Ἔφυγε ἀπό τήν ζωή ὁ ἐφοπλιστής Ποταμιᾶνος μέ πλοῖα τοῦ ὁποίου μετεφέρθη μυστικά ὁ ἑλληνικός Στρατός στήν Κύπρο τό 1964
Τοῦ Δημήτρη Καπράνου
ΕΙΝΑΙ ΜΕΡΙΚΟΙ ἄνθρωποι πού «τούς ἔχει φιλήσει ὁ Θεός», ὅπως ἔλεγαν οἱ παλαιότεροι. Ὁ Ἀνδρέας Ποταμιᾶνος ἦταν ἕνας ἀπό αὐτούς. Ἦταν ἕνας ἄνθρωπος γεμᾶτος ταλέντα, ἕνας ἄνθρωπος πού ζοῦσε ἔντονα τήν κάθε μέρα σάν νά ἦταν ἡ τελευταία, ἕνας ἱκανότατος ἐπιχειρηματίας, γρήγορος στίς ἀποφάσεις του. Ὑπεράνω ὅλων, ὅμως, εἶχε τήν Ἑλλάδα! Τήν Πατρίδα, τό Ἔθνος! Ἔννοιες πού ἐνεφύσησε στούς ἀδελφούς Γιῶργο καί Ἀνδρέα Ποταμιᾶνο ἡ ἀκάματη μητέρα τους Ἑλένη, ἡ ἀεικίνηρη Ἐρυθροσταυρίτισσα, ἡ γυναίκα πού ἀντιμετώπισε μέ θάρρος καί αὐτοθυσία τούς Γερμανούς, ἡ «ἀδελφή Ἑλένη», πού ἔκρυψε οἰκογένειες Ἑβραίων στό σπίτι τῆς ὁδοῦ Νίκης, ἡ γυναίκα πού ἔκλεινε κάθε παρουσία της σέ κοινωνική ἐκδήλωση μέ τόν Ἐθνικό Ὕμνο!
«Ἑλληνική Σημαία – Ἑλληνικό Πλήρωμα – Ἑλληνική Φιλοξενία» ἦταν τό τρίπτυχο στό ὁποῖο ἐστηρίχθη ὅλη ἡ φιλοσοφία τῆς «Ἠπειρωτικῆς», τῆς μεγαλύτερης καί πρωτοπόρου ἑταιρείας κρουαζιέρας στήν Μεσόγειο, στά τέλη τοῦ ’50 καί μέχρι τίς ἀρχές τοῦ 1970, μέ τόν Βυζαντινό Σταυρό στήν τσιμινιέρα της.
Ἡ Ἑλλάς ἦταν παροῦσα σέ κάθε γωνιά τῶν πλοίων, ἡ Ἑλλάς ταξίδευε μαζί μέ τούς ἐπιβάτες στά ταξίδια τῆς ἐπιστροφῆς τους. Καί ἦσαν πολλές οἱ χιλιάδες τῶν τουριστῶν πού ἤρχοντο κάθε χρόνο γιά νά κάνουν τήν κρουαζιέρα στά ἑλληνικά νησιά μέ ἕνα ἀπό τά δώδεκα κρουαζιερόπλοια τῆς ἑταιρείας! Τά πλοῖα πού ἀπέπλεαν ἀπό τόν Πειραιᾶ κάθε Δευτέρα καί Παρασκευή, καί ποτέ Τρίτη! Γιά τόν Ἀνδρέα Ποταμιᾶνο, ἡ Τρίτη ἦταν ἡ «ἀποφράς ἡμέρα», καθώς Τρίτη ἔπεσε ἡ Κωνσταντινούπολις!
Στά 31 του χρόνια, τό 1964, ὁ Ἀνδρέας Ποταμιᾶνος πρωταγωνίστησε σέ μιά περιπέτεια πού θά ἄξιζε (ἄν εἶχε γίνει εὐρύτερα γνωστή) νά γυρισθεῖ ταινία-ὑπερπαραγωγή στόν κινηματογράφο! Βρέθηκε σέ «μυστική ἀποστολή», μέ ἐντολή τοῦ Πρωθυπουργοῦ Γεωργίου Παπανδρέου, νά μεταφέρει μέ τά πλοῖα τῆς «Ἠπειρωτικῆς» τήν περίφημη «Ἑλληνική Μεραρχία» στήν Κύπρο! Φυσικά, κάτι τέτοιο ἦταν ἰδιαίτερα ἐπικίνδυνο.
«Μέ ἐνθουσίασε ἡ ἰδέα! Ἦταν μιά ἀποστολή πού κάθε Ἕλληνας πατριώτης θά ἤθελε νά ἐκτελέσει! Δέχθηκα ἀμέσως καί μαζί μέ τόν φίλο μου, σήμερα στρατηγό Κόρκα (σημ. συντ: εἶναι ἀκόμη ἐν ζωῇ, 102 ἐτῶν), ὀργανώσαμε καί ἐκτελέσαμε στό ἔπακρον τήν ἐπιχείρηση. Τό κάθε πλοῖο περνοῦσε πρῶτα ἀπό τήν Δραπετσώνα, δῆθεν γιά μικροεπισκευές καί ἐκεῖ φορτώναμε τά πυρομαχικά. Τήν ἑπομένη, στό λιμάνι τοῦ Πειραιᾶ, γινόταν ἡ ἐπιβίβαση τῶν στρατιωτῶν. Ὅλοι τους ἦταν ντυμένοι …τουρίστες. Μερικοί, μάλιστα, φοροῦσαν γυναικεῖα ροῦχα καί περροῦκες! Αὐτό γινόταν ἐπειδή ὅταν ζυγώναμε στήν Κύπρο, τά ἀγγλικά ἀεροπλάνα, ἀπό τήν βρεταννική βάση, πετοῦσαν χαμηλά, παρακολουθώντας τίς κινήσεις τῶν πλοίων μας. Θά πρέπει νά εἶχαν ὑποψίες ἤ πληροφορίες! Τελικά, μέ κίνδυνο νά μᾶς καταλάβουν καί νά γίνουν τά βαπόρια μας πυροτεχνήματα, μεταφέραμε ἀσφαλέστατα τήν Μεραρχία καί θωρακίστηκε ἡ Κύπρος!
Ἔπειτα ἀπό λίγα χρόνια, μέ κάλεσε ὁ Γεώργιος Παπαδόπουλος, τότε πρωθυπουργός καί μοῦ εἶπε: “Ὅπως τούς πῆγες, νά πᾶς καί νά τούς φέρεις”. Τοῦ ἀπάντησα ἀμέσως λέγοντας ὅτι “οὔτε ἕνας φαντάρος δέν θά γυρίσει στήν Ἑλλάδα μέ πλοῖο τῆς ‘Ἠπειρωτικῆς’, ὅπερ καί ἐγένετο”» ἀφηγεῖται ὁ Ἀνδρέας Ποταμιᾶνος σέ στενό του φίλο δημοσιογράφο, στόν ὁποῖο ἀφηγήθηκε τούς τελευταίους μῆνες τῆς ζωῆς του, (προαισθανόμενος ὅτι πλησίαζε στό τέλος αὐτῆς τή ἐξαίσιας διαδρομῆς) ὅλη τήν ἱστορία καί τήν δράση του!
Κα δέν εἶναι μόνο αὐτή του ἡ ἐνέργεια, μέ πίστη καί ἀφοσίωση στά ἐθνικά συμφέροντα.
Μαζί μέ τόν ἀείμνηστο Γ. Π. Λιβανό ἀσκοῦσαν ἰδιαίτερη ἐπιρροή στό Ἑλληνοαμερικανικό λόμπυ καί πετύχαιναν νά ἀναπτύσσουν στενές σχέσεις μέ τόν ἑκάστοτε Πρόεδρο τῶν ΗΠΑ!
Ὁ Ποταμιᾶνος, μέ τόν Γ. Π. Λίβανο, εἶχαν ἀναλάβει, σέ στενή συνεργασία μέ τό Ἑλληνοαμερικανικό λόμπυ, νά πεισθεῖ ἡ ἀμερικανική Προεδρία νά δρομολογήσει τήν «φόρμουλα» γιά τήν ἐπιστροφή τῆς Ἑλλάδος στό στρατιωτικό σκέλος τοῦ ΝΑΤΟ, ἀπό τό ὁποῖο τήν εἶχε ἀποσύρει (δικαιότατα, ὅπως ἔλεγε ὁ Ποταμιᾶνος) ὁ Κωνσταντῖνος Καραμανλῆς.
Τό πλάνο τους ἀπεδείχθη σωστό καί ἡ ἐπιστροφή μας ἔγινε μέ τούς κατά τό δυνατόν ὀλιγώτερους κραδασμούς.
Ὅταν ἔγινε ἡ φονική ἐπίθεσις τῶν Παλαιστινίων κομμάντος στό μικρό ἑλληνικό κρουαζιερόπλοιο “City of Poros”, τῶν ἀδελφῶν Κυρτάτα, ὅλες οἱ διεθνεῖς τουριστικές ἐπιχειρήσεις ἀπείλησαν μέ διακοπή κάθε ἐπαφῆς μέ τήν Ἑλλάδα.
Ὁ Ἀνδρ. Ποταμιᾶνος ἦταν ἐκεῖνος πού «πῆρε ἐπάνω του» τήν προσπάθεια γιά τήν ἀποκατάσταση τῆς ἰσορροπίας. Ταξίδεψε σέ ὅλα τά μήκη καί πλάτη τοῦ κόσμου καί μίλησε ἀκόμη καί μέ ἡγέτες κρατῶν, προκειμένου νά μήν ὑποστεῖ ἡ χώρα τουριστικό καί οἰκονομικό ἀποκλεισμό. Καί τά κατάφερε!
Κάποια στιγμή, οἱ ἀδελφοί Ποταμιᾶνοι, διαισθανόμενοι ὅτι ἡ «παγκοσμιοποίηση» ἦταν ζήτημα χρόνου, πούλησαν (ἔναντι ἑνός πολύ μεγάλου ποσοῦ γιά τήν ἐποχή) τήν «Ἠπειρωτική» στήν ἀμερικανικῶν συμφερόντων «Κάρνιβαλ». Οἱ Ἀμερικανοί, ὅμως, πού ἔβλεπαν μακρύτερα, ἑτοίμαζαν ἕνα πρόγραμμα πού θά μείωνε εἰς τό ἐλάχιστον τά ἑλληνικά πληρώματα καί, φυσικά, τά πλοῖα δέν θά ἔφεραν πλέον τήν ἑλληνική Σημαία!
Ὁ Ἀνδρέας Ποταμιᾶνος τότε ἄρχισε μία ἐπίπονη ἀλλά προσεκτικά μεθοδευμένη προσπάθεια γιά νά πάρει πίσω τήν ἑταιρεία. Ἐπιστρατεύθηκαν ὅλα τά μέσα, ἡ τότε κυβέρνησις τοῦ ΠΑΣΟΚ «ἔβγαλε τό λάδι» στούς νέους ἰδιοκτῆτες, οἱ ἑλληνικές (τότε) Τράπεζες (ἰδιαίτερο ρόλο ἔπαιξε ὁ Δημ. Κροντηρᾶς) συνέδραμαν τούς Ποταμιάνους καί ἡ «Ἠπειρωτική» ἐπέστρεψε στόν «Βυζαντινό Συταυρό» μέ ἑλληνικά πληρώματα καί ἑλληνική Σημαία! Δέν ἔχει σημασία ἄν τελικῶς ἐπεκράτησε ἡ «Παγκοσμιοποίηση» καί ἡ «Ἠπειρωτική» ἔχασε ὅλα της τά βαπόρια!
Σημασία ἔχει ὅτι ὁ Ἀνδρέας Ποταμιᾶνος, πού μᾶς ἀποχαιρέτισε γιά πάντα τά μεσάνυκτα τῆς περασμένη Παρασκευῆς, δέν ὑπέστειλε ποτέ τήν ἑλληνική Σημαία! Καί ἡ «Ἠπειρωτική» ἔπεσε μαχόμενη (αὐτή εἶναι μία ἄλλη ἱστορία)…
Ἔμεινε πάντα πιστός στήν Ἑλλάδα, στήν Πατρίδα! Κράτησε τήν ἕδρα του στόν Πειραιᾶ καί ἦταν ὁ πρῶτος πού ἀνύψωσε ἕνα μεγαλοπρεπές μέγαρο στήν τότε «ὁδό Ἀλκίμων». Καί κάλεσε τόν τότε δήμαρχο Πειραιῶς Ἀριστείδη Σκυλίτση, τόν ἀνέβασε στό μπαλκόνι τοῦ ἑβδόμου ὀρόφου (ἐκεῖ ἦταν μέχρι τό τέλος τό στρατηγεῖο του) καί τοῦ ἔδειξε τήν περιοχή πού ἦταν ἀκόμη «Τά Καρβουνιάρικα»: «Καλά, δέν πρέπει αὐτή ἡ ὁδός νά γίνει λεωφόρος καί τό λιμάνι νά ἀλλάξει πιά μορφή;» Ἀπό τότε ἡ «ὁδός Ἀλκίμων» μετονομάσθηκε σέ «Ἀκτή Μιαούλη» καί σέ ἐλάχιστο χρόνο, ξεφύτρωσαν σάν «μανιτάρια» τά γύρω ἐπιβλητικά κτίρια! Ἔτσι ἄνοιγαν τότε –στήν κυριολεξία– δρόμους οἱ ἐφοπλιστές!
Ὁ Ἀνδρέας Ποταμιᾶνος ἦταν «ἄνθρωπος τοῦ Θεοῦ». Πίστευε βαθιά καί εἶχε τήν Ὀρθοδοξία πάντα ὁδηγό του. Νά, τί ἀφηγεῖται σέ καλό του φίλο, γιά τήν «Κυρα-Παναγιά»…
«Εἶχα ἀκούσει γιά ἕνα νησί πού βρισκόταν μετά τήν Ἁλόννησο καί λεγότανε Κυρα- Παναγιά ἤ ἀλλιῶς Πελαγονήσι. Ὅταν ὁ Πάρης ἔκλεψε τήν Ὡραία Ἑλένη ἔμειναν ἐκεῖ ἀρκετό καιρό. Μέ τόν φίλο μου, τόν Δημητράκη τόν Τσάτσο, πήραμε ἕνα μικρό σκάφος καί μετά τήν Ἁλόννησο βρήκαμε τήν Κυρα-Παναγιά.
Γυρίζοντας γύρω ἀπό τό νησί εἴδαμε ὅτι στήν ἀνατολική πλευρά ὑπῆρχε ἕνα μοναστήρι. Ἦταν ἡ Γέννησις τῆς Θεοτόκου. Ἀράξαμε σέ ἕναν ὅρμο καί ἀνεβήκαμε σιγά-σιγά τό ἄγριο μονοπάτι. Ὅταν φτάσαμε μᾶς καλωσόρισε ὁ ἡγούμενος. Εἶχε 6 μῆνες νά δεῖ ἄνθρωπο. Ξεναγηθήκαμε στό μοναστήρι καί εἴδαμε ὅτι τά δωμάτια ἦταν τρύπια καί ἔμπαιναν νερά. Ὑπῆρχε ἡ εἰκόνα τῆς ἐγκατάλειψης. Ὅταν ἀντικρύσαμε τήν εἰκόνα τῆς Παναγιᾶς συνέβη κάτι τό ἐκπληκτικό! Τά μάτια Της ἦταν σά νά σέ κοίταγαν. Καθίσαμε μέ τόν Δημήτρη ἀρκετή ὥρα.
Τόν ἑπόμενο χρόνο πήγαμε καί συναντήσαμε ἕναν βοσκό ἀπό τήν Ἁλόννησο, τόν Γιῶργο πού πήγαινε καί βοηθοῦσε κάπου-κάπου. Μές τήν αὐλή ἦταν μόνο ἕνα γαϊδούρι. Στενοχωρήθηκα πάρα πολύ διότι τό μέρος ἦταν ἕνα ἀριστούργημα. Βλέπεις τό Αἰγαῖο, καί μακριά ἕνα ἄλλο νησί πού λέγεται Ψαθούρα, καί ἦταν πεδίο βολῆς τῆς Ἀεροπορίας.
Τό νησί αὐτό τῆς Κυρα-Παναγιᾶς ἀνήκει στή Μονή τῆς Μεγίστης Λαύρας. Πήγαμε στό Ἅγιον Ὄρος, βρήκαμε τόν ἡγούμενο καί τοῦ εἶπα ὅτι εἶμαι διατεθειμένος νά συντηρήσω τό μοναστήρι καί νά τό ἐπαναφέρω στή ζωή. Ὁ ἡγούμενος ἦταν ἕνας φωτισμένος ἄνθρωπος μέ γαλανά ἐκφραστικά μάτια. Ἔστειλε γράμμα ὅτι μᾶς δίνει τήν ἄδεια νά στείλουμε ἀνθρώπους νά τό συντηρήσουμε.
Παλιά εἴχαμε ἕνα ξυλουργεῖο γιά νά φτιάχνουμε καί νά συντηροῦμε τά ξύλινα μέρη τῶν πλοίων μας. Εἴχαμε ἀρκετούς μαραγκούς. Τούς ἔστειλα μέ τό κότερο νά πᾶνε νά δουλέψουν. Δυστυχῶς ἡ θάλασσα ἦταν τόσο ἄσχημη πού ἦταν ἀδύνατο νά πᾶνε στό νησί. Ὅταν ἠρέμησε ἡ θάλασσα φτάσανε. Ἀνεβήκανε μέ τά πόδια στό μοναστήρι. Κάνανε δύο μέρες νά ἀνεβάσουν τά τεράστια ξύλα καί μία ἑβδομάδα μέχρι νά ἀνεβάσουν τήν γεννήτρια. Φτιάξαμε τίς πόρτες, τίς σάλες, τήν ἐκκλησία.
Ἡ Κυρα-Παναγιά εἶναι ἕνα μέρος πού δίνει δύναμη καί μαγνητισμό. Σιγά-σιγά ἔρχονταν ἄνθρωποι νά τό ἐπισκεφτοῦν. Ἦρθε καί ὁ Φίλιππος ὁ ἡγούμενος τῆς Μεγίστης Λαύρας καί ἐκτίμησε τό ἔργο μας. Ἀπό τότε γίναμε πολύ καλοί φίλοι.
Τό νησί εἶχε ἀγοραστεῖ ἀπό τόν Ἅγιο Ἀθανάσιο. Τό εἶχαν στήν κατοχή τους Βυζαντινοί ἄρχοντες. Λειτουργοῦσε ὡς μετόχι τοῦ Ἁγίου Ὄρους, γιά νά προμηθεύει τά ἐκεῖ μοναστήρια μέ τρόφιμα ὅπως κρέας, μέλι, λάδι καί στάρι.
Ἔτσι ξεκίνησε τότε ἡ ἐκτροφή κατσικιῶν στήν Κυρα-Παναγιά καί δέν σταμάτησε μέχρι σήμερα.
Μετά ἀπό αὐτό τό ἔργο μεγάλωσε ἡ πίστη μέσα μας. Πηγαίναμε κάθε χρόνο καί πολλές φορές πήγαιναν καί οἱ ξυλουργοί μόνοι τους γιά νά δουλέψουν χωρίς ἀμοιβή.
Ὅταν συνέβη τό τρομερό ναυάγιο τοῦ πλοίου μας, τοῦ «Ὠκεανός», στή Νότιο Ἀφρική, μέ ξυπνήσανε τρεῖς τό πρωί στή Σκιάθο! Καθώς ἐπέστρεφα στόν Πειραιᾶ ἐπειγόντως προσευχήθηκα στήν Κυρα-Παναγιά. Τό πλοῖο μας χάθηκε! Οἱ 700 ἄνθρωποι ὅμως, πού ἐπέβαιναν, δέν ἔπαθαν οὔτε γρατζουνιά! Σώθηκαν ὅλοι! Γύρω τους κολυμποῦσαν δελφίνια καί δέν ἄφηναν τούς καρχαρίες νά πλησιάσουν. Ἐκείνη τήν ἡμέρα λόγω κακοκαιρίας εἶχαν βουλιάξει γύρω ἄλλα ὀκτώ πλοῖα.
Κάθε Δεκαπενταύγουστο πᾶμε στήν Κυρα-Παναγιά! Ἡ “Ἠπειρωτική” ἔσωσε τό μοναστήρι καί ἡ Παναγιά ἔσωσε τήν “Ἠπειρωτική!”»…
Πρίν ἀπό δώδεκα ἡμέρες, ὁ Ἀνδρέας Ποταμιᾶνος μίλησε μέ τόν φίλο του δημοσιογράφο: «Τόν Δεκαπενταύγουστο θά εἶμαι καλά καί θά πᾶμε μαζί στήν Κυρα-Παναγιά» τοῦ εἶπε. Τό ἴδιο εἶχε πεῖ στήν ἀγαπημένη καί πάντα δίπλα του σύζυγο, τήν Φλέρ, στίς τρεῖς του ἀγαπημένες θυγατέρες, τήν Ἑλένη, τήν Ἀλεξάνδρα καί τήν Κατερίνα καθώς καί στό «δεξί του χέρι», τήν Ἐβίκα Ἐδιπίδη. Καί τό πίστευε γιατί πάντα στήν ζωή του κατάφερνε στό τέλος νά κερδίζει!
Τελικά προτίμησε νά πετάξει κοντά της πιό γρήγορα. Αἰωνία του ἡ μνήμη!
Μ.Η.Τ. 232122