Ἀμερική, ἀπέτυχες παντοῦ! – Ἀπό τό Ἀφγανιστάν καί τίς χῶρες τῆς ἀραβικῆς ἀνοίξεως ἕως τά Βαλκάνια – Τό ἰδεολόγημα τῆς Ὠλμπράιτ γιά τά προτεκτορᾶτα πού ἐφήρμοσε ὁ Μπούς καί διαφημίζει μέχρι σήμερα συγκαλῶν διεθνεῖς διασκέψεις ὁ Πρόεδρος Μπάιντεν!
Τοῦ Εὐθ. Π. Πέτρου
Η ΠΛΗΡΗΣ ἐπικράτησις τῶν Ταλιμπάν στό Ἀφγανιστάν ἀναδεικνύει μία σειρά ἀπό ζητήματα. Τό σημαντικώτερο εἶναι ὁ «ρηχός» τρόπος σκέψεως τῶν Ἀμερικανῶν ὅσον ἀφορᾶ τά γεωπολιτικά ζητήματα καί ἡ ἰδεοληπτική προσήλωσις σέ ἐπιπόλαια συμπεράσματα. Τό χειρότερο ὅτι σέ αὐτά ἐν συνεχείᾳ παγιδεύονται Πρόεδροι, ὁ ἕνας μετά τόν ἄλλον, μέ τεράστιο κόστος σέ ἀνθρώπινες ζωές, πάσης φύσεως πόρους καί ἐν τέλει καί σέ ἐθνικό κῦρος ἀφοῦ ταπεινωμένοι ὑποχρεώνονται νά ἀποχωρήσουν. Οἱ Ἀμερικανοί πλήρωσαν μέ αἷμα τίς παρεμβάσεις τους στά Βαλκάνια καί τήν ἀραβική ἄνοιξη. Ἀπέτυχαν προσπαθώντας νά ἐφαρμόσουν τά ἰδεολογήματα τῆς Μαντλήν Ὠλμπράιτ περί προτεκτοράτων. Ἀκόμη ὅμως δέν ἔμαθαν.
Αὐτό πού συνέβη στό Βιετνάμ, συμβαίνει καί στό Ἀφγανιστάν. Ὅπου οὐδείς Ἀμερικανός εἶναι ἀκόμη εἰς θέσιν νά ἀπαντήσει στό ἐρώτημα γιατί ἔμειναν ἐκεῖ ἐπί μία εἰκοσαετία. Τί περίμεναν νά ἐπιτύχουν; Νά ἐπιβάλλουν στήν χώρα δυτικοῦ τύπου δημοκρατία; Κάποιοι ἴσως τό ἐπίστευαν. Φαίνεται ὅμως ὅτι εἶχαν πλήρη ἄγνοια τοῦ τί σημαίνει Ἀφγανιστάν καί, γενικῶς, ποιές εἶναι οἱ ἰδιαιτερότητες τῆς πρόσω Ἀσίας.
Κατάφεραν ἐν τέλει νά δικαιώσουν τόν Ρόμπερτ Κάπλαν καί τήν «Ἐπερχομένη ἀναρχία» τήν ὁποία ἀνέλυε στό ὁμώνυμο βιβλίο του.
Γιά νά ἀρχίσουμε ἀπό τά βασικά, τό Ἀφγανιστάν δέν εἶναι χώρα μέ τήν δυτική ἔννοια οὔτε κατοικεῖται ἀπό ἕνα ἔθνος. Τό Ἀφγανιστάν διαμορφώθηκε ἀπό φυλές Παστούν πού κατώρθωσαν νά ἐπιβάλουν τήν ἐξουσία τους σέ περιοχές πού ἀνῆκαν προηγουμένως στήν ἐξουσία τῶν Μογγόλων τῆς Ἰνδίας ἤ τῆς Περσίας. Εἶναι στήν πράξη μιά χαλαρή συνομοσπονδία φυλῶν. Ἀκόμη καί κατά τήν διάρκεια τοῦ διαλείμματος τῆς κομμουνιστικῆς διακυβερνήσεως, ὁ πραγματικός πολιτικός ἔλεγχος πέραν τῆς πρωτευούσης ἠσκεῖτο ἀπό τοπικούς φυλάρχους.
Τόσο ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος ὅσο καί οἱ Βρεταννοί ἀργότερα ἀντελήφθησαν ὅτι δέν ἔχει κανένα νόημα νά προσπαθήσουν νά κρατήσουν αὐτά τά ἐδάφη. Ὁ Μέγας Ἀλέξανδρος πέρασε καί ἀπεχώρησε φιλικά, μέ ἀποτέλεσμα πολλές σημερινές φυλές Ἀφγανῶν νά τόν τιμοῦν ὡς γενάρχη τους. Οἱ Βρεταννοί πάλι μετά ἀλλεπάλληλες στρατιωτικές ἧττες καί ἀφοῦ ἐπείσθησαν ὅτι δέν ὑπῆρχε περίπτωσις νά ἀπειλήσουν οἱ Ρῶσσοι τίς Ἰνδίες κινούμενοι μέσω τοῦ Ἀφγανιστάν, πραγματοποίησαν τήν «ἐκδικητική» ἐκστρατεία τοῦ 1842, κατά τήν ὁποία κατέστρεψαν ὅ,τι μποροῦσαν καί ἀπεχώρησαν.
Κάποια κέντρα ἀποφάσεων στήν Οὐάσιγκτων τό ὑπεδείκνυαν αὐτό ἐπιμόνως μετά τήν 11η Σεπτεμβρίου, ὅταν ἡ κυβέρνησις Μπούς ἀνέλαβε δράση κατά τῶν Ταλιμπάν πού ὑπέθαλπαν τόν Ὀσάμα μπίν Λάντεν καί τήν Ἀλ Κάιντα. Ἐπεκράτησε ὅμως ἡ λογική τοῦ ὅτι τά προβλήματα θά λυθοῦν διά τοῦ «ἐκδημοκρατισμοῦ». Ἡ Οὐάσιγκτων δηλαδή θέλησε νά ἀντιμετωπίσει τό Ἀφγανιστάν μέ τήν ἴδια λογική μέ τήν ὁποία ἐπενέβη στήν Εὐρώπη σέ δύο παγκοσμίους πολέμους. Μιάν ἐπίφαση δηλαδή προτεσταντικῆς ἠθικῆς καί μία πεποίθηση ὅτι ἕνα κοινό σύστημα διακυβερνήσεως ἐγγυᾶται ἀγαθές σχέσεις στό μέλλον. Πῶς ὅμως νά ἐπιβληθεῖ δημοκρατική διακυβέρνησις σέ πληθυσμούς πού γνωρίζουν μόνον τήν ἐξουσία τῶν γερόντων τῆς φυλῆς καί πού ὡς μουσουλμάνοι δέν ἀποδέχονται κανενός εἴδους νομοθετική ἐξουσία; Γιά αὐτούς οἱ νόμοι ἀρχίζουν καί τελειώνουν στό κοράνι. Ἄν θά μποροῦσε κάποιος νά τούς προσφέρει μιά καλύτερη ζωή, ἔπρεπε νά τούς δώσει ψωμί –μέ τήν ἐπιβολή «δημοκρατίας» προκοπή δέν γίνεται.
Τό «πείραμα» ἦταν ἤδη ἀποτυχημένο ἀπό τήν ἐποχή τῆς ἀνατροπῆς τοῦ Σαντάμ Χουσεΐν στό Ἰράκ. Ἐπέμεναν ὅμως νά τό ἐφαρμόσουν καί στό πολύ δυσκολώτερο πεδίο τοῦ Ἀφγανιστάν. Τοῦ ὁποίου ἐπιπροσθέτως ἡ γεωπολιτική ἀξία εἶναι μᾶλλον περιορισμένη. Τό ἔδαφος τοῦ Ἀφγανιστάν ἔχει ἀξία γιά τό γειτονικό Πακιστάν –πού ἀνέκαθεν ἐπηρέαζε τούς Ταλιμπάν– ὡς δρόμος μεταφορᾶς τοῦ τουρκμενικοῦ φυσικοῦ ἀερίου. Κάτι τέτοιο δέν κατέστη ἐφικτό μέχρι σήμερα καί, πλέον, ἡ ἀξία του ἔχει ὑποβαθμισθεῖ ἐξ αἰτίας τοῦ προϊόντος περιορισμοῦ τῆς χρήσεως ὑδρογονανθράκων γιά παραγωγή ἐνεργείας.
Τό Πακιστάν παραμένει βεβαίως ἡ βασική ἐξωτερική δύναμη πού στηρίζει τούς Ταλιμπάν καί τό γεγονός πώς αὐτό δέν ἄλλαξε στά 20 χρόνια πού κατεῖχαν οἱ Ἀμερικανοί τήν Καμπούλ, εἶναι τό πρῶτο στοιχεῖο ἀποτυχίας τους.
Καί πρακτικά ὅμως, ἐπί τοῦ πεδίου, ἡ διαχείρησις τῆς καταστάσεως δέν ἦταν ἡ ἐνδεδειγμένη. Δέν τό συνειδητοποιεῖ κανείς εὔκολα, ἀλλά στήν συμμαχία πού εἶχαν συμπήξει οἱ Ἀμερικανοί γιά τόν ἔλεγχο τοῦ Ἀφγανιστάν μετεῖχαν 50 χῶρες, οἱ ὁποῖες διέθεταν ἑτερόπλητες στρατιωτικές δυνάμεις. Μία συμμαχία 50 χωρῶν, εἶναι συνήθως ἀναποτελεσματική. Ὁρισμένες χῶρες στέλνουν δυνάμεις γιά νά κάνουν ἁπλῶς ἐπίδειξη σημαίας, ὅλες ὑπόκεινται σέ ἐθνικούς περιορισμούς καί κανείς δέν ὑπακούει στόν ἀνώτερό του ἄν κρίνει πώς δέν συμφέρει τήν χώρα του. Οἱ χῶρες τοῦ ΝΑΤΟ προσέτρεξαν στό Ἀφγανιστάν μολονότι δέν διακινδύνευαν τά ἐθνικά τους συμφέροντα. Γιά τίς περισσότερες χῶρες ἐπρόκειτο γιά ἀποστολή διατηρήσεως τῆς εἰρήνης καί ὄχι γιά πόλεμο ἐναντίον ἀνταρτῶν. Αὐτό ἀποτέλεσε καί μόνιμο σημεῖο τριβῆς ἐντός τῆς συμμαχίας, διότι οἱ χῶρες δέν κατάφεραν νά συμφωνήσουν σέ ἕνα κοινό δόγμα καταστολῆς ἐξεγέρσεων. Ἀλλά γιά νά εἶναι ἐπιτυχής ἡ καταστολή τῆς ἐξεγέρσεως σέ μία χώρα, ἀπαραίτητη προϋπόθεσις εἶναι νά ὑπάρχει μία λειτουργική τοπική κυβέρνησις. Κάτι τέτοιο ὅμως δέν ὑπῆρξε στό Ἀφγανιστάν, οἱ δέ Ἀμερικανοί θεώρησαν ὅτι ὁ μόνος φτηνός τρόπος γιά τήν καταστολή τῆς ἐξέγερσης ἦταν νά πραγματοποιηθεῖ ὄχι μέ τίς δικές τους δυνάμεις ἀλλά ἀπό τίς ἐγχώριες. Δαπάνησαν συνεπῶς τεράστια ποσά γιά τήν συγκρότηση καί ἐκπαίδευση ἀφγανικῶν δυνάμεων ἀσφαλείας χωρίς νά ἐπιτύχουν τίποτε. Ἡ δημιουργία ἑνός ἀξιομάχου στρατοῦ δέν εἶναι ἕνα τεχνικό ζήτημα. Ἀπαραίτητη προϋπόθεσις γιά ἰσχυρό στρατό εἶναι ἡ ὕπαρξις ἰσχυρῶν πολιτικῶν θεσμῶν. Ἀφοῦ τέτοιοι θεσμοί δέν μποροῦσαν νά διαμορφωθοῦν στό Ἀφγανιστάν, ἡ ὅλη προσπάθεια ἦταν καταδικασμένη.
Καταδικασμένη θεωρεῖται ἐπίσης καί ἡ πρότασις τοῦ Προέδρου Μπάιντεν γιά μιά διεθνῆ διάσκεψη τῶν χωρῶν πού ἐμπλέκονται γιά νά διαμορφωθεῖ τό αὔριο τοῦ Ἀφγανιστάν. Ἴσως αὐτό νά τό ἀντελήφθη ἐγκαίρως καί γιά αὐτό ἀπεσύρθη στό Κάμπ Νταίηβιντ, ἀφήνοντας τόν Σύμβουλο Ἐθνικῆς Ἀσφαλείας Τζαίηκ Σάλλιβαν νά προαναγγέλλει ἀορίστως ὅτι ὁ Πρόεδρος σύντομα θά τοποθετηθεῖ ἐκ νέου γιά τήν κατάσταση.
Ἡ κατάστασις μπορεῖ νά συνοψισθεῖ σέ αὐτό πού ἐσχολίαζαν σκωπτικά οἱ προκάτοχοι τῶν ΗΠΑ στήν κυριαρχία τῶν θαλασσῶν Βρεταννῶν, ὅτι ὁ πόλεμος εἶναι ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο οἱ Ἀμερικανοί μαθαίνουν γεωγραφία!
Μ.Η.Τ. 232122