Μάθημα εὐρωπαϊκῆς πολιτικῆς ἡγεσίας

EINAI ΣΥΝΗΘΕΣ στήν πολιτική νά ἀποκαλοῦμε κάποιον μέ τόν ἀγγλικό ὅρο statesman…

… προκειμένου νά ὑπογραμμίσουμε τήν προσήλωσή του στήν ἐφαρμογή μίας σωστῆς ἀπόφασης κόντρα στίς λαϊκές ἀντιδράσεις. Προκειμένου νά ἀναδείξουμε ὅτι ὁ πολιτικός αὐτός καταφέρνει καί ἐπιβάλλεται στούς πολλούς μέ τήν προσωπικότητά του, κάμπτοντας τίς πρόσκαιρες ἀντιρρήσεις. Πείθοντας ἐν τέλει τούς πολλούς γιά τό σωστό. Ὁ Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς ἦταν statesman. Κέρδισε ἐκλογές στήν δεκαετία τοῦ 1960 διακηρύσσοντας ἀπό μπαλκόνι στόν Βόλο ὅτι δέν πρόκειται νά διαγράψει χρέη ἀπό δάνεια ἀγροτῶν πού ἀποτελοῦσαν τόν κορμό τῶν συγκεντρωμένων! Δυστυχῶς δέν εἶναι ἰδιαίτερα δόκιμη ἀκόμη ἡ χρήση τοῦ ὅρου stateswoman. Ἐάν ἦταν ἡ Καγκελλάριος Μέρκελ, θά διεκδικοῦσε μέ τό σπαθί της αὐτόν τόν τίτλο γιά ὅσα ἔκανε κατά τήν ὑπερδεκαπενταετῆ θητεία της γιά τήν χώρα της. Γιά τίς ἄλλες χῶρες ἴσως ὄχι, ἀλλά γιά τήν δική της χώρα, ναί. Ἡ Καγκελλάριος Μέρκελ δέχθηκε μιά πρωτοφανῆ ἐπίθεση μέσα στήν Γερμανία ἀλλά καί ἔξω ἀπό αὐτήν, ἀμέσως μετά τήν εἰσβολή τῆς Ρωσσίας στήν Οὐκρανία.

Θεωρήθηκε περίπου ὑπαίτια γιά τό γεγονός ὅτι ὁ Πούτιν πῆρε «ἀέρα» ἐξ αἰτίας τῆς στρατηγικῆς συνεργασίας πού ἀναπτύχθηκε στίς σχέσεις τῶν δύο χωρῶν ἐπί τῶν ἡμερῶν τῆς καγκελλαρίας της. Τῆς ὑπεβλήθη ἕως καί …αἴτημα νά ζητήσει συγγνώμη γιά τίς ἐπιλογές της στήν ἐξωτερική πολιτική. Ἐπιχειρήθηκε μέ τίς γνωστές σαξονικές μεθόδους ἡ δολοφονία χαρακτῆρα της, ἀκόμη καί μέ τήν διακίνηση πλαστῶν φωτογραφιῶν πού τήν ἐμφάνιζαν ὡς …ἀνθρώπινο ράκος. Παλαιά στό κουρμπέτι, ἀπό ἄλλη στόφα πολιτικῆς καί πολιτικῶν, σπουδαγμένη στό πανεπιστήμιο «Χέλμουτ Κώλ» (ἀσχέτως ἄν στήν πορεία κ.τ.λ. κ.τ.λ.) ἡ Μέρκελ δέν πτοήθηκε. Ἄφησε τόν χρόνο νά κυλήσει καί ἐπέλεξε νά δώσει τίς ἀπαντήσεις της στό φῶς τῆς ἡμέρας. Σέ μιά δημόσια συζήτηση διάρκειας 1.38.00΄ ἐνώπιον ἀκροατηρίου. Ἔχει ἀξία νά διαβάσουμε τί ἀπάντησε στίς κατηγορίες (ἀντιγράφω ἀπό τό ieidiseis.gr):

«Στήν πρώτη δημόσια συνέντευξή της μετά τήν ἀποχώρησή της ἀπό τήν ἐξουσία τόν Δεκέμβριο, ἡ Μέρκελ ὑποστήριξε ὅτι ὁ Ρῶσσος πρόεδρος Βλαντιμήρ Πούτιν θά εἶχε εἰσβάλει πλήρως στή γειτονική χώρα πολύ νωρίτερα, ἐάν αὐτή καί ἄλλοι σύμμαχοι δέν εἶχαν λάβει ἀμφιλεγόμενες ἀποφάσεις, ὅπως τό μπλοκάρισμα τῆς προσπάθειας ἔνταξης τῆς Οὐκρανίας στή στρατιωτική συμμαχία τοῦ ΝΑΤΟ τό 2008, ἤ τήν διαπραγμάτευση τῶν εἰρηνευτικῶν συμφωνιῶν τοῦ Μίνσκ τό 2014 καί τό 2015, τίς ὁποῖες ἡ Οὐκρανία θεώρησε ὡς μειονεκτικές γιά τή δική της ἀσφάλεια. “Δέν κατηγορῶ τόν ἑαυτό μου” εἶπε ἡ Μέρκελ στό κοινό στό θέατρο Berliner Ensemble στή γερμανική πρωτεύουσα, ὅπως μεταδίδει τό Politico. “Προσπάθησα νά ἐργαστῶ πρός τήν κατεύθυνση τῆς ἀποτροπῆς τῆς ἀταξίας. Καί ἄν ἡ διπλωματία δέν πετύχει, αὐτό δέν σημαίνει ὅτι ἦταν λάθος. Ἑπομένως, δέν καταλαβαίνω γιατί νά πῶ: “Ἦταν λάθος: Καί ἑπομένως δέν θά ζητήσω συγγνώμη”.

Ὡστόσο, ἡ Μέρκελ –ἡ ὁποία καταδίκασε τήν εἰσβολή τοῦ Πούτιν ὡς “μιά βάναυση ἐπίθεση κατά παράβαση τοῦ διεθνοῦς δικαίου γιά τήν ὁποία δέν ὑπάρχει καμμία δικαιολογία”– ἔδειξε ἐπίσης μία κάποια διάθεση αὐτοκριτικῆς: εἶπε ὅτι ἀπέτυχε κατά τήν διάρκεια τῆς θητείας της “νά δημιουργήσει μιά ἀρχιτεκτονική ἀσφάλειας πού θά μποροῦσε νά εἶχε ἀποτρέψει αὐτόν τόν [πόλεμο] ἀπό τοῦ νά συμβεῖ”.

Ὁ Οὐκρανός Πρόεδρος Βολόντυμυρ Ζελένσκυ τόν Ἀπρίλιο κάλεσε τή Μέρκελ καί τόν Γάλλο πρώην Πρόεδρο Νικολά Σαρκοζύ, ὑποστηρίζοντας ὅτι ἡ μακροχρόνια πολιτική τους γιά “παραχωρήσεις πρός τήν Ρωσσία” καί ἡ ἀντίθεσή τους στό νά βάλουν τήν Οὐκρανία καί τή Γεωργία σέ μιά πορεία πρός ἔνταξη στό ΝΑΤΟ εἶχαν ἐνθαρρύνει τήν Μόσχα νά σκεφτεῖ ὅτι “τούς ἐπιτρέπεται νά κάνουν ὅ,τι θέλουν” μέ τήν Οὐκρανία καί διαπράττουν “ἀκόμη καί τά πιό φρικτά ἐγκλήματα πολέμου”, ὅπως στήν Μπούτσα.

Ὡστόσο, ἡ Μέρκελ ὑπερασπίστηκε τήν Τρίτη τήν ἀπόφασή της νά μήν χορηγήσει στήν Οὐκρανία τό λεγόμενο Σχέδιο Δράσης γιά Μέλος τοῦ ΝΑΤΟ στή σύνοδο κορυφῆς τῆς συμμαχίας στό Βουκουρέστι τό 2008, ἀναφέροντας δύο λόγους: Πρῶτον, εἶπε ὅτι ἡ Οὐκρανία “δέν ἦταν μιά δημοκρατικά ἑνοποιημένη χώρα” τότε, ἀκόμα ἐπηρεάζεται ἔντονα ἀπό τούς ὀλιγάρχες καί μαστίζεται ἀπό τή διαφθορά. Δεύτερον, ἡ Μέρκελ εἶπε ὅτι ἦταν πεπεισμένη ὅτι ἕνα τέτοιο βῆμα θά εἶχε σίγουρα ὁδηγήσει σέ πόλεμο.

“Ἤμουν ἀπόλυτα σίγουρη ὅτι ὁ Πούτιν δέν θά ἄφηνε ἁπλῶς [τήν ἔνταξη τῆς Οὐκρανίας στό ΝΑΤΟ] νά συμβεῖ. Αὐτό θά ἦταν μιά κήρυξη πολέμου γι’ αὐτόν” εἶπε, ὑποστηρίζοντας ὅτι ὁ Ρῶσσος ἡγέτης θά εἶχε χρησιμοποιήσει τή διαδικασία ἔνταξης στό ΝΑΤΟ, κατά τήν ὁποία ἡ Οὐκρανία πιθανότατα δέν θά εἶχε ἀκόμη ἐπωφεληθεῖ ἀπό τίς ἀμοιβαῖες ἐγγυήσεις ἀσφάλειας τῆς συμμαχίας, γιά νά “κάνει κάτι”».

“Ἡ ἐκτίμησή μου εἶναι ἀρκετά σαφής: Ἐάν τό Σχέδιο Δράσης γιά τήν Ἔνταξη εἶχε ἐπανέλθει τότε, [ὁ πόλεμος πού ἀντιμετωπίζουμε τώρα] θά εἶχε συμβεῖ ἀκόμη πιό γρήγορα” εἶπε ἡ Μέρκελ.

Χρησιμοποίησε ἕνα παρόμοιο ἐπιχείρημα γιά νά ὑπερασπιστεῖ τήν κληρονομιά της στίς τελικά ἀποτυχημένες συμφωνίες τοῦ Μίνσκ, πού ἀποσκοποῦσαν στή διασφάλιση τῆς εἰρήνης στήν ἀνατολική Οὐκρανία, ὅπου αὐτονομιστές πού ὑποστηρίζονταν ἀπό τή Ρωσσία εἶχαν ἐμπλακεῖ σέ ἔνοπλη σύγκρουση μέ οὐκρανικά στρατεύματα ἀπό τό 2014.

Ἐάν αὐτές οἱ εἰρηνευτικές συμφωνίες δέν εἶχαν διαπραγματευτεῖ, “ὁ Πούτιν θά μποροῦσε νά εἶχε προκαλέσει τεράστια ζημιά στήν Οὐκρανία” τό 2014, ὑποστήριξε, προσθέτοντας ὅτι τά ἑπτά χρόνια ἀπό τότε ἦταν “πολύ σημαντικά” γιά νά ἀναπτυχθεῖ ἡ Οὐκρανία τόσο δημοκρατικά ὅσο καί στρατιωτικά, τώρα σέ θέση νά ἀντισταθεῖ στά ρωσσικά στρατεύματα πιό ἀποτελεσματικά ἀπό ὅ,τι θά μποροῦσε τό 2008 ἤ τό 2014.

Ἡ Μέρκελ εἶπε ἐπίσης ὅτι “σέ καμμία στιγμή δέν ἐνέδωσε σέ αὐταπάτες”, ὅτι ἡ γερμανική πολιτική Wandel durch Handel (ἀλλαγή μέσῳ τοῦ ἐμπορίου) θά ἄλλαζε πραγματικά τή συμπεριφορά τοῦ Πούτιν. “Δέν ἤμουν ἀφελής”, εἶπε ἡ Μέρκελ, ὑποστηρίζοντας ὅτι προειδοποίησε ἐπανειλημμένα ὅτι ὁ Πούτιν “θέλει νά καταστρέψει τήν ΕΕ ἐπειδή τή βλέπει ὡς πρόδρομο τοῦ ΝΑΤΟ.”

Ὡστόσο, ὑποστήριξε ὅτι θεωροῦσε σωστό νά συνεχίσει “τοὐλάχιστον κάποιες ἐμπορικές σχέσεις” μέ τήν Ρωσσία, συμπεριλαμβανομένου τοῦ ἀμφιλεγόμενου ἀγωγοῦ φυσικοῦ ἀερίου Nord Stream 2 (τόν ὁποῖο ὁ διάδοχός της Ὄλαφ Σόλτς τελικά ἐγκατέλειψε πρίν ἀπό τήν εἰσβολή στήν Οὐκρανία), λέγοντας: “Δέν μπορεῖτε νά ἀγνοεῖτε ὁ ἕνας τόν ἄλλον ἐντελῶς”».

Νά γιατί ὑποστηρίζω ὅτι ἡ Μέρκελ ἔδωσε μάθημα εὐρωπαϊκῆς πολιτικῆς ἡγεσίας σέ μιά τόσο δύσκολη διεθνῆ συγκυρία. Διότι ἔβαλε θαρραλέα μπροστά τό συμφέρον τῆς Εὐρώπης χωρίς νά ὑπολογίζει τίς ἀτλαντικές ἀντιδράσεις, καί ἄς ἦταν κλασσική φίλη τῶν ΗΠΑ. Ἡ ἄποψή της ὅτι ἡ Ρωσσία ἔπρεπε νά ἐνταχθεῖ στήν εὐρύτερη ἀρχιτεκτονική ἀσφαλείας τῆς Εὐρώπης καί ἡ θέση της γιά τόν Nordstream2 ὅτι «δέν μπορεῖς νά ἀγνοεῖς ἐντελῶς τόν ἄλλο», τήν κατατάσσουν αὐτοδικαίως στήν χορεία τῶν stateswomen. Καί δείχνουν γιατί ὁ Σόλτς δέ θά μείνει 16 χρόνια στήν καγκελλαρία ὅπως ἐκείνη.