Τό δίκαιο προστασίας τῶν ἐνόχων

TΗΝ ΠΡΩΤΗ φορά πού τό ἄκουσα δέν τό ἀξιολόγησα

Ἴσως γιατί δέν εἴχαμε παρακολουθήσει ἀκόμη τά πρῶτα ἐπεισόδια τῆς ἁγιογραφίας τοῦ δολοφόνου τῶν Γλυκῶν Νερῶν: «Καθ’ ὁμολογίαν δράστης». Μέ αὐτό τόν ὅρο τόν ἀπεκάλεσε τό δελτίο εἰδήσεων ραδιοφωνικοῦ σταθμοῦ. Μοῦ φάνηκε τότε ἀθῶος «πλεονασμός». Τί ἀνάγκη ἔχουμε τό «καθ’ ὁμολογίαν» ἄν αὐτός εἶναι ὁ δράστης; Τό ἀπέδωσα σέ ἀγραμματοσύνη, ἀσχετοσύνη –ὅλα τά γνωστά πού χαρακτηρίζουν τήν μοντέρνα Ρωμιοσύνη! Τό περιστατικό ὅμως δέν ἦτο μεμονωμένο. Κάποιο ἀόρατο χέρι ἐπέβαλε τήν καθολική χρήση τοῦ ὅρου. Ὅποιο ἠλεκτρονικό μέσο ἐνημέρωσης καί ἄν ἀνοίξω τό τελευταῖο διάστημα ὁ Μπάμπης ἀποκαλεῖται «καθ’ ὁμολογίαν δράστης». Εἶναι τόσο ἐπιτυχημένη ἡ γενίκευση τῆς χρήσης τοῦ ὅρου –τό «καθ’ ὁμολογίαν» ἀποσπᾶ τήν προσοχή– πού ὡς ἀκροατής δέν προσέχεις τό σημαντικώτερο. Ἡ λέξη «δράστης» ἔχει ἀντικαταστήσει στά δελτία εἰδήσεων τήν λέξη «δολοφόνος». Ὁ Μπάμπης δέν ἀποκαλεῖται «δολοφόνος», ἀποκαλεῖται «δράστης». Καί μάλιστα τί δράστης; Δράστης πού θεωρεῖται «γοητευτική προσωπικότης» κατά τήν κυρία ψυχολόγο, «δράστης» πού «δέν εἶναι γιά τά αἵματα» κατά τήν δικαστική ρεπόρτερ, δράστης πού ἐγκαταστάθηκε «σέ VIP κελί τοῦ Κορυδαλλοῦ». Ὄχι τυχαῖος δράστης!

Τήν ἡμέρα πού ὁμολόγησε, μοῦ ἔκανε ἐξαιρετική ἐντύπωση καί τό ἑξῆς: ἡ ΕΛ.ΑΣ. δέν ἐπιβεβαίωνε τήν ὁμολογία του, ἡ ὁποία εἶχε δοθεῖ ἀπό νωρίς τό μεσημέρι ἅμα τῇ μεταφορᾷ του στά κτίρια τῆς ΓΑΔΑ, ἀλλά διέρρεε πρός τό σύμπαν ὅτι τά στοιχεῖα πού εἶχε συλλέξει «ἀρκοῦν ἀπό μόνα τους γιά τήν ἄσκηση ποινικῆς δίωξης γιά ἀνθρωποκτονία». Ρώτησα γνωστό ἀστυνομικό συντάκτη γιατί φοβόταν νά μεταδώσει τήν πληροφορία ὅτι ὁ Μπάμπης εἶχε ὁμολογήσει, καί ἡ ἀπάντησή του μέ ἄφησε ἐνεό: Διότι ὅποιος τολμήσει νά πεῖ ἤ νά γράψει ὄνομα καταδιώκεται μέ μηνύσεις καί ἀγωγές ἀπό τούς νομικούς παραστάτες τῶν κατηγορουμένων ἀκόμη καί ἄν στό ρεπορτάζ του ἐπαναλάβει λέξη πρός λέξη ὅλα ὅσα ἀναφέρει ἤδη σχηματισθεῖσα δικογραφία ἐναντίον του! Μέ αὐτά καί μέ αὐτά, τί παρατηρῶ, ἀγαπητοί: ἔχουμε πάει ἀπό τό ἕνα ἄκρο στό ἄλλο. Ἀπό τήν δικαιολογημένη πρόνοια τοῦ νομοθέτη καί τοῦ κώδικα ποινικῆς δικονομίας νά προστατεύει τούς ἀθώους μέ τό γνωστόν τεκμήριο τῆς ἀθωότητας φθάσαμε στήν ἄλλη ἄκρη, στήν γέννηση ἑνός νέου δικαίου πού προστατεύει τούς ἐγκληματίες: Στό δίκαιον τοῦ ἐνόχου.

Τό ὁποῖο ταυτίζεται μέ τό δίκαιον τῆς ἰσχύος. Ὅσο πιό ἰσχυρός εἶσαι κοινωνικά, οἰκονομικά, πολιτικά τόσο πιό καλές συνθῆκες προστασίας τοῦ ὀνόματός σου ἐξασφαλίζεις ὅταν διαπράξεις τό ἔγκλημα καί βρεθεῖς στό ἔλεος τοῦ νόμου. Ἐάν εἶσαι πολύ ἰσχυρός ἤ λόγω ἐπαγγέλματος ξέρεις πολλά (λέγεται ὅτι ὁ πιλότος συνδέεται ἐμμέσως καί μέ ἄλλες ὑποθέσεις μείζονος δημοσίου συμφέροντος καθώς στό πλαίσιο τῶν καθηκόντων του μετέφερε στήν Ἀθήνα ἀπό νησιά τοῦ Αἰγαίου ὑπόδικα στελέχη πολυεθνικῶν πού ἀργότερα διέφυγαν στό ἐξωτερικό μέ ἄλλα μέσα) τόσο περισσότερο σκίζονται γιά τό τεκμήριο ἀθωότητάς σου ὁρισμένα κανάλια. Ὅσο πιό ἰσχυρός εἶσαι στήν οἰκονομική ἱεραρχία τόσο πιό εὔκολο εἶναι νά μοιράσουν οἱ δικηγόροι σου ἐξώδικα, ἀγωγές καί μηνύσεις σέ ΜΜΕ γιά νά μήν ἀκουστεῖ τό ἐπώνυμό σου στό δελτίο εἰδήσεων, ἀκόμη καί ἐπαρχιακοῦ σταθμοῦ. Ἀντί π.χ. νά ἀκούσει τό πανελλήνιο τό ἐπώνυμό σου, ὅτι κατηγορεῖσαι γιά συνέργεια σέ ἀνθρωποκτονία καθώς διέθεσες θαλάσσιο μέσο ἰδιοκτησίας σου γιά νά διαφύγει ὁ δολοφόνος ἀπό τόν τόπο τοῦ ἐγκλήματος, αὐτό ἀντικαθίσταται ἀπό τήν ἰδιότητα ἤ τήν ἡλικία σου: Ὁ «ἐφοπλιστής». Ὁ «35χρονος». Ἡλικία καί ἐπάγγελμα ἔγιναν ἡ σύγχρονη κολυμβήθρα τοῦ Σιλωάμ. Ἐάν τυχόν ὁ δικηγόρος σου γνωρίζεται μέ Ὑπουργό, τότε ἐξασφαλίζεις ἕως καί μπόνους ἀθωότητος: Ἀκοῦς τόν Ὑπουργό νά βγαίνει στά μέσα ἐνημέρωσης καί νά κατακεραυνώνει τήν εἰσαγγελέα τῆς ἕδρας πού ζήτησε τήν ἐνοχή σου! Συνέβη σέ δίκη. Ἐάν βεβαίως εἶσαι ἡ τελευταία τρῦπα τοῦ ζουρνᾶ ὄχι ἁπλῶς τό ἐπώνυμό σου θά ἀκούσεις, –περίπατο κανονικό πάει τότε τό τεκμήριο ἀθωότητος– ἀλλά ἕως καί τήν φωτογραφία σου “full screen” πού λένε καί οἱ φίλοι μας οἱ Ἄγγλοι θά δεῖς σέ ὅλο τό διαδίκτυο. Καί ἄν τυχόν ἀπό τήν καταδίκη σου ἐπί καταγγελίας γιά «παρενόχληση» παίζονται καί ἄλλα παιχνίδια, τότε θά δεῖς ὅτι μπορεῖ νά σέ διασύρει ἀνέτως μέ ὄνομα, ἐπώνυμο καί φωτογραφία ἀκόμη καί ἡ πολιτική-πολιτειακή ἡγεσία τοῦ κράτους.

Ποῦ θέλω νά καταλήξω; Πήραμε στήν Ἑλλάδα μιά διεθνῶς ἀποδεκτή ἀρχή τοῦ κράτους δικαίου, τό τεκμήριο τῆς ἀθωότητος, τό ὁποῖο ἔχει στόχο νά προστατεύει τήν ὑπόληψη τῶν ἀθώων ἀνθρώπων, τό φέραμε σέ μέτρα ἑλληνικά καί σταδιακά τό μετατρέψαμε σέ δίκαιο προστασίας τῶν ἐνόχων. Ἀπαξιώσαμε καί ἀπαξιώνουμε πλήρως τήν κατηγοροῦσα ἀρχή. Εἴτε εἶναι αὐτή ἡ Ἀστυνομία, εἴτε ἡ εἰσαγγελία, εἴτε ἡ τακτική δικαιοσύνη. Ἡ ὁποία στό ὄνομα τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ ἐνεργεῖ, δέν αὐτοσχεδιάζει, δίνει λόγο γιά τήν δίωξη πού ἀσκεῖ. Ἔτσι φθάσαμε στό ἑξῆς: εἴτε ὁ δολοφόνος ὁμολογήσει εἴτε ἀδιάσειστα ἀποδεικτικά στοιχεῖα (ὁ ἀριθμός ἑνός τραπεζικοῦ λογαριασμοῦ π.χ.) τήν ἐνοχή του ὑποδεικνύουν, γιά ἐμᾶς κάθε ἐγκληματίας εἶναι ὁ «φερόμενος». Ἡ δημιουργία συνθηκῶν ἐπικοινωνιακῆς προστασίας γιά ἐγκληματίες εἴτε τοῦ κοινοῦ ποινικοῦ δικαίου εἴτε γιά ἐγκληματίες πού φοροῦν λευκά κολλάρα εἶναι τό πρῶτο βῆμα μιᾶς μακροχρόνιας ὑπερασπιστικῆς τακτικῆς γιά νά πέσουν στά μαλακά. Τό δεύτερο βῆμα εἶναι ἡ καταβολή ἐγγυοδοσίας καί ἡ πάσῃ θυσίᾳ ἀποφυγή τῆς προφυλάκισής τους. Φυλακή στήν Ἑλλάδα πᾶνε μόνο οἱ ὁδηγοί νταλίκας πού δέν φοροῦν μάσκα. Τό τρίτο βῆμα εἶναι ἡ κατασκευή προφίλ κατηγορουμένου, δέν θέλω νά πῶ τήν μέθοδο, εἶναι γνωστό στούς παροικοῦντες ποιοί ἀναλαμβάνουν συνήθως τό θεάρεστο αὐτό ἔργο. Ἕπεται ἡ κορύφωση. Περιλαμβάνει ἀπό ἐπιθέσεις καί κεκαλυμμένες ἀπειλές στούς δικαστές καί ὑποβολή αἰτήματος ἐξαιρέσεως ἀπό τήν σύνθεση τοῦ δικαστηρίου πρός δημιουργία ἐντυπώσεων μεροληψίας ἕως καί διαδικτυακή μηντιακή ἐκστρατεία μέ στόχο τίς ἀθωώσεις λόγω ἀμφιβολιῶν. Κάπως ἔτσι φθάσαμε στίς κοινωνίες μας νά εἶναι «μέσα» καμμιά φορά οἱ ἀθῶοι καί νά κυκλοφοροῦν «ἔξω» πολλές φορές οἱ ἐγκληματίες! Τήν μία λόγω τοῦ νόμου Παρασκευόπουλου, τήν ἄλλη λόγω τοῦ νέου ποινικοῦ κώδικα κ.τ.λ. κ.τ.λ. κ.τ.λ. Συνειδητοποιῶ γράφοντας τό σημερινό σημείωμα, ἀγαπητοί ἀναγνῶστες, ὅτι τελικῶς τό πρόβλημα δέν εἶναι μόνον πῶς μεταχειρίζονται τά μέσα καί ἡ κοινωνία σεσημασμένους δολοφόνους. Τελικῶς τό τεκμήριον τῆς ἀθωότητος εἶναι ἡ ἀφορμή γιά νά διεξέλθουμε ἕνα εὐρύτερο θέμα: Πῶς πραγματοποιεῖται σέ συνθῆκες δημοσιότητος ἡ ποινική δίκη στήν πατρίδα μας. Ποιά μέσα μετέρχονται ἔνοχοι γιά νά καταστοῦν ἀθῶοι. Τό τεκμήριον τῆς ἀθωότητος καί ἡ διαστρέβλωσή του σέ δίκαιο προστασίας τῶν ἐνόχων εἶναι ἕνας κρίκος τῆς ἁλυσίδας, ὄχι ἡ ἁλυσίδα ἡ ἴδια. Ὡς ἁλυσίδα μπορεῖ νά περιγραφοῦν ἐν συνόλῳ ἡ ποιότητα τῆς νομοθεσίας πάνω στήν ὁποία «πατοῦν» οἱ ἀρχές, ἀστυνομικές καί δικαστικές γιά νά θεμελιώσουν τήν ἐνοχή, τά προδικαστικά ζητήματα «διαδικασίας» ὅπως τό τεκμήριον ἀθωότητος, ἡ φάση πρίν ἀπό τήν ἔναρξη τῆς δίκης κατά τήν ὁποία δικαστές ἀφήνονται ἀνυπεράσπιστοι στό ἔλεος τοῦ «Θεοῦ» τῶν ἰσχυρῶν καί βεβαίως οἱ συνθῆκες σχηματισμοῦ τῆς δικανικῆς κρίσης ἀπό κατά τεκμήριο θαρραλέους καί ἔντιμους δικαστές. Γολγοθᾶς κανονικός κατά τήν διάρκεια τοῦ ὁποίου ἡ δημόσια ἀρχή καί οἱ ἐκπρόσωποί της αἴρουν τόν σταυρό τοῦ μαρτυρίου. Ὅπως ὅμως ὑπεστήριζε ὁ πρήγκιψ Νικόλαος στίς γραφές τοῦ ὁποίου προσφύγαμε πρίν ἀπό μερικές μέρες, «χωρίς δικαιοσύνη δέν ὑπάρχει πειθαρχία». Ἀρχή πού συμπλήρωσε κάποτε ὁ Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς μέ τήν ἑξῆς φράση: «Χωρίς δημόσια τάξη δέν ὑπάρχει ἐλευθερία». Στό μέτρο πού ἰσχύουν καί τά δύο αὐτά δόγματα πρέπει νά ξαναδοῦμε ἀπό τήν ἀρχή ὁρισμένα πράγματα. Μέ πρῶτο τό ἑξῆς: Ὅποιος ἀφαιρεῖ ἀνθρώπινη ζωή δέν εἶναι «δράστης». Δέν «δρᾶ». Οὔτε «ἐκτελεῖ», ὅπως διαβάσαμε γιά τόν Καραϊβάζ. Σκοτώνει. Εἶναι δολοφόνος. Καί τό ἐλάχιστο πού τοῦ πρέπει εἶναι ἡ ἀπαξία τῆς κοινωνίας. Ὄχι ἡ δημιουργία συνθηκῶν συμπαθείας του. Ὀφείλουμε νά παραδώσουμε στήν ἑπόμενη γενιά μία Ἑλλάδα καλύτερη ἀπό αὐτήν πού παραλάβαμε ἐμεῖς. Ἑλλάδα, ὄχι Κολομβία. Ἄς ἀρχίσουμε ἀπό τά ἁπλά λοιπόν. Ὁ δολοφόνος εἶναι δολοφόνος. Δέν εἶναι κάτι ἄλλο.