Ἀνάλυσις τοῦ Chatham House δείχνει πῶς ἡ γείτων ἀξιοποίησε τόν ζωτικό γεωπολιτικό χῶρο πού ἐγκατέλειψε ἡ Ἑλλάδα τό 2009 γιά τόν νότιο διάδρομο φυσικοῦ ἀερίου πρός χάριν τοῦ EastMed – Πῶς ἡ Ἄγκυρα θά χρησιμοποιήσει τό τουρκικό καί τό συριακό ἔδαφος γιά νά προωθήσει στήν Εὐρώπη τό δυτικό φυσικό ἀέριο παρακάμπτοντας τήν Ἑλλάδα καί τήν Κύπρο
Γιά νά οἰκοδομήσεις τό μέλλον ἀπαιτεῖται μακροχρόνια στρατηγική, διπλωματική ὑπομονή, ἐπιμονή στόν στόχο καί παλλαϊκή ὑποστήριξη. Ἔτσι ἀλλάζουν οἱ διορατικές ἡγεσίες τό μέλλον τῶν ἐθνῶν καί τῶν γενεῶν. Μιά τέτοια προσπάθεια νά καταστήσει τήν Ἑλλάδα ἐνεργειακό κόμβο στήν περιοχή τῆς Εὐρώπης καί νά ἐξασφαλίσει φθηνή ἐνέργεια γιά τίς ἐπιχειρήσεις καί γιά τούς πολῖτες της ἔκανε πρίν ἀπό ἀκριβῶς 15 χρόνια, μέ τήν πλήρη συναίνεση τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἑνώσεως, ὁ πρώην Πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλῆς. Προσπάθεια ἡ ὁποία προσέκρουσε σέ ἐγχώρια διαπλεκόμενα ἐπιχειρηματικά συμφέροντα πού τήν ὑπονόμευσαν μέσῳ τῶν μέσων ἐνημερώσεως, σέ τουρκικά συμφέροντα τά ὁποῖα στρατολόγησαν δυτικούς διπλωμάτες καί ὑπουργούς στίς ὑπηρεσίες τους προκειμένου νά ἀνατρέψουν τό ἑλληνικό σχέδιο καί βεβαίως σέ συνιστῶσες τῆς τότε ἀμερικανικῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς τῶν Δημοκρατικῶν.
- Τοῦ Μανώλη Κοττάκη
Τό σχέδιο πράγματι ὑπονομεύτηκε ἀπό τήν στιγμή πού ὁ τότε Πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλῆς ἔχασε τήν λαϊκή στήριξη μετά τήν σκευωρία τοῦ Βατοπεδίου, ἡ ὁποία, ὅπως ἀποδεικνύω μέ ἔγγραφα στό τελευταῖο βιβλίο μου, ἦταν στήν οὐσία μία διεθνής συνωμοσία. Δυτικός διπλωμάτης ἐπισκέφθηκε τό Ἅγιο Ὄρος καί ὀργάνωσε τήν ἀποσταθεροποίηση τῆς Κυβερνήσεως. Ἡ ἱστορική εὐκαιρία γιά τήν Ἑλλάδα νά καταστεῖ ἐνεργειακός κόμβος γιά ὅλη τήν Εὐρώπη, νά μήν κινδυνεύσει ποτέ ἀπό μνημόνια ὡς χώρα διελεύσεως φυσικοῦ ἀερίου, νά θωρακίσει τά ἐθνικά της συμφέροντα, χάθηκε ὁριστικῶς. Καί σφραγίζεται ἀπό τίς ἐξελίξεις στήν Συρία.
Οἱ ἑπόμενες κυβερνήσεις, μέ πρώτη τοῦ Γιώργου Παπανδρέου, ἐπένδυσαν μέ προθυμία στό ἀμερικανικό σχέδιο γιά τόν East Med. Τό μεγαλεπήβολο σχέδιο μεταφορᾶς φυσικοῦ ἀερίου μέσω Ἰσραήλ, Κύπρου καί Ἑλλάδος στήν Εὐρώπη. Στό βιβλίο μου διατυπώνω τήν ἐκτίμηση ὅτι καί τό σχέδιο αὐτό θά ἐγκαταλειφθεῖ γιατί θά ἀποχωρήσουν οἱ Ἀμερικανοί (συνέβη), ἀλλά καί ὅτι θά ἔρθει ἡ ὥρα τῆς πληρωμῆς τοῦ λογαριασμοῦ γιά τόν στρατηγικό ζωτικό χῶρο πού ἀφήσαμε στήν Τουρκία στά Βαλκάνια καί στήν Μέση Ἀνατολή. Αὐτή εἶναι καί ἡ θηριώδης διαφορά ἀντιλήψεως πού μᾶς χωρίζει ἀπό τόν Κυριάκο Μητσοτάκη. Πέντε χρόνια τώρα, δέν συγκρότησε κανένα γεωπολιτικό ἑλληνικό σχέδιο ἱκανοποιήσεως τῶν μακροχρόνιων ἑλληνικῶν συμφερόντων στήν περιοχή. Ἁπλῶς ἐνσωμάτωσε τήν ἑλληνική ἐξωτερική πολιτική στήν διαρκῶς μεταβαλλόμενη πολιτική τῶν συμμάχων.
Στό σημείωμα πού ἀκολουθεῖ, τοῦ Chatham House, καί ἀναδημοσίευσε χθές τό ἐξαιρετικό συνδρομητικό KREPORT, στό ὁποῖο ἀποκαλύπτεται πῶς ἡ Τουρκία μέ μέθοδο καί ὑπομονή ἀξιοποίησε τόν ζωτικό χῶρο πού τῆς ἄφησε ἡ Ἑλλάδα μετά τήν ἐγκατάλειψη τοῦ ἀγωγοῦ South Stream (πού ἦταν πραγματικά ἡ μεγάλη ἰδέα τοῦ 21ου αἰώνα), περιγράφεται συνολικά ἡ στρατηγική ἧττα μας. Ἡ ἧττα τῶν ἡγεσιῶν, τῶν ἐλίτ ἀλλά καί τοῦ λαοῦ, πού εὔκολα διασπᾶται γιατί δέν ἔχει ὑπομονή γιά μακροχρόνιες προσπάθειες. Ἐνῶ ἄλλοι ἔχουν. Διαβάστε τί συνέβη πρόσφατα στήν Κωνσταντινούπολη μέ τήν σύνοδο τῶν χωρῶν ἐνέργειας, διαβάστε πῶς τό δυτικό φυσικό ἀέριο θά μεταφέρεται στήν Εὐρώπη μέσῳ Συρίας καί Τουρκίας, διαβάστε γιά τό συρο-τουρκικό μνημόνιο καί τόν νέο ἀγωγό καί μετά ἀναζητῆστε εὐθῦνες, παρακαλῶ, σ’ αὐτούς πού καθηλώνουν τήν πατρίδα μας στόν ρόλο ὑπαλλήλου τοῦ διεθνοῦς παράγοντα καί ὄχι πρωταγωνιστῆ καί ἰσότιμου συνομιλητῆ.
Τό κείμενο ἔχει τόν τίτλο: «Οἱ φιλοδοξίες τῆς Τουρκίας νά γίνει ἐνεργειακός κόμβος ἔχουν νέα δυναμική μετά τήν πτώση τοῦ Ἄσσαντ» καί ἔχει ὡς ἑξῆς.
«Ἡ αἰφνίδια κατάρρευση τῆς 54χρονης δυναστείας Ἄσσαντ στήν Συρία δημιουργεῖ πιθανότητες γιά μιά νέα περιφερειακή τάξη πραγμάτων. ( … ) Διπλωματικά, ἡ Ἄγκυρα θά μποροῦσε νά ἀξιοποιήσει τήν ὑποστήριξή της στούς Σύρους ἀντάρτες γιά νά διαπραγματευτεῖ εὐνοϊκές ἀμυντικές συμφωνίες μέ τήν νέα κυβέρνηση στήν Δαμασκό, πιθανῶς ἀναπαράγοντας παρόμοιες συμφωνίες πού ἔχει μέ τό Ἀζερμπαϊτζάν, τό Κατάρ, τήν Σομαλία καί τήν Λιβύη. Τέτοιες ρυθμίσεις θά διεύρυναν σημαντικά τό στρατηγικό βάθος τῆς Τουρκίας στήν Ἀνατολική Μεσόγειο.
Ἡ ὁριοθέτηση τῶν θαλάσσιων ὁρίων παρουσιάζει μιά ἀκόμα κρίσιμη εὐκαιρία. Μιά νέα συριακή κυβέρνηση μπορεῖ νά εἶναι πιό δεκτική στήν ἀναγνώριση τῶν διεκδικήσεων τῆς τουρκικῆς Ἀποκλειστικῆς Οἰκονομικῆς Ζώνης (ΑΟΖ) στήν Ἀνατολική Μεσόγειο, ἐνισχύοντας τήν θέση τῆς Ἄγκυρας στίς συνεχιζόμενες διαφορές μέ τήν Ἑλλάδα καί τήν Κύπρο.
Αὐτό θά μποροῦσε νά περιλαμβάνει τόσο τίς τουρκικές ἀξιώσεις ὅσο καί αὐτές τῆς Τουρκικῆς Δημοκρατίας τῆς Βόρειας Κύπρου, ἑνός de facto κράτους πού ἀναγνωρίζεται μόνο ἀπό τήν Ἄγκυρα.
Εὐκαιρία γιά ἀναμόρφωση τῆς ἐνεργειακῆς ἀρχιτεκτονικῆς τῆς Ἀνατολικῆς Μεσογείου
Αὐτές οἱ εὐκαιρίες προέκυψαν σέ μιά περίοδο πού ἡ Ἄγκυρα κάνει μιά νέα προσπάθεια γιά νά καθιερώσει τήν Τουρκία ὡς τόν κορυφαῖο ἐνεργειακό κόμβο τῆς περιοχῆς.
Οἱ ἀναζωογονημένες τουρκικές φιλοδοξίες ἀποκαλύφθηκαν πλήρως τόν περασμένο μῆνα, σέ μιά μεγάλη σύνοδο κορυφῆς γιά τήν ἐνέργεια, στήν Κωνσταντινούπολη. Τοῦρκοι ἀξιωματοῦχοι φιλοξένησαν ὑπουργούς ἀπό βασικούς παραγωγούς φυσικοῦ ἀερίου, ὅπως τό Ἀζερμπαϊτζάν, ἡ Λιβύη καί τό Οὐζμπεκιστάν, μαζί μέ ἐκπροσώπους ἀπό χῶρες διελεύσεως ὅπως ἡ Γεωργία καί εἰσαγωγεῖς ἀπό τήν Ἀνατολική Εὐρώπη. Τό ὅραμα τῆς Ἄγκυρας εἶναι ὅτι ἡ Τουρκία θά χρησιμεύσει ὡς τό βασικό σημεῖο διελεύσεως μεταξύ τῶν παραγωγῶν φυσικοῦ ἀερίου στά ἀνατολικά καί νότιά της καί τῶν ἀγορῶν στά δυτικά της.
Ἡ ὑπάρχουσα ἐνεργειακή της ὑποδομή παρέχει μιά καλή βάση γιά αὐτές τίς φιλοδοξίες. Ὁ ἀγωγός φυσικοῦ ἀερίου Trans-Anatolian, ὁ ὁποῖος ἀποτελεῖ μέρος τοῦ Νότιου Διαδρόμου Φυσικοῦ Ἀερίου ἀπό τό Ἀζερμπαϊτζάν στήν Εὐρώπη, καταδεικνύει ἤδη τήν καταλληλότητα τῆς Τουρκίας ὡς χώρας διελεύσεως. Ἡ χώρα διαθέτει ἐπίσης ἑπτά ἀγωγούς φυσικοῦ ἀερίου, πέντε τερματικούς σταθμούς LNG, τρεῖς πλωτές μονάδες ἀποθηκεύσεως καί δύο ὑπόγειες ἐγκαταστάσεις ἀποθηκεύσεως, καθώς καί σημαντική πλεονάζουσα ἱκανότητα εἰσαγωγῆς πού θά μποροῦσε νά χρησιμοποιηθεῖ γιά ἐμπορικές συναλλαγές.
Ἡ δυνατότητα γιά ἕνα νέο, σταθερό συριακό κράτος προσφέρει στήν Τουρκία μιά εὐκαιρία νά ἀξιοποιήσει αὐτό τό δυναμικό. Μέ τήν δημιουργία ἑνός ἀγωγοῦ φυσικοῦ ἀερίου στά δυτικά τῆς Συρίας καί τήν σύνδεση μέ τό ὑπάρχον δίκτυο Arab Gas Pipeline (πού συνδέει τήν Συρία, τήν Ἰορδανία καί τήν Αἴγυπτο), ἡ Τουρκία θά μποροῦσε νά προσφέρει στούς περιφερειακούς παραγωγούς φυσικοῦ ἀερίου, ὅπως τό Ἰσραήλ καί ἡ Αἴγυπτος, μιά ἐμπορικά πιό βιώσιμη διαδρομή πρός τίς εὐρωπαϊκές ἀγορές ἀπ’ ὅ,τι ἡ τρέχουσα ἐναλλακτική λύση μέ LNG (ὑγροποιημένο φυσικό ἀέριο).
Αὐτό θά ἀμφισβητοῦσε οὐσιαστικά τό Φόρουμ Ἀερίου τῆς Ἀνατολικῆς Μεσογείου (EMGF), μιά συμμαχία πού περιλαμβάνει τήν Αἴγυπτο, τό Ἰσραήλ, τήν Ἑλλάδα, τήν Κύπρο, τήν Παλαιστίνη, τήν Ἰορδανία, τήν Ἰταλία καί τήν Γαλλία.
Τό κορυφαῖο ἔργο EastMed Pipeline τοῦ EMGF ἔχει προβλήματα τεχνικῆς καί οἰκονομικῆς βιωσιμότητας καί ὁ προτεινόμενος ἀγωγός βαθέων ὑδάτων, μήκους 1.900 χιλιομέτρων, πού θά συνδέει τό Ἰσραήλ καί τήν Κύπρο μέ τήν Ἑλλάδα σημειώνει μικρή πρόοδο. Ὁ ἀγωγός δέχτηκε ἐπίσης ἕνα σημαντικό πλῆγμα ὅταν οἱ ΗΠΑ ἀπέσυραν τήν ὑποστήριξή τους τό 2022.
Μιά χερσαία διαδρομή μέσῳ τῆς Συρίας πρός τήν ὑπάρχουσα ὑποδομή τῆς Τουρκίας θά παρεῖχε μιά συντομότερη, τεχνικά ἁπλούστερη καί πιό οἰκονομική ἐναλλακτική λύση. Αὐτό θά μποροῦσε ἐπίσης νά ἀποτελέσει μιά μελλοντική εὐκαιρία γιά τόν Λίβανο, ὁ ὁποῖος ξεκίνησε πρόσφατα ἐργασίες ὑπεράκτιας ἐξερευνήσεως καί δέν διαθέτει δική του ὑποδομή ἐξαγωγῶν. Ὁ Λίβανος δέν εἶναι μέλος τοῦ EMGF καί θά μποροῦσε νά βρεῖ τήν τουρκική διαδρομή ἰδιαίτερα ἑλκυστική ἐάν οἱ προσπάθειές του γιά ἐξερεύνηση ἀερίου ἀποδειχθοῦν ἐπιτυχεῖς.
Ἐπί πλέον, ἡ σταθερότητα στήν Συρία θά μποροῦσε νά ἐπιτρέψει τήν ἀναβίωση τοῦ ἀδρανοῦς σχεδίου κατασκευῆς ἀγωγοῦ γιά τήν σύνδεση τῶν κοιτασμάτων φυσικοῦ ἀερίου τοῦ Κατάρ μέ τήν Τουρκία μέσῳ τῆς Σαουδικῆς Ἀραβίας, τῆς Ἰορδανίας καί τῆς Συρίας».
Μετά ταῦτα, τό ἐρώτημα ἐγείρεται αὐτοδικαίως. Μήπως πρέπει κάποιοι νά ζητήσουν συγγνώμη ἀπό τόν Κώστα Καραμανλῆ; Ἡ σωστή πλευρά τῆς Ἱστορίας ἔχασε. Στή ζωή χρειάζεται καμμιά φορά νά ἀναλαμβάνεις τό ρίσκο τοῦ νά εἶσαι ὁ ἀουτσάιντερ. Καί ὁ Καραμανλῆς τό ἀνέλαβε. Ἀλλά ἡ χώρα δέν τόν κατάλαβε.
Μ.Η.Τ. 232122