Ἡ οὐσία γιά τά 40.554 διδακτορικά

Ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ σύμβουλος τοῦ Πρωθυπουργοῦ Ἀλέξης Πατέλης θεωρεῖται καλό μυαλό στό ἀντικείμενό του

Πρώην Ὑπουργοί Οἰκονομικῶν οἱ ὁποῖοι δέν χαρίζουν «τοῦ ἀγγέλου τους νερό» μοῦ ἔχουν πεῖ σέ ἀνύποπτη στιγμή ὅτι τό ἄλλοτε στέλεχος τῆς Goldman Sachs γνωρίζει ἀπό οἰκονομία. Καί οἱ δημόσιες προβλέψεις πού ἔχει κατά καιρούς διατυπώσει, εἰδικῶς γιά τό μέλλον τῆς τουρκικῆς οἰκονομίας, ἐπιβεβαιώνονται. Σέ αὐτό πού τοῦ ἀνετέθη μέ τήν ἰδιότητα τοῦ τεχνοκράτη μοιάζει νά ἀνταποκρίνεται λοιπόν. Θέλω νά εἶμαι δίκαιος. Τό πρόβλημα γιά τόν κύριο Πατέλη, ὁ ὁποῖος βρέθηκε στό ἐπίκεντρο θυελλώδους κριτικῆς τήν τελευταία ἑβδομάδα λόγω τῆς ἄστοχης δήλωσής του γιά τά διδακτορικά, εἶναι πώς πολιτικά εἶναι παντελῶς ἄπειρος. Καί ἔν τινι μέτρῳ ἀλαζών, καθώς διορισμένος μετακλητός ὑπάλληλος ὤν διακινεῖ σέ παραπολιτικές στῆλες καιρό τώρα τό σενάριο ὅτι αὐτός εἶναι ὁ πραγματικός CEO καί Ὑπουργός Οἰκονομικῶν, ὄχι ὁ Χρῆστος Σταϊκούρας. Οἱ διαρροές πού ἔγιναν τήν ἐπαύριον τῆς παρουσίασης τοῦ σχεδίου Ἀνάκαμψης καί Ἀνθεκτικότητας «Ἑλλάδα 2.0» μέ ἀφορμή τήν μή πρόσκληση τοῦ Ὑπουργοῦ Οἰκονομικῶν στήν συνέντευξη, ἦταν ἀπολύτως ἀπαράδεκτες. Ἄκομψες. Ἄστοχες. Unfair.

Πλέον αὐτῶν, ὁ κύριος Πατέλης διαπράττει ἕνα κλασσικό πολιτικό λάθος πού κάνουν ὅλοι οἱ σύμβουλοι τῶν Πρωθυπουργῶν. Δέν λαμβάνει ὑπ’ ὄψιν τόν κανόνα πού λέει: «Ὅσο πιό κοντά στά κέντρα λήψης ἀποφάσεων εἶσαι, τόσο πιό πολύ μειώνεται τό ὀπτικό σου πεδίο». Μέ τήν «μέθη» τοῦ ἀνθρώπου πού θεωρεῖ ὅτι διαθέτει τήν πολιτική εὔνοια τοῦ πολιτικοῦ του προϊσταμένου, ἄρα καί τήν ἄνεση νά κινεῖται μέ σχετική αὐτονομία, ὁ κύριος Πατέλης πολιτεύεται διαρκῶς. Ὑποστήριξε κατ’ ἀρχάς ὅτι ἡ παραγωγικότης τῶν ἐργαζομένων μέ διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό εἶναι μεγαλύτερη ἀπό ἐκείνων πού ὀνομάζονται straight στίς μέρες μας. Διακήρυξε ἔπειτα τήν γκαίυ ταυτότητά του φωτογραφιζόμενος μέ τόν σύντροφό του. Αὐτοεπαινέθηκε προσφάτως σέ συνέντευξή του σέ ξένο Μέσο Ἐνημέρωσης καί βεβαίως ἦρθε καί τό ἀποκορύφωμα: ἡ ἐπίθεσή του στά διδακτορικά καί ἡ ἀπόδοση τῆς ἰδιότητας τοῦ τεμπέλη σέ ὅλους ὅσοι τά ἐκπονοῦν. Προσέγγιση καί πάλι μέ ὅρους ἰδεολογικούς, ἡ ὁποία ἔρχεται σέ πλήρη ἀντίθεση μέ τήν στρατηγική τῆς ἀριστείας καί τῶν βιογραφικῶν πού ἀκολουθεῖ ἡ κυβέρνηση Μητσοτάκη. Ἔδωσε μάχες ὁ πρωθυπουργός –ἕως καί Μητρῶο στελεχῶν ἵδρυσε– γιά νά πείσει ὅτι προηγοῦνται τά μεταπτυχιακά καί τά διδακτορικά τῶν κομματικῶν τίτλων πού φέρουν οἱ πολιτευτές, καί αἴφνης ἦρθε ὁ ἴδιος ὁ οἰκονομικός του σύμβουλος καί τά γκρέμισε ὅλα!

Ἄποψή μου, ὡστόσο, εἶναι ὅτι ὁ Πατέλης ἐπιχείρησε νά πεῖ κάτι ἐν μέρει σωστό, ἀλλά, δυστυχῶς γι’ αὐτόν, μέ τόν γνωστό ἐλιτίστικο τρόπο τῶν νεοφιλελεύθερων. Γι’ αὐτό δικαίως εἰσέπραξε τήν ὀργή τῆς δημοκρατίας τοῦ twitter. Εἰδικῶς τῶν νέων ἐπιστημόνων πού ἔχουν ρίξει τά ξενύχτια τῆς ζωῆς τους γιά νά ὁλοκληρώσουν ἕνα διδακτορικό, ἀλλά σήμερα ἐργάζονται ὡς μισθωτοί σέ ἐργασίες ἄσχετες μέ τό ἀντικείμενό τους σέ ἐπιχειρηματικές γαλέρες. Στήν πραγματικότητα, ὁ σύμβουλος τοῦ Πρωθυπουργοῦ ἔδειξε νά μήν γνωρίζει σέ ποιό ἀκροατήριο καί σέ ποιά ἀγορά ἐργασίας ἀπευθύνεται. Σέ ποιούς πτυχιούχους –ἄς ἀφήσουμε τούς διδακτορικούς. Ἔτσι προσέφυγε στήν εὔκολη λύση ἑνός νεοφιλελεύθερου. Τόν ἀφορισμό: Κάτοχος διδακτορικοῦ, ἴσον τεμπέλης. Αὐτό δέν σημαίνει ὅμως –ἔρχομαι στήν οὐσία τοῦ ζητήματος τώρα– ὅτι τό θέμα πού ἄνοιξε ὁ κύριος Πατέλης γιά τά διδακτορικά στερεῖται πραγματικῆς βάσης. Κατά τήν γνώμη μου ὑπάρχει. Γιατί αὐτό πού κατά βάθος ἤθελε νά ὑποστηρίξει ὁ σύμβουλος τοῦ Πρωθυπουργοῦ εἶναι ὅτι τά διδακτορικά καθυστεροῦν τήν εἴσοδο ταλαντούχων νέων στήν ἀγορά ἐργασίας. Αὐτό πού ἐπίσης ἤθελε –ἐκτιμῶ νά πεῖ– εἶναι ὅτι ἡ προηγούμενη ἐργασιακή ἐμπειρία, ἡ προϋπηρεσία σέ συγκεκριμένο ἀντικείμενο εἶναι χρήσιμη γιά τήν διεκδίκηση μιᾶς θέσης ἐργασίας στόν ἰδιωτικό τομέα. Ἡ «τριβή» ὅπως τήν ὀνόμασε κάποιος, καί τόν πῆραν ἐπίσης μέ τίς πέτρες στό twitter.

Αὐτό πού ἐπίσης θά ἔπρεπε στά σοβαρά νά συζητήσουμε στήν πατρίδα μας κάποτε –καί δέν τό εἶπε ὁ κύριος Πατέλης– εἶναι τί εἶναι τά διδακτορικά καί πῶς ἀπονέμονται τά διδακτορικά σέ ὁρισμένες περιπτώσεις. Τα στοιχεῖα «φωνάζουν»: Ἀπό τό 1990 ἕως τό 2018 ἐκπονήθηκαν στήν Ἑλλάδα 40.554 διδακτορικά. Ἔχουμε 7,3 διδάκτορες ἀνά 1.000 ἄτομα. Ἔνατοι στήν Εὐρώπη. Ὅσοι ἔλαβαν διδακτορικό μέσα στήν κρίση εἶναι ἄνεργοι. Οἱ νεοφιλελεύθεροι ὅμως δέν ἔχουν τέτοια ἀναλυτική ὑπομονή γιά νά προσεγγίζουν ἔτσι τά πράγματα. «Κολλοῦν» τήν ἐτικέττα τοῦ τεμπέλη σέ ὅποιον δέν ἐκτιμοῦν, καί τέλος. Ἀρνοῦνται νά κατανοήσουν. Ποιές εἶναι οἱ βασικές πτυχές τοῦ θέματος; Ἄς μοῦ ἐπιτραπεῖ μία ἄλλη προσέγγιση χωρίς νά διεκδικῶ τό ἀλάθητο. Ζήτημα πρῶτο: Μία ὁλόκληρη γενιά μεγάλωσε στήν Ἑλλάδα μέ τήν θεωρία ὅτι ἡ εἰσαγωγή στό Πανεπιστήμιο καταξιώνει τόν ἐπιτυχόντα καί «στεφανώνει» τίς θυσίες τῆς οἰκογένειας. Σωστά. Ζήτημα δεύτερο: Μία ὁλόκληρη γενιά μεγάλωσε μέ τήν θεωρία, ὅτι τό παιδί δέν πάει πουθενά μέ ἕνα πτυχίο στίς μέρες μας, χρειάζονται καί ἄλλα χαρτιά, μεταπτυχιακά ἤ διδακτορικά γιά νά ἐξασφαλίσει τό μέλλον του. Σωστά καί πάλι. Κανείς ὅμως δέν εἶπε σέ αὐτήν τήν γενιά καί σέ αὐτές τίς οἰκογένειες ὅτι ἐκτός ἀπό τόν τίτλο σπουδῶν καλό εἶναι νά ἔχουν τά παιδιά τους καί γεύση ἀπό τήν ἀγορά ἐργασίας. Ἡ σύνδεση τῶν Πανεπιστημίων μέ τήν παραγωγή πολεμήθηκε στήν Ἑλλάδα ἀπό τήν Ἀριστερά σέ ἀντίθεση μέ τό Ἰσραήλ ὅπου ὅλοι οἱ πτυχιοῦχοι κάνουν πρακτική σέ ἰδιωτικές ἐπιχειρήσεις. Ἀκόμη καί τά περίφημα κοινοτικά προγράμματα Stage τά χρησιμοποιήσαμε γιά πελατειακές πρακτικές. Ὅταν λοιπόν ἀποκαλεῖς ἕναν διδακτορικό φοιτητή συλλήβδην «τεμπέλη» ἐνῶ ὡς πολιτεία δέν τοῦ ἔχεις «περάσει» τόσα χρόνια τήν φιλοσοφία τῆς σύνδεσης τῆς ἔρευνας μέ τήν ἀγορά ἐργασίας, τί ἄραγε περιμένεις ὅτι θά σοῦ συμβεῖ; Ὅτι θά σέ ὑποδεχθοῦν μέ λουλούδια;

Πλέον αὐτῆς τῆς ἀστοχίας Πατέλη –ζήτημα τρίτον– ὑπάρχει ἕνα βαθύτερο θέμα: Τί θεωρεῖται σήμερα διδακτορικό στήν Ἑλλάδα καί πῶς ἀπονέμεται; Ἡ ἀπάντηση εἶναι ἁπλή. Ἔχουμε Πανεπιστήμια πού εἶναι πάρα πολύ αὐστηρά στήν ἀπονομή τῶν τίτλων αὐτῶν διότι γιά νά ἀναγορευτεῖς διδάκτωρ πρέπει νά πεῖς κάτι πολύ καινούργιο καί πολύ καινοτόμο γιά τήν ἐπιστήμη. Δέν εἶναι ἐργασία γιά μάθημα ἐπιλογῆς τό διδακτορικό. Ἔχουμε ὅμως καί Πανεπιστήμια πού δέν εἶναι αὐστηρά. Καί ὁ διδακτορικός τίτλος δέν ἔχει αντίκρυσμα. Ἔχουμε ἐπίσης καί ὀλίγους διδάκτορες –εἶναι κοινά μυστικά αὐτά, γράφονται σέ σάιτ– οἱ ὁποῖοι τήν συγγραφή τῶν διατριβῶν τους τίς ἀναθέτουν σέ τρίτους. Καμμιά φορά καί ἀκαδημαϊκούς! Ἴσως νά ὑπάρχουν καί ἐνεργοί πολιτικοί, νῦν ἤ τέως, πού ἔγιναν διδάκτορες μέ αὐτή τήν μέθοδο. Ἡ ἐπισήμανση ἐδῶ εἶναι ἁπλή: τό τυχόν ἀναξιοκρατικό διδακτορικό δέν σέ ὁδηγεῖ στήν ἀγορά ἐργασίας. Σέ ἀπομακρύνει ἀπό αὐτήν. Καί νά κερδίσεις τήν θέση, θά τήν χάσεις! Οἱ ἐπιχειρήσεις ἀγαποῦν τά στελέχη μέ βαθειά τεχνοκρατική γνώση καί μέ καλή γνώση τῆς ἀγορᾶς. Χωρίς τήν γνώση τῆς ἀγορᾶς, μόνο μέ τήν θεωρία, δέν πᾶς πουθενά. Χωρίς τήν γνώση τῶν θεμάτων, δέν ξεχωρίζεις, οἱ ἄλλοι εἶναι πάντα ἕνα βῆμα μπροστά. Ἐάν λοιπόν ὁ κύριος Πατέλης ἤθελε νά λειτουργήσει παιδευτικά καί νά νουθετήσει τήν γενιά ἀντί νά παραστήσει τόν ξερόλα manager τῶν funds, ὑπῆρχε δρόμος γιά νά ἀκολουθήσει. Ὁ δρόμος τοῦ «ἐξηγῶ» καί τοῦ «ἀναλύω». Ἀντί αὐτοῦ ὅμως ἐπέλεξε τόν γνωστό πολιτικό ρατσισμό τοῦ νεοφιλελεύθερου αὐτοματισμοῦ: «Διδάκτωρ, ἴσον τεμπέλης». Ὅπως πιό πρίν «γκαίυ, ἴσον πιό παραγωγικός στήν ἐργασία». Αὐτή εἶναι ὅμως καί ἡ βαθειά διαφορά τοῦ κοινωνικοῦ φιλελευθερισμοῦ μέ τόν νεοφιλελεθευρισμό. Ὁ πρῶτος προσεγγίζει καί ἀναζητᾶ συναινέσεις. Ὁ δεύτερος ἀφορίζει καί ἀναζητᾶ ἐπιβολές. Δέν ἔχει τύχη στήν Ἑλλάδα τό μοντέλο αὐτό. Θά φανεῖ καί στόν δημόσιο διάλογο γιά τό ἐργασιακό. Ἄν πῆρε ἕνα μάθημα ἀπό τό στραπάτσο του ὁ κύριος σύμβουλος, ἄς εἶναι λοιπόν αὐτό. Εὔχομαι.