Μόνο νά «βρυχᾶται» γνωρίζει ἡ Τουρκία

Συνέντευξις τοῦ Sir Michael Leigh τοῦ German Marshall Fund

Τῆς Μύρνας Νικολαΐδου

ΑΝ ΚΑΙ οἱ προκλήσεις τῆς Τουρκίας ἔναντι Ἑλλάδος καί Κύπρου συνεχίζονται καί ἀναμένεται νά ἐνταθοῦν μετά τά νέα ἐλπιδοφόρα μηνύματα γιά τό κοίτασμα Γκλαῦκος, αὐτό δέν φαίνεται νά προβληματίζει τούς ἔμπειρους διεθνεῖς ἀναλυτές. «Οἱ διαμαρτυρίες τῆς Τουρκίας ἔχουν υἱοθετήσει ἕναν τελετουργικό χαρακτῆρα καί ἄν καί ἀνάρμοστες καί ἀποσταθεροποιητικές δέν πρέπει νά προκαλοῦν ἀδικαιολόγητη ἀνησυχία» ἐκτιμᾶ ὁ Sir Michael Leigh σέ συνέντευξη πού παραχώρησε στήν «Ἑστία». Ὁ ἐπιφανής συνεργάτης τοῦ περίφημου think tank German Marshall Fund of the United States θά εἶναι ἐκ τῶν κεντρικῶν ὁμιλητῶν στό Οἰκονομικό Φόρουμ τῶν Δελφῶν πού ξεκινάει τήν ἐρχόμενη Πέμπτη. Μίλησε ἀποκλειστικῶς γιά ὅλα τά φλέγοντα ζητήματα πού ἀφοροῦν τήν χώρα μας, ἀλλά καί τήν παγκόσμια πολιτική σκηνή. Ἀναφέρθηκε ἐκτενῶς στήν εὐρωπαϊκή προοπτική τῶν Σκοπίων καί τῶν Δυτικῶν Βαλκανίων, τίς σχέσεις Τουρκίας – ΗΠΑ καί τό φιλόδοξο μέτωπο Ἑλλάδος- Κύπρου-Ἰσραήλ-Αἰγύπτου. Δέν παρέλειψε δέ νά κάνει καί μιά πρόβλεψη γιά τήν σύνθεση τοῦ νέου Εὐρωκοινοβουλίου μετά τίς ἐκλογές τοῦ Μαΐου ἀλλά καί γιά τήν πορεία τοῦ πολύπαθου Brexit. Ἐξαιρετικά διαφωτιστική ἦταν καί ἡ ἐκτίμησίς του γιά τίς ἐν ἐξελίξει συνομιλίες μεταξύ Οὐάσιγκτων – Πεκίνου, προκειμένου νά ἀποφευχθεῖ ἕνας ἐμπορικός πόλεμος πού θά εἶχε σοβαρό παγκόσμιο ἀντίκτυπο.

Τό τελευταῖο διάστημα ἡ συζήτησις γιά τήν διεύρυνση τῶν Δυτικῶν Βαλκανίων ἀπέκτησε ἐκ νέου δυναμική, εἰδικά μετά τήν συμφωνία μεταξύ τῆς Ἀθήνας καί τῶν Σκοπίων γιά τό ὀνοματολογικό. Ὁ κ. Ζάεφ πιστεύει ὅτι αὐτή ἡ συμφωνία θά δώσει ὤθηση στήν εὐρωπαϊκή προοπτική τῆς χώρας. Ἐκτιμᾶτε ὅτι ἡ ΕΕ μπορεῖ νά ἀντέξει ἄλλη μιά μεγάλη διεύρυνση, μέσω τῶν Δυτικῶν Βαλκανίων, σέ μιά περίοδο πού ὑπάρχουν τόσες πολλές διενέξεις στό ἐσωτερικό της;

Ἡ συμφωνία μεταξύ τῆς Ἀθήνας καί τῶν Σκοπίων ἀνοίγει τόν δρόμο γιά τήν πλήρη συμμετοχή τῆς «Βορείου Μακεδονίας» στήν ἐνταξιακή διαδικασία. Αὐτή ἡ διαδικασία ἔχει μία ἐγγενῆ σημασία στήν προώθηση μεταρρυθμίσεων στίς ὑποψήφιες χῶρες καί στό νά τούς δίνει τήν αἴσθηση τῆς ἐντάξεως στό εὐρωπαϊκό σχέδιο. Αὐτό βοηθάει στήν σταθερότητα τῆς περιοχῆς πού ἔχει ἤδη σημαντικά ἄλυτα προβλήματα, τά ὁποῖα μπορεῖ νά πυροδοτήσουν ἐντάσεις καί συγκρούσεις. Ὡστόσο, ἡ ἔνταξις στήν ΕΕ εἶναι τό ἀποκορύφωμα μιᾶς μακροχρόνιας καί ἀπαιτητικῆς προενταξιακῆς πορείας. Μέ βάση τήν ἐμπειρία τοῦ παρελθόντος, τήν πρόοδο πού πρέπει νά σημειωθεῖ ὅσον ἀφορᾶ τήν πολιτική καί οἰκονομική μεταρρύθμιση στά Δυτικά Βαλκάνια, ἰδίως στήν καταπολέμηση τῆς διαφθορᾶς καί τῆς συμφιλιώσεως μέ τούς γείτονες καθώς καί τήν ἑτοιμότητα τῆς ὑπάρχουσας ΕΕ νά λάβει νέα μέλη, καμμία νέα ἔνταξη δέν ἀναμένεται νά γίνει πρίν ἀπό τό τέλος τῆς ἑπόμενης δεκαετίας.

Ἕνα ἄλλο μεῖζον θέμα εἶναι τό Brexit. Θεωρεῖτε ὅτι ἡ ἔξοδος τοῦ Ἡνωμένου Βασιλείου θά γίνει ὅποτε ἔχει προγραμματιστεῖ; Θά ὑπάρξει κάποια παράταση ἤ ὑπάρχει περίπτωση ἀκόμη καί ἀνατροπῆς τοῦ Brexit;

Κανείς, συμπεριλαμβανομένης καί τῆς Βρεταννῆς Πρωθυπουργοῦ καί τῶν Εὐρωπαίων ἡγετῶν, δέν γνωρίζει ποιό θά εἶναι τό ἀποτέλεσμα τῆς πορείας τοῦ Brexit. Εἶναι κάτι πρωτοφανές στίς σχέσεις μεταξύ ὁμοειδῶν δυτικῶν κρατῶν καί συμμάχων. Οἱ ἐπιχειρήσεις ἀντιδροῦν στήν ἐπίμονη ἀβεβαιότητα μέ τήν χωρίς ἐνδοιασμούς μετατόπιση τῶν βασικῶν λειτουργιῶν σέ πιό προβλέψιμες δικαιοδοσίες. Ἡ Βρεταννή Πρωθυπουργός θεωρεῖ ὅτι ἡ Βουλή τῶν Κοινοτήτων στό τέλος θά ἐγκρίνει τήν συμφωνία ἀποχωρήσεως πού ἔχει ἐπιτύχει μέ τήν ΕΕ, ὑπό τόν ὅρο ὅτι ἡ τελευταία θά προσφέρει κάποιες νομικά δεσμευτικές ἐγγυήσεις στίς συμφωνίες πού θά ἐμποδίζουν ἕνα σκληρό σύνορο στό νησί τῆς Ἰρλανδίας. Πιστεύει ὅτι ἡ ΕΕ θά κάνει συμβιβασμούς τῆς τελευταίας στιγμῆς πού θά τῆς ἐπιτρέψουν νά λάβει τήν ἔγκριση τοῦ Κοινοβουλίου. Αὐτό φαίνεται τό πιό πιθανό ἀποτέλεσμα, ἀλλά εἶναι ἐξαιρετικά ἀβέβαιο. Ἀκόμα καί αὐτό θά ἀπαιτοῦσε ἐνδεχομένως τήν παράταση τῶν διαπραγματεύσεων, καθυστερώντας τό Brexit πέρα ἀπό τίς 29 Μαρτίου. Ἄν δέν ὑπάρξει πρόοδος τό Ἡνωμένο Βασίλειο πιθανότατα θά ζητήσει παράταση γιά νά ἐπιτρέψει περαιτέρω διαπραγματεύσεις ἤ, πιθανῶς, γενικές ἐκλογές ἤ νέο δημοψήφισμα. Τούτου λεχθέντος ὁ κίνδυνος μιᾶς μεγάλης ἀναστατώσεως λόγω τῆς ἔλλειψης συμφωνίας γιά τό Brexit παραμένει σημαντικός.

Ὅσον ἀφορᾶ τίς σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ – Τουρκίας ἐκτιμᾶτε ὅτι τελοῦν ὑπό βαθειά κρίση πού θά ἔχει μόνιμο χαρακτῆρα ἤ πρόκειται ἁπλά γιά μία δύσκολη περίοδο πού θά ξεπεραστεῖ μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου;

Οἱ σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ καί Τουρκίας ἦταν τεταμένες γιά κάποιο διάστημα, παρά τίς συμπάθειες μεταξύ τῶν Προέδρων Τράμπ καί Ἐρντογάν. Ἡ τουρκική ἐχθρότητα ἔναντι τῶν Κούρδων μαχητῶν στήν Συρία, οἱ ὁποῖοι διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στήν ὑποχώρηση τοῦ λεγόμενου «Ἰσλαμικοῦ Κράτους», καί ἡ ἀδυναμία της, μετά ἀπό τήν ἀπόσυρση τῶν ΗΠΑ, μαζί μέ ἄλλες μακροχρόνιες διαφορές, θά συνεχίσουν νά προκαλοῦν ἐντάσεις μεταξύ τῆς Ἄγκυρας καί τῆς Οὐάσιγκτων. Παρ’ ὅλα αὐτά ἡ Τουρκία εἶναι ἕνας σημαντικός σύμμαχος τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν μέ τόν δεύτερο μεγαλύτερο στρατό στό ΝΑΤΟ. Ὁποιαδήποτε ἀμερικανική κυβέρνηση θά ἐπιθυμεῖ νά κρατήσει τήν Τουρκία προσδεδεμένη στό ἅρμα τῆς Δύσεως καί νά ἀντιμετωπίσει τίς τάσεις τῆς Ἄγκυρας νά φλερτάρει μέ τήν Κίνα καί τήν Ρωσσία.

Πῶς βλέπετε τίς τουρκικές ἀπειλές κατά τῆς Ἑλλάδος καί τῆς Κύπρου λόγω τῆς ἐκμεταλλεύσεως τῆς Κυπριακῆς Ἀποκλειστικῆς Οἰκονομικῆς Ζώνης καί ἄλλων θεμάτων; Θεωρεῖτε ὅτι θέτουν πραγματικό κίνδυνο γιά τήν σταθερότητα στήν περιοχή καί, ἄν ναί, ποιά πιστεύετε ὅτι πρέπει νά εἶναι ἡ ἀπάντησις τῆς ΕΕ καί τῶν ΗΠΑ σέ περίπτωση πού ἐπιμένουν;

Ἡ Τουρκία ἀπειλεῖ νά ἐπέμβει στρατιωτικά στήν Ἀνατολική Μεσόγειο ἀπό τότε πού ἀνακαλύφθηκαν τά ἀποθέματα φυσικοῦ ἀερίου στήν Ἀποκλειστική Οἰκονομική Ζώνη τῆς Κύπρου, σχεδόν πρίν ἀπό μία δεκαετία. Παρ’ ὅλα αὐτά, ἐκτός ἀπό μιά ἰσχυρή μέν συμβολική δέ ἐπίδειξη δυνάμεως, ἡ στρατιωτική ἀντίδρασις τῆς Τουρκίας ἦταν πολύ περιορισμένη. Οἱ διαμαρτυρίες τῆς Τουρκίας ἔχουν υἱοθετήσει ἕναν μηχανικό, τελετουργικό χαρακτῆρα καί, ἄν καί ἀνάρμοστες καί ἀποσταθεροποιητικές, δέν πρέπει νά προκαλοῦν ἀδικαιολόγητη ἀνησυχία.

Ποιά εἶναι ἡ γνώμη σας γιά τήν συνεργασία τῆς Κύπρου, τῆς Ἑλλάδας, τοῦ Ἰσραήλ καί τῆς Αἰγύπτου στόν ἐνεργειακό τομέα; Θεωρεῖτε ὅτι ἡ κατασκευή τοῦ ἀγωγοῦ φυσικοῦ ἀερίου East Med ἀποτελεῖ ἕνα ρεαλιστικό ἔργο πού θά ὠφελήσει τήν ἐνεργειακή αὐτονομία καί τήν διαφοροποίηση τῶν πηγῶν ἐνέργειας τῆς Εὐρώπης;

Ἡ ἰδέα τῆς κατασκευῆς ἑνός ὑποθαλάσσιου ἀγωγοῦ φυσικοῦ ἀερίου ἀπό τήν ἀνατολική Μεσόγειο στήν νοτιοανατολική Εὐρώπη μέσω τῆς Κρήτης καί τῆς ἠπειρωτικῆς Ἑλλάδος ἀποτελεῖ ἀφ’ ἑνός τό ὅραμα τῶν ἡγετῶν τοῦ Ἰσραήλ, τῆς Κύπρου καί τῆς Ἑλλάδος καί ἀφ’ ἑτέρου ἕνα ἀπό τά θεωρητικά ἔργα ὑποδομῆς πού εὐνοεῖ ἡ ΕΕ. Ὡστόσο, ἀντιμετωπίζει σημαντικά τεχνικά καί οἰκονομικά ἐμπόδια καί δέν θά εἶναι βιώσιμο χωρίς τήν ἀνακάλυψη σημαντικῶν πρόσθετων ἀποθεμάτων. Ἀντ’ αὐτοῦ οἱ γνωστοί πόροι μποροῦν νά συμβάλλουν σημαντικά στήν βιώσιμη παραγωγή ἠλεκτρικῆς ἐνέργειας στήν ἴδια τήν περιοχή, μέ περιορισμένα πλεονάσματα νά ἐξάγονται στίς γειτονικές χῶρες καί, ἐνδεχομένως, στίς παγκόσμιες ἀγορές ὑπό μορφή ὑγροποιημένου φυσικοῦ ἀερίου, πού θά ὑποβάλλεται σέ ἐπεξεργασία στίς μή ἐπαρκῶς ἀξιοποιημένες ἐγκαταστάσεις LNG τῆς Αἰγύπτου.

Πόσο αἰσιόδοξος εἶστε σχετικά μέ τίς ἐν ἐξελίξει ἐμπορικές διαπραγματεύσεις μεταξύ τῶν ΗΠΑ καί τῆς Κίνας; Σέ περίπτωση ἀποτυχίας, ποιές θά εἶναι οἱ ἐπιπτώσεις στό παγκόσμιο ἐμπόριο;

Ἡ σημερινή ἀμερικανική κυβέρνησις ἔχει ἐπιλέξει τόν δρόμο τῆς ἀντιπαραθέσεως μέ τήν Κίνα καί ἐπιδιώκει νά συμπαρασύρει τήν Εὐρωπαϊκή Ἕνωση, τόν Καναδᾶ, τό Μεξικό καί ἄλλους ἐμπορικούς ἑταίρους καί συμμάχους στόν σκοπό της. Ὁ Πρόεδρος τῶν ΗΠΑ πιστεύει ὅτι ἡ ἀντιπαράθεσις θά ὁδηγήσει σέ κινεζικές παραχωρήσεις. Ἐνῶ ἡ Κίνα μπορεῖ νά κάνει μικρούς συμβιβασμούς τακτικῆς γιά νά ἀποφύγει περαιτέρω ἐχθρικά ἐμπορικά μέτρα ἀπό τήν Οὐάσιγκτων, εἶναι ἀπίθανο νά ἀλλάξει τίς βασικές ἐμπορικές καί οἰκονομικές πολιτικές της. Οἱ εὐρωπαϊκές χῶρες καί ἡ ΕΕ θά πρέπει νά ἀξιολογήσουν προσεκτικά τά δικά τους συμφέροντα, πρίν ἐμπλακοῦν σέ μιά σύγκρουση πού δέν εὐθύνονται οἱ ἴδιοι.

Τέλος, ὅσον ἀφορᾶ στίς εὐρωπαϊκές ἐκλογές, ἐκτιμᾶτε ὅτι οἱ εὐρωσκεπτικιστές θά ἀποκτήσουν ἐπιρροή ἱκανή νά ἀλλάξει τήν πορεία τῆς ΕΕ; Τό εὐρωπαϊκό οἰκοδόμημα πράγματι ἀπειλεῖται;

Οἱ ἐκλογές γιά τό Εὐρωπαϊκό Κοινοβούλιο τό 2019 θά ἀλλάξουν τόν πολιτικό χαρακτῆρα τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως καί θά τερματίσουν τόν χριστιανοδημοκρατικό/σοσιαλιστικό συνασπισμό πού κυριαρχεῖ στά θεσμικά ὄργανά της ἐδῶ καί δεκαετίες. Θά ὑπάρξουν πέντε μεγάλες πολιτικές ὁμάδες στό Κοινοβούλιο μέ 100 ἕως 200 ἕδρες ἡ καθεμία καί ὅλοι θά προσπαθήσουν νά ἐπηρεάσουν τούς διορισμούς στίς θέσεις-κλειδιά στήν Εὐρωπαϊκή Ἐπιτροπή, τό Εὐρωπαϊκό Συμβούλιο, τήν Εὐρωπαϊκή Ὑπηρεσία Ἐξωτερικῆς Δράσεως καί τό ἴδιο τό Κοινοβούλιο. Ἐν ἀντιθέσει, τά ἀντι-ευρωπαϊκά κόμματα, τά ὁποῖα εἶναι συχνά διαιρεμένα μεταξύ τους, θά ἐξακολουθήσουν νά ἀποτελοῦν μειοψηφία στό μελλοντικό Εὐρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ἄν καί ἡ ἐπιρροή τους θά αὐξηθεῖ. Μιά πιό ἀνοιχτή κατάσταση στό Εὐρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στήν ὁποία οἱ φιλελεύθεροι, οἱ πράσινοι καθώς καί οἱ παραδοσιακοί «μεγάλοι δύο» καί οἱ λαϊκιστές διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, πρέπει νά ἐνθαρρύνει τήν ΕΕ νά παρουσιάσει νέες ἀπαντήσεις στίς εὐρωπαϊκές καί παγκόσμιες προκλήσεις καί νά ἐνισχύσει τήν ἀξιοπιστία της στούς πολῖτες της καί τίς τρίτες χῶρες.