Τό τέλος τῶν ἰδεῶν

ΕΚ ΠΡΩΤΗΣ ΟΨΕΩΣ ἦταν πολύ ἔξυπνη ἡ…

… τοποθέτηση τοῦ Πρωθυπουργοῦ κυρίου Μητσοτάκη στήν κομματική ἐκδήλωση τῆς Νέας Δημοκρατίας στό Χαλάνδρι, ὅταν τέθηκε τό ἐπίκαιρο θέμα τῶν ἰδεολογιῶν. Ἄν καί ἡ ἐπίσημη θέση τοῦ κόμματος εἶναι ὅτι υἱοθετεῖ τόν κοινωνικό φιλελευθερισμό ὡς ἰδεολογία τῆς παράταξης, ἐν τούτοις ὁ ἀρχηγός τῆς Νέας Δημοκρατίας ἀξιοποιῶντας τήν καθολική ἀποδοχή πού εἰσέπραξε ἀπό τήν κοινωνία τό πρόγραμμα τοῦ ψηφιακοῦ μετασχηματισμοῦ τοῦ Δημοσίου ἀπό τόν ὑπουργό Κυριάκο Πιερρακάκη, διερωτήθηκαν ἄν αὐτό εἶναι δεξιά πολιτική ἤ ἀριστερή πολιτική ἤ μήπως ὅλα αὐτά δέν ἔχουν σημασία, καί τελικά ἀποτελεῖ προοδευτική πολιτική. Θέτοντας ἔτσι στό τραπέζι τό κεντρικό δίλημμα τῶν ἑπόμενων ἐκλογῶν, τό ὁποῖο ὅπως διεφάνη θά εἶναι πρόοδος ἤ συντήρηση.

Τυπικά ὁ Πρόεδρος τῆς Νέας Δημοκρατίας εἶναι ἀπολύτως ἐν τάξει μέ τήν ἰδεολογική διακήρυξη τοῦ 1974, ἡ ὁποία ὅριζε ὅτι ἡ Νέα Δημοκρατία εἶναι και προοδευτικό καί συντηρητικό κόμμα. Ἱστορικά ἐπίσης εἶναι ἀπολύτως ἐν τάξει, γιατί κι ἄλλοι ἡγέτες τῆς παράταξης καί σέ ἄλλες ἱστορικές περιόδους πού κυριαρχοῦσε ἡ Ἀριστερά, υἱοθέτησαν κεντρῶα στοιχεῖα, προκειμένου νά σπάσουν τήν ἀπομόνωση τῆς Νέας Δημοκρατίας στά δεξιά τοῦ πολιτικοῦ φάσματος. Τό ἔπραξε ὁ Κωνσταντῖνος Μητσοτάκης μέ τά ἀνοίγματα στήν Ἀριστερά καί τήν ἐθνική συμφιλίωση. Τό ἔπραξε ὁ Κώστας Καραμανλῆς μέ τήν πολιτική τοῦ μεσαίου χώρου. Τό ἔπραξε ἐπίσης καί ὁ Ἀντώνης Σαμαρᾶς ὁ ὁποῖος εἶχε διακηρύξει ὅτι γιά τά θέματα τῆς πατρίδας πολιτεύεται ὡς δεξιός καί γιά τά θέματα τῆς κοινωνικῆς πολιτικῆς ὡς ἀριστερός.

Ἡ πρωτοτυπία τῆς θέσης πού ἀνέπτυξε στό Χαλάνδρι ὁ Πρόεδρος τῆς Νέας Δημοκρατίας συνίσταται στά ἑξῆς: πρῶτον μέ τήν θέση του αὐτή θέλησε νά διακηρύξει τό τέλος τῶν ἰδεῶν καί τό τέλος τῶν διαχωριστικῶν γραμμῶν Ἀριστερᾶς – Δεξιᾶς, υἱοθετῶντας τόν νέο ἄξονα πρόοδος – συντήρηση. Ὁ ὁποῖος βεβαίως ἔχει κι αὐτός ἰδεολογικό πρόσημο. Δέν εἶναι κάτι οὐδέτερο. Ἡ Νέα Δημοκρατία πού εἶναι καί συντηρητικό κόμμα τό ὁποῖο διαφυλάσσει πατριωτικές ἀξίες διακηρύσσει πλέον ὅτι δέν ἀγαπᾶ τήν ἔννοια συντήρηση. Στρέφοντας ὅλη της τήν προσοχή στήν συσπείρωση τῶν «προοδευτικῶν δυνάμεων», εἶναι κάτι παραπάνω ἀπό προφανές πώς ἐπιδιώκει τήν συσπείρωση ὅλων τῶν ἀστικῶν κεντρώων δυνάμεων στόν ἐκλογικό της κορμό. Τήν κατ’ οὐσίαν μετατροπή της βασικά σέ ἀστικό κόμμα. Τό ἐνδιαφέρον εἶναι πώς ὁ Πρόεδρος τῆς Νέας Δημοκρατίας θά ἐπιχειρήσει νά στιγματίσει στήν προεκλογική περίοδο ὡς συντηρητική δύναμη τόν πολιτικό του ἀντίπαλο Ἀλέξη Τσίπρα βάζοντας στό τραπέζι τῆς ἀντιπαράθεσης τίς μεταρρυθμίσεις πού θεωρεῖ ὅτι ἔχει ἀνάγκη.

Ὁ Πρωθυπουργός δηλαδή θά διεκδικήσει τήν ἐπανεκλογή του ὡς ἡγέτης τῶν φιλελεύθερων ἀστῶν ὅλης τῆς χώρας ἀνεξαρτήτως τῆς προηγούμενης πολιτικῆς στέγης τους. Τά λαϊκά στρώματα ἔρχονται σέ δεύτερη μοῖρα στίς προτεραιότητές του ἄν καί ὁ ἴδιος ἔχει ὑπογραμμίσει ὅτι ἡ ΝΔ εἶναι λαϊκό κόμμα. Λαϊκό κόμμα ὅμως χωρίς τό συντηρητικό κομμάτι της δέν μπορεῖ νά εἶναι. Καί ἐδῶ ὑπάρχει τό πρῶτο πρόβλημα στήν ἔξυπνη κατ’ ἀρχάς κεντρώα πολιτική τοῦ κυρίου Πρωθυπουργοῦ. Ὅλο καί περισσότεροι πολῖτες πού ψηφίζουν δεκαετίες Νέα Δημοκρατία καί δέν ἔχουν πρόβλημα νά αὐτοπροσδιορίζονται ὡς συντηρητικοί δέν ἀναγνωρίζουν τούς ἑαυτούς τους στήν ρητορεία τῆς παράταξης. Στήν πραγματικότητα λοιπόν τό δίλημμα «πρόοδος ἤ συντήρηση» συσπειρώνει μέν τίς ἀστικές δυνάμεις τοῦ τόπου ἀλλά ἀφήνει ἄστεγες τίς συντηρητικές δυνάμεις τῆς κοινωνίας πού ἐπί πολλές δεκαετίες μένουν πιστές στήν παράταξη τῆς Νέας Δημοκρατίας. Πρόκειται γιά δίλημμα πού διχοτομεῖ τήν ἐκλογική βάση τοῦ κόμματος. Ἡ ἐφαρμογή του ἄλλως τε εἶχε ὀλέθρια ἀποτελέσματα στίς προχθεσινές ἀρχαιρεσίες γιά τήν ἀνάδειξη διοικητικοῦ συμβουλίου ἑνός κλάδου πού παραδοσιακά στηρίζει τήν Νέα Δημοκρατία. Ἀναφέρομαι στούς ἐπαγγελματίες ἰδιοκτῆτες τῶν ταξί. Ἡ μεταρρυθμιστική παράταξη πού στήριξε ἡ ὁδός Πειραιῶς καί ἀνέχεται τό ἄνοιγμα τῆς ἀγορᾶς στήν Uber ἐξέλεξε πέντε ἕδρες στό διοικητικό συμβούλιο, ἐνῶ ἡ λαϊκή παράταξη ὑπό τόν Θύμιο Λυμπερόπουλο ἐξέλεξε ἐννέα ἕδρες.

Δεύτερον, ἡ πρωτοτυπία τῆς θέσης πού ἀνέπτυξε ὁ Πρόεδρος τῆς Νέας Δημοκρατίας στό Χαλάνδρι περιλαμβάνει καί ἕνα ἀκόμη στοιχεῖο. Τόν ἰσχυρισμό, ὅτι ξεθώριασαν στίς μέρες μας οἱ διαχωριστικές γραμμές Ἀριστερᾶς – Δεξιᾶς. Προσωπικά δέν πιστεύω ὅτι οἱ ἄνθρωποι θά σταματήσουν νά αὐτοπροσδιορίζονται ὡς Δεξιοί, Κεντρῶοι, Ἀριστεροί. Ἄν καί ἡ ἰδιότητα τοῦ κεντρώου ὅσον ἀφορᾶ τούς πολιτικούς μας στήν πατρίδα μας εἶναι περισσότερο ἐπάγγελμα παρά ἰδέα. Αὐτό πού ἄλλαξε εἶναι ὅτι ὁ σύγχρονος κόσμος μέ τίς προκλήσεις του καί τίς ἀλλαγές του ἀναγκάζει ἀνθρώπους πού διατηροῦν τήν ἰδεολογική τους ταυτότητα νά υἱοθετοῦν καί ἀπόψεις οἱ ὁποῖες στό παρελθόν ἦταν ἀπολύτως ξένες πρός τήν πολιτική τους φιλοσοφία. Ἡ κρίση τῆς ἐλεύθερης οἰκονομίας τῆς ἀγορᾶς ἔχει ὁδηγήσει εὐρέα συντηρητικά λαϊκά στρώματα πού στό παρελθόν ὑποστήριξαν χωρίς ἀστερίσκους τήν εὐρωπαϊκή ἑνοποίηση, τήν παγκοσμιοποίηση καί τόν δημοκρατικό καπιταλισμό, νά πιστεύουν ὅτι τό κυρίαρχο σύστημα καί οἱ δυνάμεις πού τό ἐκπροσωποῦν χρειάζονται μεταρρύθμιση καί ἀνατροπές. Οἱ δεξιοί ἄρχισαν νά ἀμφισβητοῦν τήν παγκοσμιοποίηση μέ ἐθνικούς ὅρους ἐνῶ οἱ ἀριστεροί ἀμφισβητοῦν τήν παγκοσμιοποίηση μέ οἰκονομικούς ὅρους.

Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά ἄν κανείς θελήσει νά ἐπισκεφθεῖ συγκεκριμένες περιοχές τῶν Ἀθηνῶν ὅπου οἱ μετανάστες εἶναι πλέον πλειονότητα, θά διαπιστώσει πώς πολῖτες πού αὐτοπροσδιορίζονται ὡς ἀριστεροί διαφωνοῦν πλέον ὁριζοντίως καί καθέτως μέ τήν ἀνεκτικότητα ὅλων τῶν δυτικῶν κυβερνήσεων ἀπέναντι στά κύματα τῆς παράνομης εἰσόδου πολιτῶν ἄλλων χωρῶν στήν ἐπικράτειά μας.

Κι ἄν κανείς θελήσει νά διακρίνει τί κρύβεται πίσω ἀπό τήν διαχωριστική γραμμή Σύστημα – Ἀντι-σύστημα, θά ἀνακαλύψει τό ἑξῆς ἁπλό: στήν μία ὄχθη τοῦ ποταμοῦ στέκονται φιλελεύθεροι ἀστοί κεντρῶοι καί συστημικοί ἀριστεροί τῶν σαλονιῶν πού ἐπωφελήθηκαν ἀπό τόν δημοκρατικό καπιταλισμό καί ἔφτιαξαν περιουσίες. Στήν ἄλλη ὄχθη τοῦ ποταμοῦ στέκονται λαϊκοί δεξιοί, ἀκραῖοι δεξιοί, πολῖτες ἀπό ἐργατικά καί μεσαῖα στρώματα, οἱ ὁποῖοι μαζί μέ ἀριστερούς λαϊκούς διαμαρτύρονται ἐναντίον τοῦ οἰκονομικοῦ συστήματος τό ὁποῖο ὑποστήριζαν γιά μία ὁλόκληρη ζωή.

Διαπιστώνουν ὅτι αὐτό δέν τούς περιλαμβάνει. Ὅποιος λέει λοιπόν ὅτι οἱ ἰδέες τελείωσαν καί υἱοθετεῖ ἁπλοϊκά σχήματα, φοβᾶμαι ὅτι στήν καλύτερη περίπτωση κάνει λάθος. Στήν χειρότερη, ἔχει πάρει τήν ἀπόφαση, ὅτι ἡ κρίση τοῦ δημοκρατικοῦ καπιταλισμοῦ πού παράγει μεγάλες κοινωνικές ἀνισότητες ὁδηγεῖ πλέον στήν δημιουργία καθαρά ταξικῶν κομμάτων. Κομμάτων στά ὁποῖα θά συσπειρώνονται ὅλοι οἱ εὔποροι ἀστοί ἀνεξαρτήτως ἐκλογικῆς συμπεριφορᾶς στίς προηγούμενες δεκαετίες. Κομμάτων στά ὁποῖα θά ἑνώνονται οἱ πλειονότητες τῶν φτωχῶν ἀριστερῶν καί δεξιῶν λαϊκῶν ἐργατικῶν στρωμάτων ἀκόμη κι ἄν αὐτά ἔχουν τήν ταμπέλλα τῆς συντήρησης, τῆς λαϊκῆς δεξιᾶς ἤ ἀκόμη καί τῆς ἄκρας δεξιᾶς. Ἀπό τήν μία πλευρά θα παρατάσσονται οἱ κοσμοπολῖτες, οἱ ρεαλιστές τῶν ἐθνικῶν συμβιβασμῶν, οἱ πλούσιοι, οἱ προοδευτικοί, οἱ μεταρρυθμιστές. Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά οἱ πατριῶτες, οἱ φτωχοί, οἱ ἐθνικιστές, ὅσοι ἀγαποῦν τήν πατρίδα, ὅσοι πιστεύουν ὅτι ἀπαιτεῖται ἰσχυρή κρατική παρέμβαση καί στό φιλελεύθερο ὑπόδειγμα. Μόνο πού αὐτό, στήν πραγματικότητα, δέν εἶναι τό τέλος τῶν ἰδεῶν οὔτε τό τέλος τῶν διαχωριστικῶν γραμμῶν. Εἶναι ὁ θρίαμβος τῶν ἰδεῶν καί ἡ ἐπαναχάραξη τῶν διαχωριστικῶν γραμμῶν. Πῶς αὐτό θά ἀποτυπωθεῖ στίς κάλπες τοῦ μέλλοντος εἶναι δύσκολο νά μετρηθεῖ. Πήραμε ἤδη μία γεύση ἀπό τήν Γαλλία πάντως.