Ρήτρα ἀναστολῆς τῆς Γενεύης στό νέο σύμφωνο γιά τούς μετανάστες

Οἱ ὅροι γιά ἐλεύθερες ἀπωθήσεις (push backs), ἀρνήσεις ἀσύλου καί ποσοστώσεις ἀλλοδαπῶν

ΤΗΝ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ πού ἔχει διαμορφωθεῖ στήν Εὐρώπη λόγω τῆς πανδημίας ἀξιοποιεῖ ἡ Ἑλλάς, ἡ ὁποία μαζί μέ τήν Κύπρο καί τήν Βουλγαρία θέτει ζητήματα ἀναθεωρήσεως τοῦ συμφώνου γιά τήν μετανάστευση, τό ὁποῖο ἀναμένεται νά ἐγκριθεῖ περί τίς 30 Ἰουνίου. Νά σημειωθεῖ ὅτι τά πράγματα αὐτήν τήν στιγμή ἔχουν περιέλθει σέ μίαν ἰδιόρρυθμη ἀκινησία, ἀφοῦ ἡ κρίσις τοῦ κορωνοϊοῦ ἔχει ὁδηγήσει στήν ἀναστολή τῆς Συνθήκης Σένγκεν καί στό κλείσιμο τῶν εὐρωπαϊκῶν συνόρων.

Ἡ πρωτοβουλία γιά τήν ἀναθεώρηση τοῦ εὐρωπαϊκοῦ πλαισίου ἀνήκει στόν ἀναπληρωτή ὑπουργό Μεταναστευτικῆς Πολιτικῆς Γιῶργο Κουμουτσάκο. Εἶναι κάτι πού ἀπαιτεῖ τόλμη, κάτι πού ἀνεγνώρισαν καί οἱ ἐκπρόσωποι τοῦ Διεθνοῦς Ὀργανισμοῦ Μεταναστεύσεως, καθώς ἡ κίνησις αὐτή ἀνατρέπει τά κακῶς κείμενα καί δείχνει τόν δρόμο πρός τήν κατεύθυνση τοῦ ἐκσυγχρονισμοῦ τῶν εὐρωπαϊκῶν κανόνων, ὥστε νά μποροῦν νά ἀντιμετωπίσουν τίς προκλήσεις τῆς νέας ἐποχῆς.

Δεδομένου, μάλιστα, ὅτι τό εὐρωπαϊκό δίκαιο ἐνσωματώνει τήν Συνθήκη τῆς Γενεύης γιά τούς πρόσφυγες, δεικνύει τήν ἀνάγκη ἀναμορφώσεως καί τῆς Συνθήκης αὐτῆς.

Πέρα ὅμως ἀπό τό αἴτημα ἀναθεωρήσεως τῆς Γενεύης, διά τῆς πρωτοβουλίας Κουμουτσάκου ἐπιδιώκεται ἐπίσης ἡ ἀποδοχή τῆς τακτικῆς τῶν ἀπωθήσεων (push backs) ἀφοῦ τό κύματα αὐτῶν πού προσπαθοῦν νά εἰσέλθουν στήν Εὐρώπη μόνον πρόσφυγες δέν εἶναι. Γιά τόν λόγο αὐτό, ἄλλωστε, ἡ δεύτερη σημαντική ἐπιδίωξις εἶναι ἡ ἀποδοχή ἀπό τήν ΕΕ τῆς πραγματικότητος, ὅτι δέν εἶναι δυνατόν νά δίδεται ἄσυλο σέ ὅλους ὅσοι τό ζητοῦν. Οἱ κανόνες γιά τό ποιοί τό δικαιοῦνται πρέπει νά εἶναι σαφεῖς καί αὐστηροί.

Ἐν προκειμένω σημειώνουμε τήν δήλωση τοῦ κ. Κουμουτσάκου, ὁ ὁποῖος ὑπεγράμμισε ὅτι: «Ἡ Ἑλλάδα δέν μπορεῖ νά εἶναι ταυτόχρονα καί ἀσπίδα καί ὑπόλογη».

Τέλος, εἶναι σημαντικό νά γίνει ἀποδεκτή ἡ ἑλληνική θέσις, πώς ὅσοι τυγχάνουν ἀσύλου πρέπει νά κατανέμονται σέ ὅλες τίς χῶρες τῆς ΕΕ καί ὄχι νά παραμένουν σέ αὐτές τῆς πρώτης ὑποδοχῆς. Τοῦτο ἐμπεριέχει δυσκολίες καθ’ ὅτι ἡ κάθε χώρα τῆς ΕΕ ἑρμηνεύει μέ τόν δικό της τρόπο τόσο τήν ἔννοια τῆς κατανομῆς ὅσο καί αὐτήν τῆς ποσοστώσεως.

Ἡ ἐπιστολή πάντως τήν ὁποία προσυπογράφουν ὁ κ. Κουμουτσάκος καί οἱ ἁρμόδιοι ὑπουργοί τῆς Κύπρου καί τῆς Βουλγαρίας Μλάντεν Μαρίνωφ καί Νῖκος Νούρης, ἀπευθύνεται πρός τούς Ἐπιτρόπους Μαργαρίτη Σχοινᾶ καί Ὕλβα Γιόχανσσον. Σέ αὐτήν ἐπισημαίνεται:

«Τό ἐπερχόμενο Νέο Σύμφωνο γιά τή Μετανάστευση καί τό Ἄσυλο ἀναμένεται ὅτι θά ἀντιμετωπίσει μία σειρά ἀπό ζητήματα ἀπαραίτητα γιά ἕνα ἀποτελεσματικό κοινό σύστημα ἀσύλου πού θά παρέχει δίκαιες λύσεις σέ ὅλες τίς περιπτώσεις.

»Τά πρόσφατα γεγονότα στά νοτιοανατολικά ἐξωτερικά σύνορα τῆς ΕΕ, τά ὁποῖα προέκυψαν ὡς ἀποτέλεσμα τῆς συνεχιζόμενης ἀστάθειας στήν περιφέρειά μας καθώς καί εὐρύτερων γεωπολιτικῶν παραγόντων, συμπεριλαμβανομένης τῆς ἐργαλειοποίησης τοῦ μεταναστευτικοῦ ἀπό τρίτα κράτη γιά πολιτικούς σκοπούς, κατέδειξαν τήν ἀνάγκη ἀνταπόκρισης καί διαχείρισης μέ συντονισμένο καί ἀποτελεσματικό τρόπο τῆς ἀκραίας μεταναστευτικῆς πίεσης πού ἀσκεῖται στά κράτη μέλη πρώτης γραμμῆς.

»Καταστάσεις σάν αὐτές στά ἐξωτερικά σύνορα τῆς ΕΕ, σέ συνδυασμό μέ ἄλλες ἀπρόβλεπτες συνθῆκες ἀναγκαιότητας ἤ ἀνωτέρας βίας, ὅπως ἡ συνεχιζόμενη πανδημία, δέν ἀφήνουν καμμία ἀμφιβολία ὅτι τό νέο Σύμφωνο θά πρέπει νά θεσπίσει μηχανισμούς καί διαδικασίες γιά τήν πρόληψη καί, κυρίως, γιά τήν ἄμεση καί ἀποτελεσματική διαχείριση ἔκτακτων καταστάσεων, πού ἀσκοῦν μεγάλη πίεση σέ μόνον ἕναν περιορισμένο ἀριθμό κρατῶν-μελῶν στά ἐξωτερικά σύνορα τῆς Ἕνωσης.

»Οἱ ἐξαιρετικές καταστάσεις, πού συχνά ἐμφανίζονται μέ σωρευτικό τρόπο, μπορεῖ νά γίνουν ἡ νέα κανονικότητα σέ ἕνα ὁλοένα περισσότερο ἀπρόβλεπτο γεωπολιτικό περιβάλλον, εἰδικά σέ πιό ἀσταθεῖς περιοχές ὅπως ἡ Μεσόγειος. Αὐτό ἰσχύει ἰδιαίτερα ὅσον ἀφορᾶ στήν κατάσταση στήν εὐρύτερη περιοχή τῆς Ἀνατολικῆς Μεσογείου καθώς καί στήν Κεντρική Μεσόγειο.

»Στήν τρέχουσα συγκυρία ἔκτακτης ἀνάγκης τῆς πανδημίας τοῦ COVID-19, ἔχουμε δεῖ ὅτι τό εὐρωπαϊκό κεκτημένο γιά τό ἄσυλο νομικά δέν ἐπιτρέπει τήν ἐπίδειξη εὐελιξίας ἤ τήν ἐφαρμογή παρεκκλίσεων ἀκόμη καί σέ περιπτώσεις ἀνωτέρας βίας. Τό ἴδιο συμπέρασμα συνήχθη μετά τίς πρόσφατες ἀκραῖες συνθῆκες στά ἀνατολικά ἐξωτερικά σύνορα τῆς ΕΕ. Τέτοιες περιπτώσεις θά πρέπει νά ἀντιμετωπίζονται κατάλληλα.

»Ὡς ἐκ τούτου, τό μελλοντικό κοινό εὐρωπαϊκό σύστημα ἀσύλου (ΚΕΣΑ) πρέπει νά περιλαμβάνει νέες νομικές προβλέψεις πού θά διασφαλίζουν ὅτι θά ὑπάρξει ἡ κατάλληλη ἀντίδραση ἀπό τήν ΕΕ ὅταν ἀκραῖες καταστάσεις, πού ὁδηγοῦν σέ μαζική πίεση στά κράτη-μέλη πρώτης γραμμῆς, προκαλοῦνται καί γιά ὅσο διαρκοῦν. Στό πλαίσιο αὐτό, πρέπει νά προβλεφθεῖ μιά “ρήτρα εὐελιξίας/παρέκκλισης” ὥστε νά ἐνεργοποιεῖται ὑπό συγκεκριμένες καί ἀκριβῶς καθορισμένες περιστάσεις. Ὑποστηρίζουμε σθεναρά ὅτι μιά τέτοια ρήτρα μπορεῖ νά συμβάλει οὐσιαστικά στήν ἀποτελεσματική συνολική διαχείριση τῆς εἰσροῆς μεταναστῶν, ἔχοντας σημαντική προστιθέμενη ἀξία, μεταξύ ἄλλων, καί ὡς παράγοντας ἀποτροπῆς.

»Εἴμαστε βέβαιοι ὅτι συμμερίζεστε τήν ἄποψή μας σχετικά μέ τήν ἀνάγκη ἐνίσχυσης τῆς ἱκανότητάς μας γιά ἀποτελεσματική ἀντιμετώπιση τῶν προκλήσεων πού σχετίζονται μέ τή μετανάστευση, συμπεριλαμβανομένης τῆς ἐκδήλωσης κρίσεων.

»Παράλληλα, μία συνολική καί ἀποτελεσματική ἀλληλεγγύη μέ αἰχμή τήν ὑποχρεωτική δίκαιη κατανομή τῶν βαρῶν σέ συνδυασμό μέ τήν δυνατότητα ἄμεσης χρήσης τῶν κατάλληλων εὐρωπαϊκῶν ἐργαλείων καί συμπεριλαμβανομένου ἑνός ἰσχυροῦ εὐρωπαϊκοῦ μηχανισμοῦ ἐπιστροφῶν, πρέπει νά εἶναι αὐτομάτως στή διάθεση καί πρός ἄμεση ὑποστήριξη τῶν κρατῶν-μελῶν πού πλήττονται περισσότερο καί ὑπόκεινται συστηματικά σέ τεράστια μεταναστευτική πίεση προστατεύοντας ταυτόχρονα τά σύνορα τῆς Ἕνωσης. Ἡ ἀλληλεγγύη ἀποτελεῖ θεμελιώδη ἀρχή τοῦ Δικαίου τῆς Ἕνωσης, ἀρχή πού ἐμφανίζεται 16 φορές στίς Συνθῆκες τῆς ΕΕ. Εἶναι ὁ σύνδεσμος πού διατηρεῖ τήν Ἕνωσή μας ἑνωμένη.

»Ὡς ἐκ τούτου, εἴμαστε πεπεισμένοι ὅτι τέτοιες καταστάσεις θά πρέπει νά ἐπιλύονται γρήγορα καί ἀποτελεσματικά μέσω τῆς ταυτόχρονης ἐφαρμογῆς τῆς “ρήτρας εὐελιξίας/παρέκκλισης” σέ συνδυασμό μέ ὅλα τά ἀπαραίτητα μέτρα ἐπίδειξης ἀλληλεγγύης.

»Μέ πλήρη σεβασμό τῶν ἀρχῶν καί ἀξιῶν πού στηρίζουν τήν Ἕνωσή μας, εἴμαστε ἕτοιμοι νά ξεκινήσουμε μιά συζήτηση μεταξύ μας γιά τό θέμα αὐτό. Ἡ διασφάλιση τῆς καλύτερης δυνατῆς ἀντίδρασης στίς ἀνακύπτουσες κρίσεις μπορεῖ νά χρησιμεύσει ὡς ἕνα ἀποτελεσματικό ἐργαλεῖο γιά τήν ἀποθάρρυνση ὅσων προσπαθοῦν νά ἐπωφεληθοῦν ἤ, ἀκόμη χειρότερα, νά προκαλέσουν πιθανές διαιρέσεις καί διαφοροποιήσεις στήν κοινή μας προσπάθεια.

»Προσβλέπουμε στήν περαιτέρω ἐπεξεργασία αὐτῶν τῶν ἰδεῶν σέ συνεργασία μέ ὅλα τά κράτη-μέλη καί τήν Εὐρωπαϊκή Ἐπιτροπή ἐνόψει τῆς ἐπικείμενης διαπραγμάτευσης τοῦ νέου Εὐρωπαϊκοῦ Συμφώνου γιά τή Μετανάστευση καί τό Ἄσυλο».