Οἱ ἀπρόβλεπτοι πάντα κερδίζουν
Η ΑΝΑΛΥΣΗ ΜΑΣ γιά τήν τουρκική ἐξωτερική πολιτική ἔχει καταντήσει κλισέ. Παρατηρῶντας τήν ἄνεση μέ τήν ὁποία ἐπικοινωνεῖ ὁ Πρόεδρος Ἐρντογάν τόσο μέ τόν Ἀμερικανό Πρόεδρο Μπάιντεν ὅσο καί μέ τόν Ρῶσσο Πρόεδρο Πούτιν, συνήθως λέμε εἰρωνικά ὅτι ἔτσι πάντοτε λειτουργοῦσε ἡ γειτονική χώρα στούς πολέμους: ὡς ἐπιτήδειος οὐδέτερος. Καί ὡς ἁλατοπίπερο στήν ἀνάλυσή μας προσθέτουμε καί τό ὄνομα τοῦ συγγραφέα Βέμπερ πού ἔγραψε τό ὁμότιτλο βιβλίο γιά τή συμπεριφορά τῆς Τουρκίας στούς πολέμους ἄλλων αἰώνων. Εὔκολη λύση. Πολύ εὔκολη θά λέγαμε. Ἁπλοϊκή, ἁπλουστευτική, ρηχή.
Δέν μᾶς προβληματίζει καθόλου τό γεγονός ὅτι ὁ Τοῦρκος Πρόεδρος Ἐρντογάν ἀπό τή μία ἀγοράζει ρωσσικά ὅπλα ἀπό τήν ρωσσική ὁμοσπονδία, ἀπό τήν ἄλλη πουλᾶ τουρκικά drones στήν Οὐκρανία καί, στό τέλος, καταφέρνει καί τοῦ σηκώνει τό τηλέφωνο ὁ Ἀμερικανός Πρόεδρος. Δέ μᾶς προξενεῖ ἐντύπωση ὅτι μέσα σέ λίγες μέρες ἐπισκέφτηκε τήν γειτονική χώρα ὁ Ἰσραηλινός Πρόεδρος, ὁ Ἀρμένιος ὑπουργός Ἐξωτερικῶν παρακαλῶ –καθώς οἱ δύο χῶρες μετά ἀπό ὅσα συνέβησαν στό Ἀζερμπαϊτζάν ἔχουν ἔρθει πολύ κοντά, ὥστε νά ἀναγνωριστοῦν τά νέα σύνορα στό Ναγκόρνο-Καραμπάχ!– τήν ἐπισκέφτηκε ἐπίσης ὁ Ρῶσσος ὑπουργός Ἐξωτερικῶν Σεργκέι Λαβρόφ καί ὁ Οὐκρανός ὁμόλογός του κύριος Κουλέμπα, ἐνῶ ἐκκρεμεῖ καί ἡ ἐπίσκεψη τοῦ Γερμανοῦ Καγκελλαρίου κυρίου Σόλτς στήν Ἄγκυρα.
Δέν ξεχνᾶμε βεβαίως ὅτι αὔριο θά συναντηθεῖ καί θά γευματίσει μέ τόν Τοῦρκο Πρόεδρο ὁ Ἕλληνας Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης στήν Κωσταντινούπολη. Τό βασικό ἐρώτημα πού προκύπτει λοιπόν εἶναι γιατί τά καταφέρνουν οἱ Τοῦρκοι ἐκεῖ πού δέν τά καταφέρνουμε ἐμεῖς. Καί τί διαφορετικό θά μπορούσαμε νά κάνουμε ἐμεῖς πέρα ἀπό τό νά διακηρύσσουμε ὅτι εἴμαστε προβλέψιμοι σύμμαχοι, ὅτι δέν θά ἀγοράσουμε ποτέ ρωσσικά ὅπλα ξανά, ὅτι οἱ Ρῶσσοι ἐπιχειρηματίες δέν εἶναι καλοδεχούμενοι στήν Ἑλλάδα καί ὅτι στέλνουμε ὅπλα στόν ὑπάλληλο τῆς Δύσεως Ζελένσκυ, ἀπό τόν φόβο μήν τυχόν καί δέν μᾶς δείξουν ἀλληλεγγύη οἱ σύμμαχοί μας ἄν βρεθοῦμε στήν ἴδια κατάσταση. Νομίζω ὅτι οἱ ἀπαντήσεις εἶναι εὔκολες, ἡ ἐφαρμογή τους ἴσως εἶναι ἐνδεχομένως δύσκολη ἀπό μιά ἑλληνική ἐλίτ, ἡ ὁποία σπούδασε στή Δύση καί νοιώθει ἄνετα μόνο μαζί της. Οἱ Τοῦρκοι τά καταφέρνουν γιατί δέν θεωροῦνται δεδομένοι. Γιατί ὁ Πρόεδρος Ἐρντογάν εἶναι ἀπρόβλεπτος. Γιατί στίς διεθνεῖς διαπραγματεύσεις ζητᾶ ἀνταλλάγματα γιά τή χώρα του καί ὄχι προσωπικά γιά τόν ἑαυτό του. Ἤ τοὐλάχιστον ὄχι μόνο γιά τόν ἑαυτό του. Μέ συνέπεια νά θεωρεῖται ἀξιόπιστος συνομιλητής τοῦ ὁποίου οἱ κόκκινες γραμμές εἶναι γνωστές ἐκ τῶν προτέρων. Δέν εἶναι ὅλα μαῦρο ἄσπρο στόν νέο κόσμο πού ἀναδύεται. Ὑπάρχουν ἐπιλογές. Ἀρκεῖ κανείς νά ἔχει τήν τόλμη νά τίς υἱοθετήσει καί νά τίς ὑπηρετήσει.
Τό παλαιό δόγμα τοῦ Ψυχροῦ Πολέμου, ἡ ἐπαναφορά τοῦ ὁποίου ἐπιδιώκεται καί σήμερα, ἦταν τό περίφημο «ὅποιος δέν εἶναι μαζί μας εἶναι ἐναντίον μας.» Ὁ Ἐρντογάν δέν διάλεξε ξεκάθαρα στρατόπεδο ὅπως δέν διάλεξαν κι ἄλλες χῶρες, ὅπως ἡ Αὐστρία, γιά παράδειγμα. Προέταξε τό ἐθνικό του συμφέρον ἀντί ἑνός ἀσαφοῦς ἰδεολογικοῦ συμφέροντος σέ ἕναν κόσμο τοῦ ὁποίου οἱ διαχωριστικές γραμμές καταρρέουν. Ὅπως προκύπτει ἄλλως τε ἀπό τήν διπλωματική ἱστορία κάθε 60, 70 χρόνια, οἱ συσχετισμοί ἀλλάζουν, καί αὐτό ἀποτυπώνεται στήν αἴγλη τῶν διεθνῶν ὀργανισμῶν. Κάποτε ἔλαμπαν ἡ Κοινωνία τῶν Ἐθνῶν, ἡ Δυτικο-ευρωπαϊκή Ἕνωση, τό Σύμφωνο τῆς Βαρσοβίας, ἡ ἀντίστοιχη ΕΟΚ τῶν ἀνατολικῶν πού ὀνομαζόταν Κομεκόν.
Ὅταν ἄρχισε ἡ φθορά, οἱ ὀργανισμοί αὐτοί ἀντικαταστάθηκαν ἀπό ἄλλους ὅπως ὁ ΟΗΕ. Σήμερα ἡ Τουρκία μαζί μέ τήν Κίνα, τήν Ρωσσία, τό Πακιστάν καί τήν Ἰνδία πρωταγωνιστοῦν στήν ἵδρυση νέων διεθνῶν ὀργανισμῶν, ὅπως γιά παράδειγμα ἡ συνεργασία τῆς Σαγκάης. Καθώς ὁ κόσμος στρέφεται πλέον ἀνατολικά. Ἐπίσης ἡ γειτονική χώρα δραστηριοποιεῖται πολύ ἔντονα στήν Ἀφρική καί στήν Μέση Ἀνατολή ὅπου μόλις τώρα ἐμεῖς ἀρχίσαμε νά ἀποκτοῦμε ἰσχυρά ἐρείσματα. Ἀκόμη καί τό Κατάρ καί τά Ἡνωμένα Ἀραβικά Ἐμιράτα μέ τά ὁποῖα φλερτάραμε μόλις κατέρρευσε τό Ἀφγανιστάν, ἔσπευσαν νά ἀποκαταστήσουν τίς σχέσεις τους μέ τό καθεστώς Ἐρντογάν. Ὅπως καί τό κράτος τοῦ Ἰσραήλ ἐναντίον τῶν ἡγετῶν τοῦ ὁποίου ὁ Ἐρντογάν ἔχει πεῖ στό παρελθόν ἀσύλληπτες ὕβρεις.
Τί ἀποδεικνύει αὐτό; Ὅτι πράγματι στήν ἐξωτερική πολιτική δέν ὑπάρχουν μόνιμοι φίλοι ἀλλά μόνιμα συμφέροντα. Τί διαφορετικό θά μπορούσαμε νά εἴχαμε κάνει ἐμεῖς στήν οὐκρανική κρίση; Μά νά μήν εἴμαστε βασιλικότεροι τοῦ βασιλέως. Ἀμερικανικότεροι τῶν Ἀμερικανῶν. Μόλις τόν Δεκέμβριο τοῦ 2021 ὁ Πρωθυπουργός συναντήθηκε μέ τόν Πρόεδρο Πούτιν στό Σότσι τῆς Ρωσσίας καί ὁ ὑπουργός ἐνέργειας Κώστας Σκρέκας μέ τόν πρόεδρο τῆς Γκάζπρομ Ἀλεξέυ Μίλλερ στήν Ἁγία Πετρούπολη. Ζητῶντας τί; Καλύτερες τιμές φυσικοῦ ἀερίου γιά τήν Ἑλλάδα ἐν μέσῳ ἐνεργειακῆς κρίσης πού δέν πυροδοτήθηκε ἀπό τόν πόλεμο στήν Οὐκρανία, ἀλλά εἶχε ἤδη ξεσπάσει μετά τό διαφαινόμενο τέλος τῆς πανδημίας καί τίς ἀνισορροπίες τοῦ διεθνοῦς συστήματος.
Προφανῶς καί ἡ Ἑλλάδα ἔπρεπε νά καταδικάσει μέ δριμύτητα τήν εἰσβολή στήν Οὐκρανία, ὄχι γιά λόγους ἰδεολογικούς ἀλλά γιά λόγους ἐθνικούς. Καί γιατί τό Κυπριακό –ζήτημα κατοχῆς καί εἰσβολῆς– εἶναι ἀνοιχτό ἀλλά καί γιατί τό δικαίωμα τῆς αὐτοδιάθεσης μειονοτήτων πού ἐπικαλέστηκε ὁ Πούτιν γιά νά εἰσβάλει στίς λαϊκές δημοκρατίες τοῦ Ντονμπάς ὑπέρ τῶν ρωσσοφώνων, θά μποροῦσε, ἄν εἴχαμε σιωπήσει, νά τό ἐπικαλεστεῖ στό μέλλον γιά νά πραγματοποιήσει ἐπέμβαση στήν Θράκη ὑπέρ τῶν ἐκεῖ τουρκόφωνων ὁ Ἐρντογάν. Ἦταν μονόδρομος λοιπόν ἡ ἀπερίφραστη καταδίκη τῆς ρωσσικῆς εἰσβολῆς. Τά ὑπόλοιπα ὅμως ἦταν ἀχρείαστα!
Ὁ πόλεμος θά λήξει μέ τόν ἕνα ἤ μέ τόν ἄλλο τρόπο. Ἡ Ρωσσία εἴτε κερδίσει εἴτε χάσει θά παραμείνει ἰσχυρή περιφερειακή δύναμη καί μάλιστα ἰσχυρή δύναμη στήν Μεσόγειο. Κέρδισε τόν πόλεμο στήν Συρία, εἶναι παροῦσα στήν Λιβύη, ἐνῶ ἄν θά ἤθελε νά κάνει ζημιά στήν νοτιανατολική πτέρυγα τοῦ ΝΑΤΟ θά μποροῦσε νά βοηθήσει σέ ὅποια κατάσταση κι ἄν ἦταν τόν Πρόεδρο Ἐρντογάν στρατιωτικά. Νά προκαλέσει τό θερμό ἐπεισόδιο πού ὀνειρεύονται ὅλοι στήν γειτονική χώρα.
Στό πλαίσιο τοῦ ἀναθεωρητισμοῦ. Μόνο νά χάσουμε ἔχουμε, ἐθνικά, ἀπό τήν ρήξη τῶν σχέσεών μας μέ τήν Μόσχα. Σημειωτέον ὅτι μετά τήν τεράστια ἧττα πού ὑπέστη ὁ Οἰκουμενικός μας Πατριάρχης μέ τήν ἀναγνώριση τοῦ Αὐτοκέφαλου τῆς οὐκρανικῆς ἐκκλησίας πού τώρα θά διαλυθεῖ εἰς τά ἐξ ὧν συνετέθη, ἡ Μόσχα μπορεῖ νά προχωρήσει στήν ὑλοποίηση τῆς ἀπειλῆς της καί νά ἱδρύσει ἐξαρχίες τοῦ ρωσσικοῦ Πατριαρχείου τόσο στή βόρεια Ἑλλάδα ὅπου ζοῦν χιλιάδες ρωσσόφωνοι Πόντιοι ἀπό τίς τέως σοβιετικές δημοκρατίες ὅσο καί στήν Μέση Ἀνατολή, ἀμφισβητῶντας ἐμπράκτως τά πρωτεῖα τόν πρεσβυγενῶν Πατριαρχείων μας.
Δέν χρειάζεται βέβαια νά πῶ –αὐτό εἶναι ἀμιγῶς ἐσωτερικό πολιτικό θέμα– ὅτι ἡ Νέα Δημοκρατία ἔχει χάσει ὁριστικά τούς Πόντιους ψηφοφόρους τῆς Βορείου Ἑλλάδος μέ τό νά συμπεριφέρεται ὡς ὁ Ἡρακλῆς τοῦ στέμματος. Κι ἄν τοὐλάχιστον εἴχαμε κάποια διαβεβαίωση, ὅτι ἡ ὑπερδύναμη θά ἔγερνε τήν ζυγαριά πρός τό πλευρό μας, πράγματι θά εἶχε νόημα αὐτή ἡ ἐπιλογή. Ἡ σωστή στάση. Ἀλλά τό μόνο πού ἐνδιαφέρει τίς ΗΠΑ εἶναι νά μή γίνει ἑλληνοτουρκικός πόλεμος, γι’ αὐτό καί βολτάρει τό Χάρρυ Τρούμαν στό Αἰγαῖο. Σέ ὅλα τά θέματα πού μᾶς χωρίζουν μέ τήν Τουρκία ὅμως, ὄχι μόνο ἡ θέση της εἶναι ἀμφιλεγόμενη ἀλλά σέ ὁρισμένα, ὅπως οἱ γκρίζες ζῶνες, εἶναι φιλική πρός τήν Ἄγκυρα. Ἄν λοιπόν γνωρίζεις ὅτι –μᾶς τό λένε ἀνοιχτά στίς πρεσβεῖες– δέν ἔχεις νά κερδίσεις τίποτα ἀπό τόν ἕναν καί ἀντιμετωπίζεις τόν κίνδυνο νά σοῦ κάνει ζημιά ὁ ἄλλος, μπορεῖ νά θεωρηθεῖ σώφρων στάση ἡ ἐπιλογή πού ἔχουμε κάνει μέχρι τώρα ὥς χώρα στόν πόλεμο; Οἱ χῶρες παίρνουν ἐθνικά ἀνταλλάγματα σέ αὐτές τίς περιπτώσεις, ὄχι προσωπικά ἀνταλλάγματα καί μάλιστα ἀμφιβόλου ἀξίας ὅπως γιά παράδειγμα μιά συνάντηση στόν Λευκό Οἶκο μέσα σέ οἱονεί προεκλογική περίοδο.
Αὐτές εἶναι ἐπιδιώξεις θεμιτές πολιτικά μέν, ἀλλά ἄχρηστες ἐθνικά δέ. Ἄς μήν ντρεπόμαστε λοιπόν νά τό λέμε: οἱ Τοῦρκοι εἶναι ἀντίπαλοί μας, ἀλλά εἶναι σοβαροί παῖκτες. Γι’ αὐτό κατάφεραν καί μετέφεραν ἕνα τμῆμα τῆς σκακιέρας στήν ἐπικράτειά τους. Καί τό ὡραῖο εἶναι, ὅτι ὑλοποιῶντας τό 40 τοῖς 100 ἀπό αὐτά πού τοῦ ζητοῦν οἱ Ἀμερικανοί, καί στό παιχνίδι θά εἶναι χωρίς νά τά «σπᾶνε» μέ τήν Μόσχα καί ἡ Οὐάσινγκτων θά εἶναι εὐτυχισμένη! Οἱ ἀπρόβλεπτοι παῖκτες πάντοτε κερδίζουν. Κι ἐμεῖς θά πίνουμε τόν καφέ τῆς παρηγοριᾶς: Πρίν ὁ ἑπόμενος Ἰσραηλινός ἤ ὁ ἑπόμενος Ἐμίρης τῆς Ἀραβίας σπεύσει στήν Κωσταντινούπολη, θά κάνει προηγουμένως καί μιά στάση στήν Ἀθήνα γιά νά μᾶς πεῖ τό κλασσικό: Δέν εἶναι αὐτό πού νομίζετε! Ἔξοχα.
Υ.Γ: Ἐπί τοῦ πιεστηρίου: Σύμφωνα μέ δημοσίευμα τῆς τουρκικῆς ἐφημερίδας Τζούμ Χουρριέτ, οἱ ΗΠΑ ἀπεφάσισαν νά στείλουν 5.000 ἑταιρεῖες πού φεύγουν ἀπό τήν Ρωσσία στήν Τουρκία!
Μ.Η.Τ. 232122