Ἡ βίαιη ὡρίμανσις τῶν ΑΕΙ

ΔΥΣΚΟΛΗ, πολύ δύσκολη μεταρρυθμιστική ἄσκηση τό νομοσχέδιο τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας…

… γιά τήν Ἀνώτατη Ἐκπαίδευση σέ ἐκλογική χρονιά. Δύσκολη ἐκ τοῦ ἀποτελέσματος, ὅπως ἐξελίσσονται τά πράγματα: οἱ προωθούμενες ἀλλαγές διαθέτουν τό «καλῶς ἔχειν» τῆς μεγάλης κοινωνίας ἀλλά συναντοῦν σφοδρές τοπικές καί συντεχνιακές ἀντιδράσεις. Δύο εἶναι τά βασικά ζητήματα στά ὁποῖα ἐπικεντρώνεται ὁ δημόσιος διάλογος ἕως σήμερα: ἡ ἵδρυση τῆς Πανεπιστημιακῆς Ἀστυνομίας καί ἡ μείωση τοῦ ἀριθμοῦ τῶν εἰσακτέων ἐξ αἰτίας τῆς θέσπισης βάσης εἰσαγωγῆς. Γεγονός πού μακροπρόθεσμα θά ὁδηγήσει μέ μαθηματική ἀκρίβεια σέ λουκέτο ἀρκετά ἤδη ἡμιθανῆ τμήματα περιφερειακῶν ΑΕΙ. Οἱ ἀντιδράσεις γιά λοιπά θέματα τοῦ νομοσχεδίου εἶναι ὑπαρκτές –κυρίως γιά τούς αἰωνίους φοιτητές καί γιά τό μομέντουμ τῆς μεταρρύθμισης ἐν μέσῳ πανδημίας– ἀλλά ἀναμενόμενες. Καί πάντως ὄχι σημαντικές. Τί νά καταλάβει ἡ Ἀριστερά ἀπό τήν πρόθεση μιᾶς πολιτείας νά ὁρίσει πλαίσιο περαίωσης χρόνου σπουδῶν καί χρονοδιάγραμμα ἔνταξης πτυχιούχου στήν ἀγορά ἐργασίας;

Ἡ ἔννοια τοῦ χρόνου ἦταν πάντοτε σχετική γιά τήν Ἀριστερά. Μονίμως τσακωμένη μέ τό «τώρα», μονίμως ἐρωτευμένη μέ τό «κάποτε». Καί γιά ποιά ἀναστάτωση στήν προετοιμασία τῶν παιδιῶν ὁμιλεῖ ὅταν δέν ἀλλάζει κάτι ἀπό τήν ἐξεταζόμενη ὕλη; Ἀντιπολιτευτικές προφάσεις ἐν ἁμαρτίαις ἐν προκειμένῳ. Πανεπιστημιακή Ἀστυνομία καί ἐξεταστικό εἶναι λοιπόν τά σημαντικά. Ὅσον ἀφορᾶ τό πρῶτο, οἱ κύριοι Πρυτάνεις μας οἱ ὁποῖοι διοικοῦν Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου ἐπιχορηγούμενα ἀπ’ εὐθείας ἀπό τόν προϋπολογισμό, διαφωνοῦν. Μία λένε ὅτι τό ἰσχῦον πλαίσιο ἀσύλου εἶναι ἐπαρκές –ἀλλά ὅταν ἀπαιτεῖται δειλιάζουν νά κάνουν χρήση του καί νά ζητήσουν τήν παρέμβαση τῆς Ἀστυνομίας– μία λένε ὅτι εἶναι ἀντισυνταγματικό νά ὑπάγεται ἡ πανεπιστημιακή ἀστυνομία στό Ὑπουργεῖο Δημόσιας Τάξης, γενικῶς γιά τήν περίπτωσή τους ἰσχύει (ὄχι γιά ὅλους) ἡ παροιμία πού λέει «ὅποιος δέν θέλει νά ζυμώσει δέκα μέρες κοσκινίζει». Μέ τήν ἀσφάλεια τοῦ χρόνου μποροῦμε νά ἀποκαλύψουμε σήμερα ὅτι ὁ Πρύτανης τῆς ΑΣΟΕΕ κύριος Μπουραντώνης εἶχε προειδοποιηθεῖ δίς ἀπό ἀνώτατες ἀρχές γι’ αὐτό πού θά συμβεῖ στόν ἴδιο καί τό Πανεπιστήμιό του ἀπό τούς κουκουλοφόρους καί παρά ταῦτα τότε, μέ τό παλαιό πλαίσιο –τό …ἐπαρκές– ἀρνήθηκε κάθε προληπτική συνδρομή τῶν ἀρχῶν. Καί γνώρισε ἔτσι ἕναν δημόσιο ἐξευτελισμό πού θά μποροῦσε ἄνετα νά εἶχε ἀποφύγει. Οἱ σεβαστοί μας Πρυτάνεις λοιπόν ὀφείλουν νά γνωρίζουν ὅτι δέν λογοδοτοῦν μόνο στό ἐκλεκτορικό σῶμα πού τούς ἀναδεικνύει στό ἀξίωμά τους. Λογοδοτοῦν στήν ἑλληνική κοινωνία ἐν συνόλῳ καί στίς τοπικές κοινωνίες εἰδικά. Ἡγοῦνται ἐπαναλαμβάνω «Νομικῶν Προσώπων Δημοσίου Δικαίου» –ὑπογραμμίζω τό «Δημοσίου»– εἶναι προστάτες τῆς δημόσιας περιουσίας καί διαχειριστές δημοσίου χρήματος. Ἐάν θέλουν νά πληρώνουν ἀπό τήν τσέπη τους τά σπασμένα παράθυρα, τούς σπασμένους νεροχύτες, τά συντετριμμένα πλακάκια, τά ἀποκαΐδια τῶν ἐργαστηρίων καί δέν ξέρω τί ἄλλο ἐπειδή φοβοῦνται νά ἀσκήσουν δημόσια ἐξουσία, τότε ἄς σηκώσουν τό χέρι καί ἄς τό ποῦν δυνατά στήν Νίκη Κεραμέως.

Ὅλο καί κάποια νομική λύση θά βρεθεῖ γιά νά ἀναλάβουν οἱ ἴδιοι, ἀφοῦ τόσο πολύ διαφωνοῦν μέ τήν ἀστική εὐθύνη γιά κάθε μελλοντική ζημία τῆς πανεπιστημιακῆς περιουσίας. Ἀλλά καί αὐτή ἀκόμη θά εἶναι ἐλλιπής. Διότι μέ τόν νέο ποινικό κώδικα οἱ ποινές ἀκόμη καί γιά τήν καταστροφή τῆς δημόσιας περιουσίας εἶναι χάδι! Αὐτό πού ἐξοργίζει ἐν προκειμένῳ τόσο μέ αὐτό τό ζήτημα τῆς Ἀστυνομίας ὅσο καί μέ τό ἄλλο μεγάλο θέμα τῆς ἰδιωτικῆς ἀνώτατης ἐκπαίδευσης (πού δέν ἔχουμε), εἶναι πόσο κόπο πρέπει νά καταβάλλεις στήν Ἑλλάδα προκειμένου νά πείσεις συγκεκριμένες κοινωνικές ὁμάδες γιά κάτι πού ἀποτελεῖ προαιώνιο θεσμό σέ ὅλον τόν ἀνεπτυγμένο κόσμο. Ἡ καθυστέρηση ἐδῶ εἶναι μνημειώδης. Φοιτοῦν ὅλα τά καλά παιδιά στά ξένα πανεπιστήμια, κάθονται «κυρίες» γιατί ἐκεῖ δέν τούς «παίρνει» νά ὑποδύονται τούς «μάγκες» –ἀποβάλλονται– καί ἅμα τῇ ἐπιστροφῇ τους ἐδῶ γιά τό ἴδιο ἀκριβῶς θέμα σηκώνουν καί ἰδεολογικό φλάμπουρο. Βλέπουν τί γίνεται στήν γειτονιά μας (τά Κυπριακά ἰδιωτικά ΑΕΙ ἔχουν 11.500 Ἕλληνες φοιτητές καί 30.000 ξένους –ἡ οἰκονομία τῆς Μεγαλονήσου στηρίζεται σέ αὐτά καί στίς χρυσές βίζες), χαζεύουν τόν Δασκαλάκη, τόν Χρηστάκη, τόν Δερμιτζάκη πού σταδιοδρομοῦν ἔξω, ἀλλά ὅταν ἀνοίγει συζήτηση γιά τό ἄρθρο 16, τοῖχος. Συνάντηση μέ τόν τοῖχο. Ὁ νόμος καί ἡ τάξη στά ἑλληνικά πανεπιστήμια πού στήν πραγματικότητα ἀποτελεῖ στόχο κοινωνικῆς δικαιοσύνης –νά μήν ἀποκαθιστοῦν οἱ ἀδύναμοι φορολογούμενοι ἀπό τό ὑστέρημά τους τίς ζημιές τῶν ἀντιεξουσιαστῶν– εἶναι λοιπόν τό ἕνα θέμα τριβῆς. Ἡ Κεραμέως σέ αὐτό ἔχει τήν κοινωνία μαζί της, τά προβλήματα θά ἐμφανιστοῦν ὅταν θά ἀρχίσει νά ἐφαρμόζεται ὁ νόμος. Ἐκεῖ σᾶς θέλω! Πᾶμε τώρα στό δεύτερο μεγάλο πρόβλημα τῆς ἐξίσωσης: τήν καθιέρωση τῆς ἐλάχιστης βάσης εἰσαγωγῆς καί τήν μείωση τῶν εἰσακτέων. Ἰδεολογικά ἡ μεταρρύθμιση πατᾶ πάνω σέ γερή βάση, ἡ συγκυρία ὡστόσο παρουσιάζει ἰδιαιτερότητες. Πατᾶ σέ γερή βάση γιατί κανείς νουνεχής πολίτης δέν συμφωνεῖ μέ τό χάλι τῆς εἰσαγωγῆς στά Πανεπιστήμια μέ λευκή κόλλα. Δέν ἀποτελεῖ αὐτονόητο κοινωνικό δικαίωμα ἡ πρόσβαση στήν Ἀνώτατη Ἐκπαίδευση. Ἀποτελεῖ δικαίωμα ὑπό διεκδίκηση.

Τίποτε δέν χαρίζεται στήν ζωή ἀπό τά ἀποδυτήρια. Ἄν θέλεις νά κερδίσεις πρέπει νά μπεῖς στόν ἀγωνιστικό χῶρο καί νά καταβάλλεις κόπο. Ἡ πολιτεία πού ἀποστέλλει στήν νεολαία της τό μήνυμα, ὅτι ὅλα εἶναι εὔκολα, δωρεάν καί χαρισμένα ἀπό τήν ἀρχή, εἶναι μιά πολιτεία χαμένη. Κατά τοῦτο ἡ ἐπαναφορά τῆς ἐλάχιστης βάσης εἰσαγωγῆς καί μάλιστα στό ἐπίπεδο τοῦ 8,5 –οὔτε κἄν τοῦ 10– εἶναι σωστή. Ὅταν παύει τό ἐλευθέρας στήν εἰσαγωγή στό Πανεπιστήμιο καί δυσκολεύει ὁ στόχος, τότε καταξιώνεται πράγματι καί ἡ οἰκογένεια, ὁ πατέρας καί ἡ μητέρα, γιά τήν ἀνατροφή καί τήν ἐκπαίδευση πού ἔδωσαν στό βλαστό τους. Δικαία ἡ ὑπερηφάνεια. Σωστά καί ἐδῶ λοιπόν ὅλα. Μέ μία διαφορά ὅμως: Ἐπιχειρεῖται βίαιη ὡρίμανσις σέ ἐκλογική χρονιά. Ἡ μείωση τῶν εἰσακτέων σέ συνδυασμό μέ τήν νέα νομοθεσία γιά τίς μετεγγραφές πλήττει εὐθέως τίς περιφερειακές οἰκονομίες. Καί ἄν αὔριο μποῦν λουκέτα σέ ἡμιθανῆ τμήματα πού πάντως τονώνουν τήν τοπική κατανάλωση στήν ἔρημο ἑλληνική χώρα, τότε τό πολιτικό πρόβλημα δέν θά ἀργήσει νά ἐμφανιστεῖ. Ναί, ἦταν πελατειακό τό σύστημα κάθε πόλη καί Πανεπιστήμιο, ἀλλά αὐτήν εἰδικά τήν χρονιά τό ἐπιχείρημα δέν πιάνει. Εἶναι ἀμφιβόλου ἀποτελεσματικότητος. Τί θά πεῖ ἡ Πολιτεία στόν ἔμπορο, στόν καταστηματάρχη, στόν προμηθευτή τοῦ τοπικοῦ ΑΕΙ σέ συνθῆκες πανδημίας; Ἀφοῦ σᾶς τά ἔκλεισα ὅλα, νά σᾶς κλείσω τώρα καί τό τοπικό ΑΕΙ γιά νά κάνω τήν μεγάλη μεταρρύθμιση; «Βρῆκες τήν ὥρα!» θά τῆς ἀπαντήσουν οἱ τοπικές κοινωνίες καί θά ἀντιδράσουν ἀναλόγως στίς κάλπες. Θεωρῶ ὅτι ἡ Ὑπουργός Παιδείας ἀντιλαμβάνεται ποιός εἶναι ὁ πολιτικός κίνδυνος πού διατρέχει ἡ Κυβέρνηση ἀπό τυχόν τέτοια λουκέτα. Ἀλλά τό ζήτημα πού ἐγείρεται τήν ξεπερνᾶ, ἀφορᾶ τήν Κυβέρνηση στό σύνολό της. Ἡ ἀλλαγή τοῦ χάρτη τῆς Ἀνώτατης Ἐκπαίδευσης καί ἡ ἀναστολή τῆς λειτουργίας τμημάτων πού ὑπολειτουργοῦν στήν Περιφέρεια ἐπιβάλλεται νά συνοδευτεῖ ἀπό χειροπιαστά ἀναπτυξιακά ἰσοδύναμα. Μοῦ εἶναι δύσκολο νά καταλάβω γιατί τά νέα κέντρα τῆς Microsoft θά ἐγκατασταθοῦν στό Λαύριο (προκειμένου νά ἀνέβουν οἱ ἀντικειμενικές ἀξίες τῆς περιοχῆς) καί ὄχι στήν χειμάζουσσα Δυτική Μακεδονία ἄς ποῦμε. Ἀγαπῶ τό Λαύριο, ἀλλά τό πρόβλημά μας εἶναι στόν βορρᾶ καί εἰδικά στίς ἀκριτικές περιοχές. Τά ἀναπτυξιακά ἰσοδύναμα μπορεῖ νά εἶναι καί ἐκπαιδευτικά ἰσοδύναμα. Ἄν φοβοῦνται τά λουκέτα οἱ κύριοι Πρυτάνεις, προοπτική πού ὁδηγεῖ στήν συρρίκνωση τῶν βιλαετίων, ἄς προτείνουν συμπράξεις δημοσίων-ξένων ΑΕΙ γιά μεταπτυχιακά μέ δίδακτρα σέ κάθε πόλη τῆς ἑλληνικῆς περιφέρειας πού εἶναι ἀρρήκτως συνδεδεμένη μέ τήν ἱστορία, τήν φιλοσοφία καί ἄλλες ἐπιστῆμες.

Οἱ κλασσικές σπουδές ἐπανέρχονται. Οἱ Δελφοί, ἡ Ἀρχαία Ὀλυμπία, ἡ Κνωσός, ἡ Ἀρχαία Μεσσήνη, ἡ Βεργίνα, ὁ Γράμμος, ἡ Σαμοθράκη, ἡ Μαρώνεια, ἡ Κῶς, ἡ Αἴγινα τοῦ Καποδίστρια, τό Ναύπλιο ὅπου λειτουργεῖ παράρτημα τῆς βιβλιοθήκης τοῦ Χάρβαρντ (τά παραδείγματα ἐνδεικτικά) ἀποτελοῦν ἰδανικούς τόπους γιά νέα πανεπιστημιακά τμήματα. Καθόμαστε πάνω σέ χρυσάφι καί ἀντί νά τό ἐκμεταλλευτοῦμε, μιζεριάζουμε, ἀντιδικοῦμε, κλαυθμηρίζουμε γιά τήν κακή μας μοῖρα καί τήν ἄδικη τήν κενωνία. Δέν πάει ἔτσι. Ὀφείλουμε νά «ξεκουνηθοῦμε». Συμπεραίνω λοιπόν: ἡ προστασία τῆς δημόσιας περιουσίας τῶν ΑΕΙ εἶναι ἐκ τῶν ὧν οὐκ ἄνευ, ἐκτίθενται οἱ Πρυτάνεις πού διαφωνοῦν. Ἡ μείωση τῶν εἰσακτέων καί ἡ βάση εἶναι σωστά μέτρα, ἀλλά χωρίς ἀναπτυξιακά ἰσοδύναμα φοβᾶμαι πώς δέν θά ἐκτιμηθοῦν ἰδιαιτέρως σέ ἐκλογική χρονιά. Αὐτά!