Τά Ὀχυρά δέν παραδίδονται

Διδάγματα ἀπό τήν ἐποποιία πού ἐγράφη στήν Γραμμή Μεταξᾶ

ΗΤΑΝ 6 Ἀπριλίου τοῦ 1941. Σάν αὔριο. Ἡ γερμανική πολεμική μηχανή ἐκινήθη πρός τήν Ἑλλάδα, γιά νά γλυτώσει ἀπό τήν ὁλοκληρωτική καταισχύνη τήν σύμμαχό της Ἰταλία, ἡ ὁποία ὑφίστατο τήν μία ἧττα μετά τήν ἄλλη στά βουνά τῆς Βορείου Ἠπείρου. Εἶναι μία ἐπέτειος πού πρέπει νά τήν θυμόμαστε. Τό δίδαγμα γιά τό σήμερα εἶναι ὅτι ἡ πολεμική προετοιμασία μπορεῖ νά γράψει χρυσές σελίδες ἱστορίας. Τά ὀχυρά δέν ἔπεσαν. Συνθῆκες εὐρύτερων πολεμικῶν ἐξελίξεων ἐπέτρεψαν στούς Γερμανούς νά τά ὑπερφαλαγγίσουν. Ἄν δέν ὑπῆρχαν ὅμως, ἡ Ἑλλάς θά εὑρίσκετο στό ἔλεος τῶν δυνάμεων τοῦ Ἄξονος πού θά μποροῦσαν νά προωθηθοῦν ἐντός ὀλίγων ὡρῶν.
Ἀξίζει νά ὑπογραμμίσουμε ὅτι μία ἐκ τῶν σκοπιμοτήτων δημιουργίας τῆς γραμμῆς τῶν ὀχυρῶν ἦταν καί ἡ διατήρησις τοῦ ἠθικοῦ τῶν πληθυσμῶν τῆς Ἀνατολικῆς Μακεδονίας καί τῆς Θράκης. Μόλις 20 χρόνια εἶχαν περάσει ἀπό τήν ἀπελευθέρωσή τους, καί ὁ φόβος μιᾶς νέας βουλγαρικῆς προσπαθείας γιά τήν ἀπόσπασή τους ἀπό τόν ἐθνικό κορμό ἦταν ὑπαρκτή. Τά ὀχυρά ἦσαν ἡ ἔμπρακτη διαβεβαίωσις τῆς Ἑλλάδος ὅτι δέν πρόκειται νά τούς ἐγκαταλείψει.

Ὁμοίως σήμερα ἡ ἐνίσχυσις τῆς Πολεμικῆς μας Ἀεροπορίας μέ νέα μαχητικά, ἡ ἐνδυνάμωσις τοῦ Στόλου μέ νέες φρεγάτες καί ἡ παρουσία τοῦ ἑλληνικοῦ Στρατοῦ σέ κάθε νῆσο καί νησῖδα τοῦ Αἰγαίου, εἶναι ἡ ἀντίστοιχη ἔμπρακτη διαβεβαίωσις πρός τόν πληθυσμό τῆς νησιωτικῆς Ἑλλάδος, ὅτι οἱ συνεχιστές τῶν ὅπλων πού κατίσχυσαν στήν Βόρειο Ἤπειρο καί τά ὀχυρά τῆς Ἀνατολικῆς Μακεδονίας καί τῆς Θράκης, ἀγρυπνοῦν στό ἑλληνικό Ἀρχιπέλαγος. Ἀξίζει λοιπόν νά τιμήσουμε τήν αὐριανή ἐπέτειο τῆς μάχης τῶν Ὀχυρῶν προτάσσοντας σήμερα τό ἄρθρο τοῦ τακτικοῦ συνεργάτου μας Κωνσταντίνου Χασόγια, ὁ ὁποῖος ἀνατρέχει καί στόν ἡρωικό ἀγῶνα τῶν ὑπερασπιστῶν τῶν ὀχυρῶν τῆς Γραμμῆς Μεταξᾶ. Δέν πρόκειται μόνο γιά ἱστορία. Εἶναι παρακαταθήκη γιά τό μέλλον. Τό ἄρθρο τοῦ κ. Χασόγια ἔχει ὥς ἀκολούθως:

Πολεμικό ἀνακοινωθέν

Μία μεγάλη ἱστορική στιγμή κατά τήν ἐμπλοκή τῆς Ἑλλάδος στόν Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ἦταν ἡ μάχη τῶν Ὀχυρῶν τῆς λεγόμενης «γραμμῆς Μεταξᾶ» κατά τό χρονικό διάστημα 6-9 Ἀπριλίου 1941. Ἡ κατασκευή τῶν ὀχυρῶν ξεκίνησε τό 1936 κατόπιν σχεδιασμοῦ τοῦ Γ.Ε.Σ. καί μέ πρωτοβουλία τοῦ Ἰωάννου Μεταξᾶ, ἐνῶ τό πρῶτο πολυβολεῖο ἦταν τό ὀχυρό Λίσσε. Σημειώνεται ὅτι τά ἐγκαίνια τοῦ ἐν λόγῳ ὀχυροῦ ἔκανε ὁ Ἀρχιστράτηγος Παπάγος, τότε Ἀρχηγός τοῦ Γ.Ε.Σ.

Μετά ἀπό τό «ΟΧΙ» τῆς 28ης Ὀκτωβρίου τοῦ 1940, πού ἀπήντησε ἡ τότε ἡγεσία τῆς Ἑλλάδος (πρωθυπουργός Ἰ. Μεταξᾶς, Ἀνώτατος Ἄρχοντας Βασιλεύς Γεώργιος Β΄, Ἀρχιστράτηγος Ἀλ. Παπάγος) στίς ἰταλικές ἀξιώσεις περί «ἐλευθέρας διαβάσεως» τοῦ ἰταλικοῦ στρατοῦ ἀπό τή χώρα μας, καί τό ὁποῖο στήριξε σύσσωμος ὁ ἑλληνικός λαός, ἀξιωματικοί καί ὁπλῖτες τοῦ Ἑλληνικοῦ Στρατοῦ πολέμησαν μέ αὐτοθυσία καί γενναιότητα καί νίκησαν τόν ἰταμό Ἰταλό εἰσβολέα. Κατόπιν ἀκολούθησε ἡ γερμανική ἐπίθεση κατά τῆς πατρίδος μας. Στίς 6 Ἀπριλίου 1941 οἱ Γερμανοί διά τοῦ πρεσβευτοῦ τους στήν Ἀθήνα, Βίκτωρα Φόν Ἔρμπαχ, ἐπέδωσαν τό τελεσίγραφό τους πρός τόν Ἕλληνα Πρωθυπουργό Ἀλέξανδρο Κορυζῆ ἀφοῦ ὁ Ἰωάννης Μεταξᾶς εἶχε ἤδη ἀποβιώσει. Οἱ ἰσχυρισμοί τῶν Γερμανῶν γιά τήν κήρυξη τοῦ πολέμου ἦταν ἀστήρικτοι καθώς ἤθελαν μόνο νά προσφέρουν τή βοήθειά τους στήν σύμμαχό τους Ἰταλία. Ὁ Κορυζῆς ἐνημέρωσε τόν Βασιλέα Γεώργιο Β΄ καί τόν Ἀλ. Παπάγο ὡς ἰθύνοντες τῆς Ἑλλάδος γιά τήν ἐπικείμενη ἐπίθεση. Ἡ γραμμή ὅλων ἦταν ὅτι ὁ ἀμυντικός ἀγώνας ἔπρεπε νά συνεχιστεῖ καί κατά τῶν Γερμανῶν. Τότε διατυπώθηκε τό δεύτερο «ΟΧΙ» τῶν Ἑλλήνων. Τό πολεμικό ἀνακοινωθέν ἦταν σεμνό καί λιτό: «Ἀπό τῆς 5:15 ὥρας τῆς σήμερον ὁ ἐν Βουλγαρίᾳ γερμανικός στρατός προσέβαλλεν ἀπροκλήτως τά ἡμέτερα στρατεύματα τῆς ἑλληνικῆς μεθορίου. Αἱ δυνάμεις μας ἀμύνονται τοῦ πατρίου ἐδάφους». Ἀκολούθησαν τά Διαγγέλματα τοῦ Γεωργίου Β΄, τοῦ Κορυζῆ καί τοῦ Παπάγου, τά ὁποῖα τόνιζαν ὅτι ἡ Ἑλλάδα θά συνεχίσει τόν ἀγῶνα καί κατά τοῦ ἐπίδοξου κατακτητῆ. Ἕνα νέο ἔπος ἐπρόκειτο νά γραφεῖ στίς μάχες τῶν Ὀχυρῶν.

Η ΜΑΧΗ ΤΩΝ ΟΧΥΡΩΝ

Τά Ὀχυρά τά ὁποῖα δέχθηκαν τήν ἐπίθεση τῶν γερμανικῶν δυνάμεων ἦταν 21 καί συγκεκριμένα: Παπαδοπούλα (Ποποτλίβιτσα), Ἰστίμπεη, Σπανή Πέτρα, (Κελκαγιά), Ἀρπαλούκι, Παλιουριῶνες, Ροῦπελ, Καρατᾶς, Κάλη, Περσέκ, Μπαμπαζώρα, Μαλιάγκα, Περιθώρι, Παρταλούσκα, Ντάσαβλη, Λίσσε, Πυραμοειδές, Καστίλο, Ἅγιος Νικόλαος, Μπαρτίσεβα, Ἐχίνος καί Νυμφαία. Ἡ Ἑλλάδα διέθετε 3 Μεραρχίες στήν περιοχή τῆς Μακεδονίας γιά τήν ὑπεράσπιση τῆς ἄμυνας τῆς χώρας.

Ἡ γερμανική ἐπίθεση μέ κωδικό ὄνομα «ΜΑΡΙΤΑ» ἐκδηλώθηκε ἀπό τήν 12η Γερμανική Στρατιά μέ ταυτόχρονη ἐπίθεση στή Νότια Γιουγκοσλαβία καί στά ἑλληνο-βουλγαρικά σύνορα. Ἡ κύρια προσπάθεια τῶν Γερμανῶν ὑπό τή διοίκηση τοῦ Αὐστριακοῦ Στρατηγοῦ φόν Μπέχφ, ἐκδηλώθηκε πρός τά ὀχυρά τῆς τοποθεσίας Κερκίνης καί Ἀγκίστρου καί εἰδικότερα ἐναντίον τῶν ὀχυρῶν Μπέλες καί Ροῦπελ, ἐνῶ ἀνατολικότερα, στό ὑψίπεδο Νευροκοπίου καί στή Δυτική Θράκη, ἡ γερμανική ἐπίθεση ἦταν μικρότερης ἔντασης. Παράλληλα οἱ γερμανικές δυνάμεις εἶχαν τήν ὑποστήριξη τῆς ἀεροπορίας τους.

Κατά τήν 7 καί 8 Ἀπριλίου 1941, οἱ γερμανικές ἐπιθέσεις κατά τῶν ὀχυρῶν ἔμειναν ἀτελέσφορες. Μόνο τό ὀχυρό Ἀρπουλάκι ἐκκενώθηκε καί τό ὀχυρό Νυμφαῖο ὑπέκυψε.

Ἡ ἄμυνα πού προέταξαν οἱ ἑλληνικές δυνάμεις ἦταν ὑπεράνθρωπη καί δέν ἐπέτρεψε στίς γερμανικές δυνάμεις νά διασπάσουν τήν ἀμυντική γραμμή τῶν ὀχυρῶν. Ὡστόσο, ἡ ἄμυνα τῶν Γιουγκοσλάβων κατέρρευσε τήν πρώτη κιόλας ἡμέρα. Οἱ Γερμανοί, κινούμενοι μέ τεθωρακισμένα διέσπασαν εὔκολα, τήν 8η Ἀπριλίου, τίς γιουγκοσλαβικές δυνάμεις καί τό βράδυ τῆς ἴδιας ἡμέρας ἔφθασαν στή Δοϊράνη. Ἀκολούθως, τά γερμανικά τεθωρακισμένα συγκρούσθηκαν μέ δυνάμεις τῆς ἑλληνικῆς μηχανοκίνητης μεραρχίας. Ὁ ἀγώνας ἦταν ἄνισος καί οἱ ἡμέτερες δυνάμεις ἡττήθηκαν. Τήν ἑπόμενη ἡμέρα οἱ Γερμανοί ἔφθασαν ἄνευ ἀντιστάσεως στή Θεσσαλονίκη ὅπου ὁ Στρατηγός Μπακόπουλος ὑπέγραψε, παρά τίς σχετικές διαταγές τῶν Βασιλέως Γεωργίου Β΄ καί Παπάγου, τήν συνθηκολόγηση τῶν δυνάμεων.

Τά περισσότερα ὀχυρά τῆς Γραμμῆς Μεταξᾶ παρέμεναν ἀπόρθητα, ἀλλά ἀναγκάσθησαν σέ παράδοση στίς 10 Ἀπριλίου, μετά τήν ὑπογραφή τῆς συνθηκολόγησης. Οἱ γενναῖοι ὑπερασπιστές τῶν Ὀχυρῶν κατόρθωσαν μέ ἐπιτυχία νά ἀποκρούσουν ὅλες σχεδόν τίς κατά μέτωπον γερμανικές ἐπιθέσεις. Ἡ μάχη τῶν Ὀχυρῶν τῆς «γραμμῆς Μεταξᾶ» ἀποτελεῖ μία ἀκόμη λαμπρή σελίδα τῆς νεότερης ἑλληνικῆς ἱστορίας. Ἄραγε οἱ σημερινοί ἀπόγονοι ἐκείνων τῶν ἡρώων γνωρίζουν τίς θυσίες καί τά κατορθώματα τῶν παππούδων τους ἤ ἡ ἱστορική μνήμη ξεθώριασε μετά ἀπό τόσα χρόνια; Χρέος τιμῆς ὅλων μας, πρός τούς ἥρωες πού πολέμησαν μέ αὐτοθυσία ὑπερασπιζόμενοι τά Ὀχυρά τῆς «Γραμμῆς Μεταξᾶ», εἶναι νά διατηρήσουμε τή μνήμη τῆς πολεμικῆς τους ἀνδρείας διδάσκοντας στίς νέες γενιές τῶν Ἑλλήνων ὅτι «τοιούτων μέν ἐστε προγόνων», αὐτοί ἦσαν οἱ πρόγονοί σας (Ξενοφῶντος, Κύρου Ἀνάβασις 3.2.14).

Κωνσταντῖνος Χασόγιας
Θεολόγος τοῦ Ε.Κ.Π.Α.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1. Δ. Σούλη, Ὁ Δεύτερος μέγας πόλεμος, Ἀθῆναι 1952.
2. Γεωργίου Μπερδεκλῆ, Ἀναμνήσεις Ἑνός Εὐέλπιδος, Παπαζήσης, Αθήνα 1995.
3. Χρῆστος Ζαλοκώστας, Ροῦπελ, Ἀθήνα, χ.χ.