Πραξικόπημα χωρίς τάνκ «φοβᾶται» ὁ Ἐρντογάν

Τί κρύβεται πίσω ἀπό τίς προκλήσεις τοῦ «Τσεσμέ» στό Αἰγαῖο καί τήν ἄσκηση «Γαλάζια Πατρίδα». Κοινή ἄσκησις Ἑλλάδος – ΗΠΑ μέ 145 ἑλικόπτερα Apache στήν Θράκη. Ὁ Σουλτάνος βλέπει «συνωμοσία» Οὐάσιγκτων-Παρισίων-Ἀθηνῶν-Ἀράβων

Τοῦ Μανώλη Κοττάκη

Η ΝΕΑ τουρκική προκλητικότητα στό Αἰγαῖο δέν ὁμοιάζει μέ τήν περυσινή. Τό 2021 δέν εἶναι 2020. Πέρυσι ὁ Πρόεδρος Ἐρντογάν ἐπιδίωξε, καί μέ τήν ἀνοχή τῶν ΗΠΑ τοῦ Τράμπ τό κατάφερε, νά ἐγείρει de facto διεκδικήσεις ἐντός τῆς ἑλληνικῆς ΑΟΖ σέ μιά περιοχή πού ἐκτείνεται ἀπό τό Καστελλόριζο ἕως καί τήν Κρήτη. Προσβάλλοντας εὐθέως τήν ἑλληνική κυριαρχία. Ἄν καί οἱ πρῶτες του κινήσεις τό νέο ἔτος δείχνουν ὅτι συνεχίζει ἀκάθεκτος πρός τήν ἴδια κατεύθυνση μέ στόχο τήν «Φινλανδοποίηση» τῆς Ἑλλάδος (μᾶς ζητᾶ τόν λόγο γιατί διοργανώνουμε «Φόρουμ Φιλίας» μέ τόν Ἀραβικό Κόσμο, γιατί ποντίζουμε καλώδια γιά τήν ἐνεργειακή σύνδεση Πελοποννήσου – Κρήτης, μᾶς «φωνάζει» γιατί ὁ Ὑπουργός Ἄμυνας, ὁ ὑφυπουργός Ἄμυνας καί ὁ ἀρχηγός ΓΕΕΘΑ ἐπισκέπτονται νησιά σέ ἀπόσταση πεντακοσίων μέτρων ἀπό τήν Τουρκία πού θεωρεῖ ἀποστρατιωτικοποιημένα), στήν πραγματικότητα βρισκόμαστε σέ νέα φάση. Ἡ τουρκική προκλητικότητα αὐτῆς τῆς περιόδου ἀντανακλᾶ τήν νευρικότητα τῆς Ἄγκυρας γιά τίς ἀμερικανοτουρκικές σχέσεις. Καί στό μέτρο πού μᾶς ἀφορᾶ ὁ Σουλτάνος «βλέπει» πίσω ἀπό κάθε μας κίνηση, ἀκόμη καί πίσω ἀπό τό «Φόρουμ Φιλίας» μέ τίς χῶρες τοῦ Ἀραβικοῦ Κόλπου, τίς Ἡνωμένες Πολιτεῖες Ἀμερικῆς. Πολύ δέ περισσότερο ὅταν οἱ κινήσεις μας γίνονται φανερά ὅπως ἡ κοινή ἄσκηση Ἑλλάδος – ΗΠΑ Defender πού πραγματοποιεῖται αὔριο στήν Ἀλεξανδρούπολη μέ τήν συμμετοχή 150 ἑλικοπτέρων καί δεκάδων ὀχημάτων. Κατ’ οὐσίαν ἡ ψυχολογία τῆς Ἄγκυρας ὁμοιάζει κατά πολύ μέ τήν περίοδο μετά τό στρατιωτικό πραξικόπημα τοῦ 2016, τό ὁποῖο σήμερα πέντε χρόνια ἀργότερα ὁ Τοῦρκος Πρόεδρος χρεώνει προσωπικῶς στόν τότε ἀντιπρόεδρο Μπάιντεν. Σέ αὐτό τό σημεῖο λοιπόν εἴμαστε καί τώρα. Ἡ ἡγεσία τῆς γείτονος καλεῖται νά συνεννοηθεῖ μέ μιά διοίκηση τήν ὁποία δέν ἐμπιστεύεται. Καί ὄχι μόνον αὐτό, τήν ὑποπτεύεται καί ἀπό πάνω.

Ὁ διμέτωπος Μπάιντεν

Ἐάν θέλουμε νά ἑρμηνεύσουμε τίς τουρκικές κινήσεις αὐτήν τήν περίοδο μακριά ἀπό θυμωμένες ὑποδείξεις τοῦ τύπου «βυθίστε τό Τσεσμέ» ὀφείλουμε νά ἀκτινογραφήσουμε ὅλους τούς παῖκτες. Μέ τά δεδομένα πού ἔχουμε βεβαίως καί τό πιθανό περιθώριο λάθους. Οἱ ΗΠΑ κατ’ ἀρχάς ἀναθεωροῦν τό δόγμα τους. Ἀπό οἰκονομικό γίνεται γεωπολιτικό. Ὁ Τράμπ ἦταν ὑπέρ τῆς μεγάλης συνεννόησης Ἀμερικῆς – Ρωσσίας γιά νά ἀντιμετωπιστεῖ ὁ πραγματικός ἐχθρός της, ἡ Κίνα (πού διακρατεί τό χρέος της) καί οἱ συμμαχίες της στήν Εὐρώπη. Ὁ Μπάιντεν ἐπανέρχεται στό δόγμα Ὀμπάμα διευρύνοντάς το. Ἕως τό 2016 δόγμα τῆς Οὐάσιγκτων ἦταν «ὅποιος εἶναι μέ τήν Ρωσσία, δέν εἶναι μαζί μας». Τώρα προστίθεται καί τό Πεκῖνο. «Ὅποιος εἶναι μέ τήν Κίνα δέν εἶναι μαζί μας» ἡ προσθήκη πού ἀπευθύνεται κυρίως στούς Γερμανούς καί στούς Τούρκους καί σέ ἐμᾶς (5G, ἰδιωτικοποίηση ΔΕΔΔΗΕ, ρωσσικό ἐμβόλιο). Οἱ Γερμανοί δέν δείχνουν διατεθειμένοι νά τούς ἀκούσουν ὅπως παλαιά. Ὁ ἀγωγός Nord2 Stream πού συνδέει ἐνεργειακά τήν Ρωσσία μέ τήν Γερμανία κατασκευάζεται τώρα πού μιλᾶμε. Οἱ γερμανοκινεζικές σχέσεις εἶναι ἄριστες. Οἱ Γερμανοί ἐπίσης συμπεριφέρονται διαφορετικά στούς Τούρκους ἀπό ὅ,τι οἱ Ἀμερικανοί. Δέν ἐνοχλοῦνται ἀπό τίς ἀγορές S-400, τούς κάνουν πλάτες κιόλας. Ὅσο ὁ Ἐρντογάν κρατᾶ τούς πρόσφυγες μακριά ἀπό τό Βερολῖνο καί ὅσο πριμοδοτεῖ τήν γερμανική ἀμυντική βιομηχανία μέ τήν ἀγορά ἐξοπλισμῶν (ὑποβρύχια) δέν ἔχουν λόγο νά τά «σπᾶνε» μαζί του. Ἡ σχέση τους εἶναι στρατηγική. Γι’ αὐτό καί στήν προσεχῆ Σύνοδο Κορυφῆς δείχνουν ἕτοιμοι νά τούς ἐγκρίνουν ἄλλα 4 δισ. εὐρώ γιά τό προσφυγικό καί νά ἐπικαιροποιήσουν τήν Συμφωνία Τελωνειακῆς Σύνδεσης. Ἡ παλαιά πολιτική τῶν ΗΠΑ –αὐτό πρέπει νά γίνει κατανοητό– ἰσχυροποίησε τούς ἄξονες Γερμανία – Κίνα, Γερμανία – Τουρκία καί «βελτίωσε» τίς σχέσεις Γερμανίας – Ρωσσίας.

Ὁ φόβος τῆς ἀποσταθεροποίησης

Ὁ Ἐρντογάν στό πλαίσιο αὐτό βρίσκεται λοιπόν μπροστά σέ μιά νέα πραγματικότητα. Τά ἔχει καλά μέ τό Πεκῖνο, μέ τήν Μόσχα (τόν εἰδοποίησε γιά τό πραξικόπημα –τόν ἔβαλε στόν Καύκασο), μέ τό Βερολῖνο καί μέ τόν χρηματοδότη Κατάρ, ἀλλά λόγῳ τῆς φύσης τῆς παγκοσμιοποιημένης νέας οἰκονομίας γνωρίζει ἄριστα πώς ἄν οἱ ΗΠΑ τοῦ τραβήξουν τό χαλί τῆς λίρας –ἔχει ἀνακάμψει– μέ κυρώσεις γιά τούς S400 μποροῦν νά τόν ἀνατρέψουν βελούδινα. Εἴτε μέ τήν κατάρρευση τῶν τραπεζῶν (μία ἑβδομάδα ἀντέχουν σέ κυρώσεις), εἴτε μέ τήν ἐπανάσταση τῆς φρατζόλας. Χωρίς τάνκ. Καί βεβαίως ἄν θέλουν οἱ ΗΠΑ μποροῦν καί νά τόν διασύρουν οἰκογενειακῶς στόν τουρκικό λαό μέ τήν ὑπόθεση τῆς Ἰρανικῆς τράπεζας. «Σέ ὅσους νομίζουν ὅτι θά ἐπιτεθοῦν στόν Ταγίπ Ἐρντογάν, τήν οἰκογένειά του καί τούς συνεργάτες του, ἤ ὅτι μπορεῖ νά κλέψουν τόν χρόνο καί τήν ἐνέργειά μας ἤ νά μᾶς ἀπομακρύνουν ἀπό τόν στόχο μας, ἀπαντᾶμε ὅτι δέν θά βγάλετε ψωμί ἐδῶ, πηγαίνετε νά κτυπήσετε ἄλλη πόρτα» ἀνέφερε χθές χαρακτηριστικά ὁ Ἐρντογάν.

Ἀμέσως μετά τήν ἀνάληψη τῆς ἡγεσίας ἀπό τόν Μπάιντεν, παρατηροῦνται λοιπόν τά ἑξῆς: οἱ Ἀμερικανοί πού μετά τό Πακιστάν καί τό Ἰράν δέν θέλουν νά χάσουν καί τήν Τουρκία «ἄνοιξαν» μέν κανάλια ἐπικοινωνίας μαζί της (ἐπαφές Συμβούλου Ἀσφαλείας Σάλιβαν μέ Καλίν καί Ὑπουργοῦ Ἐξωτερικῶν Μπλίνκεν μέ Τσαβούσογλου), ἀλλά ἔστειλαν αὐστηρά μηνύματα στήν Ἄγκυρα γιά τούς S-400.

Ἡ εἰσήγηση τοῦ ἀμερικανοσπουδαγμένου Τούρκου Ὑπουργοῦ Ἀμύνης Ἀκάρ ὁ ὁποῖος διεκδικεῖ ρόλο στήν μετα-Ερντογάν ἐποχή (μετά τήν ἐξουδετέρωση τοῦ γαμπροῦ) γιά ἀποθήκευση τῶν πυραύλων ἀλά «ἑλληνικά» ἀπερρίφθη ἀπό τίς ΗΠΑ. Οἱ ὁποῖες ταυτόχρονα διοχετεύουν πρός τά ἔξω ὅτι ἡ Ἑλλάς πλέον ἀντιμετωπίζεται ὡς νέα μεγάλη βάση μετεγκατάστασης ἀμερικανικῶν βάσεων. Ἤδη τό ἑλληνικό ἔδαφος στόν Βορρᾶ ἀποτελεῖ τά μετόπισθεν τῶν ἀντιρωσσικῶν ἀμερικανικῶν βάσεων τῆς Ρουμανίας. Τό περιβάλλον Ἐρντογάν πού γνωρίζει ἄριστα τόν ψυχισμό του δέν εἶδε καλά αὐτές τίς πρῶτες ἀπόπειρες προσέγγισης μέ τίς ΗΠΑ μέσῳ Καλίν-Ἀκάρ. Γνωρίζοντας τήν εὔθραυστη ψυχολογία του πλειοδότησε σέ ἀντιαμερικανισμό. Πρῶτος ὁ πιστός Ὑπουργός Ἐσωτερικῶν Σοϊλού, τόν ὁποῖο ὁ Σουλτάνος συμπαθεῖ γιατί εἶχε τήν εὐθιξία νά παραιτηθεῖ ὅταν προκάλεσε ἀναστάτωση μέ τά μέτρα γιά τήν πανδημία. Ὁ Σοϊλού ἐπιτέθηκε στίς ΗΠΑ τήν ἑπομένη τῆς ἐπικοινωνίας Καλίν – Σάλιβαν χρεώνοντάς τους εὐθέως τό πραξικόπημα τοῦ 2016. Ἀκολούθησε ὁ πιστός στόν Ἐρντογάν δημοσιογράφος τῆς «Γενή Σαφάκ» Καραγκιούλ. Καί ἐν τέλει ὁλοκλήρωσε τήν ἐπίθεση ὁ ἴδιος ὁ Ἐρντογάν ὅταν ἔμαθε ὅτι στό νέο ἐπιτελεῖο τοῦ Λευκοῦ Οἴκου συμμετέχουν καί «φιλοκοῦρδοι» ἀξιωματοῦχοι.
«Μαζί μας ἤ ἐναντίον μας!»

Ὁ Τοῦρκος Πρόεδρος εἶδε δάκτυλο τῶν ΗΠΑ πίσω ἀπό τίς κινητοποιήσεις φοιτητῶν στά τουρκικά πανεπιστήμια καί ἐγκάλεσε μέ περιφρονητικά λόγια τήν ὑπερδύναμη γιά τόν τρόπο πού διεξήγαγε τίς πρόσφατες προεδρικές ἐκλογές. Σέ μιά λογική τοῦ τύπου «μήν μᾶς μιλᾶτε γιά δημοκρατία ἐσεῖς πού…». Σέ ἄλλη παρέμβασή του ἔπραξε κάτι ἀσυνήθιστο. Ἀντέστρεψε τό ἀμερικανικό δίλημμα πού συνήθως ἀπευθύνει ὁ ἰσχυρός πρός τόν ἀδύνατο. «Πεῖτε μας ἄν εἶστε μαζί μας ἤ ἐναντίον μας!» εἶπε ὁ Τοῦρκος Πρόεδρος ἀπευθυνόμενος πρός τίς ΗΠΑ. Τά καλοπιάσματα τοῦ Ἰνστιτούτου Stattfor τοῦ Οὑγγροεβραίου Φρίντμαν, ὅτι ἡ Τουρκία θά ἐλέγχει ἕως τό 2050 τήν Κριμαία, τήν Ἑλλάδα καί τήν Κύπρο, ἄρεσαν μέν στόν Σουλτάνο –προσελήφθη ἔναντι 750.000 δολλαρίων καί ἑταιρεία λόμπυ προώθησης τῶν τουρκικῶν θέσεων στίς ΗΠΑ– ἀλλά δέν τοῦ ἄλλαξαν τό ὕφος τοῦ θιγμένου.

Ἀντιθέτως: Ὁ Ἐρντογάν ἀντιμετωπίζει τούς Μητσοτάκη, Δένδια, Μακρόν ὡς ἀμερικανικές ἐμπροσθοφυλακές στήν περιοχή καί ἑρμηνεύει κάθε τους πρωτοβουλία ὡς συνωμοσία τῆς Οὐάσιγκτων ἐναντίον του. Εἴτε δανείζουμε «Πάτριοτ» στήν Σαουδική Ἀραβία τῆς ὁποίας τό ἔδαφος εἶναι γειτονικό πρός τήν Τουρκία (ἄρα καί γιά τό βεληνεκές τῶν πυραύλων), εἴτε διοργανώνουμε Φόρουμ Φιλίας μέ τόν Ἀραβικό κόσμο, εἴτε συζητοῦμε μέ τίς ΗΠΑ τήν νέα ἀμυντική συμφωνία καί τήν προμήθεια τῶν F-35, εἴτε «μεταβαίνουμε» στήν Κύπρο καί ὁμιλοῦμε γιά εἰσβολή καί Στρατό Κατοχῆς, εἴτε ποντίζουμε καλώδια τῆς ΔΕΗ στό Αἰγαῖο, εἴτε ἐπιδιώκουμε ἐλάχιστη συνεννόηση μέ τήν μεταβατική ἡγεσία τῆς Λιβύης, εἴτε προμηθευόμαστε «Ραφάλ» (εἰσπράξαμε τά πλέον ἐπιθετικά σχόλια τοῦ τουρκικοῦ Τύπου τήν ἑπομένη τῆς ἐλεύσεώς τους), εἴτε ἀξιωματοῦχοι μας μεταβαίνουν αὐτονοήτως σέ ἑλληνικά νησιά, ὁ Ἐρντογάν βλέπει στό «πρόσωπο» τῆς Ἑλλάδος ἕναν βοηθό ἀποσταθεροποιητή στό πλευρό τῶν ΗΠΑ! Ἡ ἔξοδος τοῦ «Τσεσμέ» καί ἡ ἀπειλή γιά νέα ἑλληνοτουρκική κρίση μεσοῦντος τοῦ διαλόγου λοιπόν δέν εἶναι παρά τό καθρέφτισμα τῆς ἰσορροπίας τρόμου καί τῆς ἔντασης πού ὑπάρχει αὐτόν τόν καιρό στίς ἀμερικανοτουρκικές σχέσεις. Κτυπᾶ τό σαμάρι ὁ Τοῦρκος Πρόεδρος γιά νά μήν κτυπήσει τόν γάιδαρο.
Ἐγγυήσεις ἀσφαλείας τώρα!

Ἡ συνειδητοποίηση ὅτι οἱ τουρκικές προκλήσεις ἀπευθύνονται πρωτίστως πρός τίς ΗΠΑ καί συνιστοῦν προειδοποίηση πρός τήν ἡγεσία της, δέν θά πρέπει νά μᾶς κάνει νά ἐφησυχάζουμε. Δέν πρέπει οὔτε νά ὑπερτιμοῦμε οὔτε νά ὑποτιμοῦμε τίς προκλήσεις. Τό 2016 ὅταν οἱ Τοῦρκοι ἐξήγαγαν τήν ἐσωτερική κρίση στό Αἰγαῖο μέ ναυτικά ἐπεισόδια τῆς Ἀκτοφυλακῆς πού δέν ἤλεγχε ὁ Ἐρντογάν, τούς διαβάσαμε σωστά καί δέν τσιμπήσαμε. Εἴτε προβλέπαμε, εἴτε δέν προβλέπαμε τό πραξικόπημα. Τό 2021 αἰσθάνονται πάλι τήν ἀνάγκη νά ξεσπάσουν πάνω μας γιά τά ἐσωτερικά τους ἀδιέξοδα καί γιά τήν κρίση στίς ἀμερικανοτουρκικές σχέσεις, ἀλλά αὐτήν τήν φορά μᾶς θεωροῦν –δέν ἰσχύει– συμμέτοχους σέ μιά νέα συνωμοσία ἐναντίον τους. Θά περάσουμε πολλά σκαμπανεβάσματα μέχρι τό καλοκαίρι ἕως ὅτου ὁριοθετηθοῦν τελεσίδικα οἱ ἀμερικανοτουρκικές σχέσεις εἴτε πρός τήν μία εἴτε πρός τήν ἄλλη κατεύθυνση. Δεδομένου ὅτι στούς Γερμανούς ἀπό τούς ὁποίους ἐξαρτᾶται τό μίγμα τῆς οἰκονομικῆς μας πολιτικῆς τοῦ 2022 δέν μποροῦμε νά ποῦμε καί πολλά, ἕνας δρόμος ὑπάρχει: νά ξεκαθαρίσουμε στίς ΗΠΑ ὅτι δέν γίνεται νά εἴμαστε ἐσαεί ὁ γεωπολιτικός τους πάγκος καί μόλις τά βρίσκουν μέ τούς Τούρκους νά μᾶς ἀδειάζουν καί νά μᾶς θυσιάζουν ὡς Ἰφιγένειες. Ἡ νέα ἀμυντική συμφωνία, πού διαπραγματεύεται σκληρά ὁ Νῖκος Δένδιας, πρέπει νά συνοδευτεῖ μέ ἔμπρακτες ἐγγυήσεις ἀσφαλείας στήν Θράκη καί στό Αἰγαῖο. Ἀδιαπραγμάτευτα. Ἡ Ἑλλάς δέν μπορεῖ νά εἶναι ἐσαεί τό κλωτσοσκούφι ἄλλοτε τήν Οὐάσιγκτων, ἄλλοτε τοῦ Βερολίνου καί στό τέλος νά κερδίζουν πάντοτε τά κακά παιδιά τῆς τάξης, οἱ πειρατές. Ἔστω καί ἄν γι’ αὐτούς στό τέλος μιά συμφωνία ΗΠΑ – Τουρκίας μέ Ἐρντογάν θά εἶναι προτιμώτερη ἀπό τό χάος μιᾶς Τουρκίας χωρίς Ἐρντογάν.