1934: Ὅταν ἡ «Ἑστία» ἀπέβαλε τόν Ἀνδρέα Παπανδρέου ἀπό τό Κολλέγιο Ἀθηνῶν

Τί μᾶς θυμίζει ὁ διπλωμάτης Mόντιγκλ Στέρνς σέ βιβλίο πού κυκλοφορεῖ προσεχῶς – Ἡ μαρξιστική ἐπανάστασις καί ἡ «ἀποχώρησις»

Η ΕΦΗΜΕΡΙΣ μας ἔγινε προσφάτως 145 ἐτῶν. Κατά τήν διάρκεια τῆς πολυκύμαντης ἱστορίας ἄλλοτε ἦρθε κοντά καί ἄλλοτε συνεκρούσθη μέ προσωπικότητες τοῦ δημοσίου βίου. Ὁ Ἐλευθέριος Βενιζέλος, ὁ Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Μακάριος, ὁ Ἀνδρέας Παπανδρέου, ὁ Γεώργιος Μαῦρος εἶναι μερικές ἀπό αὐτές. Προσφάτως ἀρθρογράφησε στήν ἐφημερίδα μας μάλιστα ὁ Ἰωάννης Μαῦρος, ὁ υἱός τοῦ Προέδρου τῆς Ἑνώσεως Κέντρου Γεωργίου Μαύρου, ὁ ὁποῖος μᾶς ἐξομολογήθηκε ὅτι ἡ ἀρθρογραφία του στήν ἐφημερίδα μας ἦταν καί ἕνα χρέος τιμῆς πρός τόν ἀείμνηστο πατέρα του μέ τόν ὁποῖο εἴχαμε «συγκρουστεῖ» στό παρελθόν. Τούτων δοθέντων ἀποκτᾷ ἰδιαιτέρα ἀξία γιά ἐμᾶς ἡ ἐπισήμανσις πού κάνει σέ βιβλίο του ὁ Ἄμερικανός διπλωμάτης καί τέως πρέσβυς τῶν ΗΠΑ στήν Ἑλλάδα Μόντιγκλ Στέρνς γιά μιά παλαιά σύγκρουση τῆς «Ἑστίας» μέ τόν Ἀνδρέα Παπανδρέου. Σύγκρουσις, ἡ ὁποία χρονολογεῖται ἀπό τό 1934 ὅταν ὁ ἡγέτης τοῦ ΠΑΣΟΚ ἦταν μαθητής τοῦ Κολλεγίου Ἀθηνῶν σέ ἡλικία 15 ἐτῶν. Σύγκρουσις γιά τήν ὁποία ἐδικαιώθη ἡ «Ἑστία» καθώς δέκα χρόνια μετά ὁ Ἀνδρέας ἐγκατέλειψε μετακομίσας στίς ΗΠΑ τίς ἐπαναστατικές ἰδεολογικές ἀναζητήσεις του. Ὁ Στέρνς –τό βιβλίο του θά κυκλοφορήσει προσεχῶς ἀπό τόν ἐκδοτικό οἶκο «Ἑστία» καί στό παρελθόν εἶχε γράψει τίς Περίπλοκες συμμαχίες– ὑπενθυμίζει κάτι γνωστό μέν στούς μυημένους δέ: ὅτι τό 1934 ὁ 15χρονος Ἀνδρέας καλοῦσε σέ …μαρξιστική ἐπανάσταση μέ ἄρθρο του στό δεύτερο τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ «Ξεκίνημα» πού ἐξέδωσε μαζί μέ μαθητές του στό Κολλέγιο Ἀθηνῶν. Τό τεῦχος κατεσχέθη προκαλοῦν σκάνδαλο πού ἔφερε στό φῶς τῆς δημοσιότητος ἡ «Ἑστία». Πλήν τῆς ἀναφορᾶς Στέρνς ὁ μετέπειτα διευθυντής τοῦ κομματικοῦ ὀργάνου τοῦ ΠΑΣΟΚ «Ἐξόρμηση» Νῖκος Λαγκαδινός ἀναφέρει στήν προσωπική σελίδα του στό διαδίκτυο (μέ περισσότερες λεπτομέρειες) τά ἑξῆς:

«Διαρκῶς ἀνήσυχος, ἐκείνη τήν περίοδο, διοχέτευσε τή δραστηριότητά του καί πρός ἄλλες κατευθύνσεις. Ἔτσι, τό 1934, μέ συμμαθητές του ἀπό τό Κολέγιο Ἀθηνῶν (Πάρι Κωνσταντινίδη, Γιῶργο Σκιαδαρέση, Λεωνίδα
Ἀδάμ), ἀποφάσισαν τήν ἔκδοση περιοδικοῦ. Τό τιτλοφόρησαν “Ξεκίνημα”. Τό περιοδικό τοῦ “Σοσιαλιστικοῦ Μαθητικοῦ Συλλόγου” εἶχε προμετωπίδα τούς στίχους τοῦ Κωστῆ Παλαμᾶ: “Δουλέψτε τον ξανά τόν κόσμο στή φωτιά!”. Ὡς διευθυντές του ἐμφανίζονταν οἱ Ἀνδρέας Παπανδρέου καί Πάρις Κωνσταντινίδης. Κυκλοφόρησαν μόνο δύο τεύχη τοῦ ἐντύπου. Κι αὐτό γιατί, ἡ τολμηρή γιά τήν ἐποχή της ἀρθρογραφία προκάλεσε τήν ἀντίδραση συντηρητικῶν κύκλων τῆς ἐποχῆς, μέ ἀποτέλεσμα νά διακοπεῖ τό νεανικό ἐκδοτικό ἐγχείρημα. Τό δεύτερο τεῦχος τοῦ περιοδικοῦ, ὅπου καί δημοσιεύτηκε ἐπώνυμο κείμενο τοῦ Ἀνδρέα Παπανδρέου γιά τόν σοσιαλισμό, κατασχέθηκε.

Ἰδιαίτερα ἐπικριτικά, κυρίως γιά τόν νεαρό Ἀνδρέα Παπανδρέου, ἦταν τά ἄρθρα πού δημοσίευσε ἡ ἐφημερίδα ‘Ἑστία”. Σέ ἕνα μάλιστα, ἀπαίτησε τόν ἐξοβελισμό του ἀπό τήν ἑλληνική κοινωνία, ἐπειδή “θά καθίστατο ἐπικίνδυνος γιά τή χώρα”. Ἀκόμα καί στόν χῶρο τοῦ Κολεγίου Ἀθηνῶν ἐκφράζονταν διχασμένες ἀπόψεις γιά τό περιοδικό. Ἐπιτροπή τοῦ Σχολείου, μέ ἐπικεφαλῆς τόν Ἀμερικανό Πρόεδρό του Χόμερ Ντέιβις, ἐπισκέφθηκε τόν Γεώργιο Παπανδρέου καί ζήτησε ἐξηγήσεις γιά τή συμπεριφορά τοῦ γιοῦ του. Ὁ Γεώργιος Παπανδρέου τόν κάλυψε ἀπολύτως, θεωρώντας ὅτι οἱ ἀπόψεις του ἀποτελοῦσαν τόν μόνο τρόπο ἀντίδρασης σέ ἕνα καταπιεστικό καθεστώς, πού εἶχε ἀρχίσει νά ἐπιβάλλεται στήν Ἑλλάδα. Μπροστά στίς ἀντιδράσεις γιά τήν ὑπόθεση τοῦ “Ξεκινήματος”, πού ἄρχισαν νά διευρύνονται, τό Ὑπουργεῖο Παιδείας διέταξε ἀνακρίσεις. Ὅσοι μαθητές εἶχαν ἐμπλοκή στήν ὑπόθεση, τιμωρήθηκαν τελικά μέ διαγωγή “ἐπίμεμπτον” στό ἐνδεικτικό τῆς Γ΄ Γυμνασίου.

Ὁ κύκλος φίλων τοῦ Ἀνδρέα Παπανδρέου, παρά τίς ἀντιδράσεις πού συνεχίζονταν ἐναντίον του, δέν ὑπέστειλε τή δραστηριότητά του. Ἔντονα πολιτικοποιημένα ὅλα τά μέλη του, μαθητές ἤδη τῆς Ε΄ Γυμνασίου, συνέχισαν νά παρεμβαίνουν μέ τόν τρόπο τους στίς πολιτικές ἐξελίξεις. Ἔτσι, ἀντιδρώντας στήν παλινόρθωση στόν θρόνο τοῦ βασιλιᾶ Γεωργίου Β΄, στά τέλη τοῦ 1935, τύπωσαν προκηρύξεις ἐναντίον τῆς Βασιλείας, τίς ὁποῖες σκόπευαν νά διανείμουν στόν χῶρο τοῦ Κολεγίου Ἀθηνῶν. Τό σχέδιο, ἔγινε γνωστό στούς καθηγητές, πού προσπάθησαν νά ἀποτρέψουν τή διανομή, ἡ ὁποία τελικά δέν πραγματοποιήθηκε. Οἱ ἔντονες φῆμες πώς, ὅσοι συγκροτοῦσαν τήν ἐκδοτική ὁμάδα τοῦ “Ξεκινήματος” καί ἀνέπτυσσαν δραστηριότητα ἀποτελοῦσαν μέλη τροτσκιστικῆς ὀργάνωσης, δημιούργησαν ἕνα ἀρνητικό κλῖμα στόν χῶρο τοῦ Κολεγίου Ἀθηνῶν καί ὁδήγησαν τελικά στήν ἀποχώρηση τοῦ Ἀνδρέα Παπανδρέου. Γιά νά συνεχίσει τίς σπουδές του ἐκεῖνος ὑποχρεώθηκε τό Σχολικό Ἔτος 1936-1937 νά μεταγραφεῖ στό Πειραματικό Σχολεῖο τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Ἀπό τίς 4 Αὐγούστου 1936 εἶχε ἐπιβληθεῖ τό Δικτατορικό Καθεστώς τοῦ Ἰωάννη Μεταξᾶ. Μία νέα περίοδος δράσης ξεκίνησε γιά τόν νεαρό μαθητή».

Δέκα χρόνια ἀργότερα σέ ἡλικία 25 ἐτῶν πλέον ὁ Ἀνδρέας εἶχε ἐγκαταλείψει τά ὄνειρα γιά μαρξιστική ἐπανάσταση καί ἐπιχειροῦσε ὡς φοιτητής νά συνδυάσει τήν οἰκονομική θεωρία μέ τήν πράξη. Γιά νά φθάσουμε στό 2020 ὅπου ἡ “Ἑστία” δέν δίστασε 86 χρόνια μετά νά ἀποκαλύψει ἄγνωστα παρασκήνια ἀπό τήν δίκη τοῦ Ἀνδρέα Παπανδρέου ὅπως τῆς τά ἀποκάλυψε ὁ ἐξ ἀπορρήτων του Ἀντώνης Λιβάνης. Γιά νά κλείσει ἔτσι ὁριστικά ἕνας κύκλος. Οἱ ἐφημερίδες δέν συγκρούονται μέ πρόσωπα ἀλλά μέ ἀντιλήψεις. Στίς μέρες μας ἡ “Ἑστία” συγκρούεται περισσότερο μέ τίς ἀντιλήψεις τοῦ διαδόχου τοῦ Ἀνδρέα Παπανδρέου, Κώστα Σημίτη. Αὐτές θεωρεῖ “ἐπικίνδυνες”».