἐργάζονται 14ωρα γιά νά μπορέσουν νά συγκεντρώσουν ἕνα ἀξιοπρεπές εἰσόδημα, ὥστε νά πᾶνε μία ἐκδρομή τό Πάσχα ἤ μιά ταβέρνα παραπάνω ἤ σέ ἕνα ἀκριβό νησί. Ἀλλά αὐτό δέν εἶναι πρός πανηγυρισμό. Γιατί κάποτε τά λεφτά αὐτά τά συγκεκριμένα τά εἰσέπρατταν ἀπό μία δουλειά καί ὄχι ἀπό τρεῖς. Καί ὁ κατώτερος μισθός ἦταν 1.500 εὐρώ πρίν ἀπό 15 χρόνια, ὄχι τώρα 950 γιά τά ὁποῖα θά πρέπει νά πανηγυρίσουν. Μετά μάλιστα ἀπό τήν δουλεία 10 ἐτῶν μνημονίων μέ τίς μερικές ἀπασχολήσεις οἱ νέοι Ἕλληνες ἀπορρίπτουν δουλειές. Ἐνῷ ἄλλοι μεταναστεύουν σέ ἀξιοπρεπέστερους τόπους. Τό κυρίαρχο συναίσθημα εἶναι πώς τό πολιτικό σύστημα «δέν νοιώθει».

Τούτων δοθέντων ἄν ὑπολογίσει κανείς ὅτι ὑπάρχει ὅτι ὑπάρχει ἕνας σκληρός πυρῆνας προκομμένων ἀστῶν σέ ὅλα τά κόμματα αὐτά πού ἀντιστοιχεῖ στό 35% τοῦ ἐκλογικοῦ σώματος καί ἕνας ἄλλος μεγάλος πυρῆνας (ἀλλά διασπασμένος) δυναμικῶν μεσαίων καί ἀδύναμων στρωμάτων πού ἀντιστοιχεῖ στό 65% τοῦ ἐκλογικοῦ σώματος, δέν χρειάζεται μεγάλη φιλοσοφία γιά νά τό καταλάβει κανείς οὔτε νά παρατηρεῖ τά νούμερα τῶν δημοσκοπήσεων. Ὁ συσχετισμός αὐτός, παρά τίς διακυμάνσεις του, εἶναι 1/3 ἔναντι 2/3. Ἀλλά τό πολιτικό σύστημα θά πρέπει νά καταλάβει ὅτι ὅσες ἀλλαγές καί νά ἐπιχειρήσει στούς κανόνες, τό 35 δέν μπορεῖ νά κυβερνᾶ τό 65. Ἤ χωρίς νά λαμβάνει ὑπ’ ὄψιν τό 65. Πρέπει νά σκεφτεῖ κάτι καλύτερο. Ἀλλιῶς τό 65 παρά τίς πρόσκαιρες βελτιώσεις τῆς συγκυρίας θά γίνει ξανά 70 μπορεῖ καί 75. Ὅταν ἡ σταθερότητα στό σύστημα διαιωνίζει καί διευρύνει τήν κοινωνική ἀστάθεια, αὐτά θά συμβαίνουν.