Ἡ περιπέτεια τῆς ἀμυντικῆς βιομηχανίας

ΤΟ ΜΕΓΕΘΟΣ εἶναι ἐντυπωσιακά μικρό.

Ἀπό τά 13 δισ. εὐρώ πού ἔχει δαπανήσει ἡ Ἑλλάς τά τελευταῖα χρόνια γιά ἀγορές ὁπλικῶν συστημάτων, στήν ἑλληνική ἀμυντική βιομηχανία ἔχει ἐπιστρέψει ὑπό μορφήν συμμετοχῶν καί συμπαραγωγῶν μόλις τό 2% μέ 3%!

• Tοῦ Εὐθ. Π. Πέτρου

Ἄν καί τοῦτο εἶναι γνωστό στούς κύκλους τῶν Ἐνόπλων Δυνάμεων καί στούς στρατιωτικούς ἀναλυτές, πρίν ἀπό λίγες ἡμέρες εἶχε τήν εὐκαιρία νά τό ἀκούσει τό σύνολον τῆς κοινῆς γνώμης, ἀπό τόν πλέον ἁρμόδιο, τήν πρόεδρο τοῦ Συνδέσμου Ἑλλήνων Κατασκευαστῶν Ἀμυντικοῦ Ὑλικοῦ (ΣΕΚΠΥ) κ. Τάσο Ροζολῆ. Καί ἄς μήν σπεύσει κανείς νά ὑποστηρίξει ὅτι δέν διαθέτουμε βιομηχανική ὑποδομή γιά νά ἀπορροφήσουμε περισσότερο κατασκευαστικό ἔργο.

Πράγματι οἱ δυνατότητες τῆς χώρας γιά βιομηχανική παραγωγή ἔχουν τίς τελευταῖες δεκαετίες ὑποβαθμισθεῖ πολύ. Ὄχι ὅμως τόσο πολύ, πού νά μήν μποροῦμε νά ἀναλάβουμε συμπαραγωγές μεγάλης κλίμακος γιά τά ὁπλικά συστήματα πού ἀγοράζουμε. Καί ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, κάποτε θά πρέπει νά ἀναζητηθοῦν εὐθῦνες (τοὐλάχιστον πολιτικές) γιά τό γεγονός ὅτι σήμερα παράγουμε πολύ λιγώτερα ἀμυντικά συστήματα ἀπό αὐτά πού κατασκευάζαμε τίς δεκαετίες τοῦ ’70 καί τοῦ ’80.

Καί κυρίως, διότι ἡ ὑποβάθμισις αὐτή ἔχει νά κάνει μέ τίς κρατικές βιομηχανίες. Πράγματι, πρίν ἀπό 45 χρόνια στήν Ἑλλάδα παρήγετο πλήρης γκάμα τῶν πυρομαχικῶν πού χρειαζόταν ὁ ἑλληνικός Στρατός, ἐναυπηγοῦντο πολεμικά πλοῖα διαφόρων κατηγοριῶν, κατασκευάζονταν φορτηγά γενικῆς καί τεθωρακισμένα ὀχήματα, τμήματα ἀεροσκαφῶν καί πολλά ἀκόμη. Ἐπιπροσθέτως, παρείχετο ἐργοστασιακή συντήρησις σέ μιά πληθώρα συστημάτων. Χαρακτηριστικῶς ἀναφέρουμε ὅτι ἡ Ἑλληνική Ἀεροπορική Βιομηχανία συντηροῦσε ὅλα τά μεταφορικά ἀεροσκάφη C-130 τοῦ ἀραβικοῦ κόσμου, καί σήμερα δέν μπορεῖ νά ἐξασφαλίσει μιάν ἀξιοπρεπῆ διαθεσιμότητα γιά τά ἀεροπλάνα τοῦ τύπου πού ἔχει ἡ ἑλληνική Πολεμική Ἀεροπορία.

Ἡ ὅποια ἀνάπτυξις ἔχει σημειωθεῖ ἐντοπίζεται στήν ἰδιωτική ἀμυντική βιομηχανία, ἡ ὁποία ὑπάρχει καί εἶναι κυρίως ἐξαγωγική. Θά δώσουμε μιάν τάξη μεγέθους παραθέτοντας τά ὅσα σχετικά ἀνέφερε ὁ κ. Ροζολῆς:

«Σήμερα στήν Ἑλλάδα, σύμφωνα μέ τό ὑπουργεῖο Ἐθνικῆς Ἄμυνας σημείωσε, ὑπάρχουν περίπου 400 ὀντότητες, δηλαδή ἑταιρεῖες, ἐρευνητικά κέντρα, start-ups, κομμάτια ἀπό πανεπιστημιακά ἱδρύματα, τά ὁποῖα ἀσχολοῦνται μέ τήν ἄμυνα. Ἀσχολοῦνται πάνω ἀπό 15.000 ἄνθρωποι καί ὑπερβαίνει τό 1,5 δισ. ὁ κύκλος ἐργασιῶν. Ἀπό αὐτές τίς ὀντότητες, 100 ἤδη συμμετέχουν σέ προγράμματα τοῦ European Defence Fund (EDF) καί μποροῦμε νά ποῦμε ὅτι αὐτό εἶναι τό success story τῆς Ἑλληνικῆς Ἀμυντικῆς Βιομηχανίας. Ἡ Ἑλλάδα, ἀνάλογα μέ τόν πληθυσμό της, εἶναι πρώτη σέ συμμετοχές σέ προγράμματα καί σέ κατακυρώσεις προγραμμάτων στήν Εὐρωπαϊκή Ἕνωση. Φέτος συμμετέχουμε στό 57% τῶν προγραμμάτων».

Βλέπουμε ἐδῶ τήν διαφορά. Ὅσο καί ἄν τό Κράτος θέλει (ἤ ἰσχυρίζεται ὅτι θέλει) νά στηρίξει τήν κρατική ἀμυντική βιομηχανία, τό μόνο πού ἔχει καταφέρει εἶναι νά τήν καταστήσει σκιά τοῦ παλαιοῦ ἑαυτοῦ της. Ἄλλως τε ἡ ἐμπλοκή της σέ προγράμματα ἔχει ἀποδειχθεῖ ἀνασταλτικός παράγων. Παράδειγμα, μιά παραγγελία τοῦ ἑλληνικοῦ Στρατοῦ γιά 70.000 κράνη, ἡ ὁποία ἐδόθη τό 2008 καί ἀνετέθη στά Ἑλληνικά Ἀμυντικά Συστήματα, ὡς κύριο ἀνάδοχο. Ὁ κατασκευαστής ἦταν μιά ἀγγλική βιομηχανία, ὁ ὑποκατασκευαστής μιά ἑλληνική ἑταιρεία καί τά ΕΑΣ «συνεισέφεραν» μόνον στήν γραφειοκρατία καί τίς ἀγκυλώσεις τοῦ ἑλληνικοῦ Δημοσίου. Τό ἀποτέλεσμα εἶναι σήμερα νά μήν ἔχει παραδοθεῖ οὔτε ἕνα κράνος καί νά πρέπει ἡ διαδικασία νά ξαναρχίσει ἐκ τοῦ μηδενός, καθώς οἱ διεθνεῖς προδιαγραφές γιά τά ἀντιβαλλιστικά κράνη ἔχουν ἀλλάξει πλήρως.

Ἔχει ἀλλάξει ὅμως καί ἡ νομοθεσία περί ἀμυντικῶν προμηθειῶν, ἡ ὁποία ἔχει δυσκολέψει τά πράγματα. Στήν Ἑλλάδα εἴχαμε μέχρι τό 2011 μιά νομοθεσία ἡ ὁποία ἀπαιτοῦσε ἀπό κάθε ἐξοπλιστική προμήθεια ἄνω τῶν 10 ἑκατ. εὐρώ 30%, Ἐγχώρια Προστιθέμενη Ἀξία (ΕΠΑ), δηλαδή θά ἔπρεπε πιστοποιημένα σέ κάθε πρόγραμμα τό 30% νά ἔχει γίνει στήν χώρα μας. Σέ αὐτό προσετίθεντο καί τά ἀντισταθμιστικά καί τά Offset, πού ἔφταναν στό 10%, ἄρα εἴχαμε ἕνα περίπου τό 40% πού ἔπρεπε νά γίνει στήν χώρα. Τί συνέβη καί ἄλλαξε αὐτό; Ὅπως ἐδήλωσε ὁ πρόεδρος τοῦ ΣΕΚΠΥ: «Δυστυχῶς, τό 2011 μέσα στήν δίνη τῆς κρίσης ἡ τότε κυβέρνηση ἀποφάσισε νά ἀκυρώσει πλήρως ὁποιαδήποτε μέτρο ὑπῆρχε γιά τήν στήριξη ἀμοιβῆς τῆς βιομηχανίας καί νά ἀκολουθήσουμε copy-paste τήν Εὐρωπαϊκή Ὁδηγία τοῦ 2009. Τό ἀποτέλεσμα ἦταν ὁ περίφημος νόμος περί μή προμηθειῶν».

Καί τά πράγματα ἔκτοτε δέν διορθώθηκαν: «Τό 2019-2020 ἔγινε μιά τροποποίηση χωρίς ὅμως νά μποῦν στήν οὐσία τοῦ νόμου παρά τίς βελτιώσεις πού ἔγιναν. Ἀποτέλεσμα σήμερα νά ἔχουμε διακρατικές συμφωνίες καί ἀπ’ εὐθείας ἀναθέσεις, γιατί μόνον ἔτσι μπορεῖ νά γίνουν προμήθειες. Γι’ αὐτό καί ὅλες οἱ προμήθειες πού ἔχουν γίνει μέχρι τώρα ἔχουν γίνει μέ τίς ἐξαιρέσεις τοῦ νόμου. Δηλαδή κάθε προμήθεια πού πηγαίνει στήν Βουλή καί βαφτίζονται οἱ ὅροι τῆς σύμβασης νόμος».

Πολλές οἱ παθογένειες, μεγάλα τά προβλήματα. Τεράστιες ὅμως καί οἱ προοπτικές, στήν περίπτωση κατά τήν ὁποία ἀποφασίσει ἡ Κυβέρνησις νά ἀσχοληθεῖ σοβαρά καί νά λύσει τό πρόβλημα. Ἡ ἀμυντική βιομηχανία μπορεῖ νά εἶναι μοχλός ἀναπτύξεως πού θά συμπαρασύρει καί ἄλλους κλάδους τῆς οἰκονομίας. Ὑπάρχει ἕνα παράδειγμα ἐπιτυχίας πού εἶναι ἡ σύμβασις συμπαραγωγῆς τῆς ΜΕΤΚΑ στόν Βόλο γιά τά ἅρματα Leopard 2. Ἀρχικῶς, ἡ ΜΕΤΚΑ ἀνέλαβε νά κατασκευάζει τμήματα τοῦ πύργου. Τό ἀποτέλεσμα εἶναι ὅτι μετά ἀπό χρόνια ἡ ἑλληνική ἑταιρεία μέ τούς Ἕλληνες μηχανικούς ἀνέπτυξε μεθόδους πού κάνουν ἀσύμφορη στούς Γερμανούς τήν κατασκευή σέ ἄλλη χώρα.

Στόν ἀντίποδα, ἡ ἀγορά τῶν F-35. Τά ὁποῖα ἀγοράζουμε χωρίς καμμία συμμετοχή στήν κατασκευή. Διότι ὅπως εἶπε ὁ κ. Ροζολῆς: «Ὅταν ἔχεις συμφωνήσει τήν τιμή καί μετά ζητᾶς κάτι, εἶναι λογικό ὅτι ὁ πωλητής εἴτε μήν σοῦ τό δώσει εἴτε θά σοῦ τό δώσει μέ τέτοιους ὅρους πού δέν θά ἀξίζει. Ὅλες οἱ χῶρες λοιπόν τή διαπραγμάτευση τήν κάνουν πρίν».